BRICS: Βόμβα το νέο νόμισμα στα θεμέλια του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος

Στις 22 Αυγούστου, περίπου 2½ μήνες από σήμερα, θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια της πιο σημαντικής εξέλιξης στα διεθνή χρηματοοικονομικά από το 1971 (εικόνα, επάνω, rudall30 / Shutterstock).

Αποδυνάμωση του δολαρίου

Θα αφορούν στην κυκλοφορία ενός σημαντικού νέου νομίσματος που θα μπορούσε ν’ αποδυναμώσει τον ρόλο του δολαρίου ΗΠΑ και τελικά να το αντικαταστήσει ως το κορυφαίο νόμισμα στις παγκόσμιες πληρωμές και ως αποθεματικό νόμισμα.

Θα μπορούσε να συμβεί σε λίγα μόνο χρόνια με μια άνευ προηγουμένου διαδικασία και ο κόσμος είναι απροετοίμαστος γι’ αυτό το γεωπολιτικό ωστικό κύμα.

Αυτό το νομισματικό σοκ θα παρουσιαστεί από μια ομάδα χωρών που ονομάζεται BRICS. Το ακρωνύμιο BRICS σημαίνει Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική, γράφει σε ανάλυσή του ο James Rickards, οικονομολόγος, πρώην σύμβουλος της κοινότητας των Υπηρεσιών Πληροφοριών (IC) των ΗΠΑ και του αμερικανικού υπουργείου Αμυνας.

Το συγκεκριμένο εγχείρημα για την κατάσταση του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος από τους BRICS θα επηρεάσει το παγκόσμιο εμπόριο, τις άμεσες ξένες επενδύσεις και τα χαρτοφυλάκια των επενδυτών με δραματικούς και απρόβλεπτους τρόπους.

Οι BRICS+

Η πιο σημαντική εξέλιξη στο σύστημα BRICS αφορά την επέκταση των μελών της ομάδας που οδήγησε στην άτυπη υιοθέτηση του ονόματος BRICS+ (plus) για τον διευρυμένο οργανισμό.

Επί του παρόντος, υπάρχουν οκτώ έθνη που έχουν υποβάλει επίσημα αίτηση για ένταξη και άλλα 17 που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να ενταχθούν. Οι οκτώ επίσημοι αιτούντες είναι: Αλγερία, Αργεντινή, Μπαχρέιν, Αίγυπτος, Ινδονησία, Ιράν, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Η νέα αναπτυξιακή τράπεζα των BRICS (φωτογραφία Thomson Reuters)

Οι 17 χώρες που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον είναι: Αφγανιστάν, Μπαγκλαντές, Λευκορωσία, Καζακστάν, Μεξικό, Νικαράγουα, Νιγηρία, Πακιστάν, Σενεγάλη, Σουδάν, Συρία, Ταϊλάνδη, Τυνησία, Τουρκία, Ουρουγουάη, Βενεζουέλα και Ζιμπάμπουε.

Δυναμικά στοιχεία

Υπάρχουν περισσότερα σε αυτή τη λίστα από την απλή αύξηση του αριθμού των συμμετεχόντων σε μελλοντικές συναντήσεις της BRICS.

Εάν η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία είναι και οι δύο μέλη, έχετε δύο από τους τρεις μεγαλύτερους παραγωγούς ενέργειας στον κόσμο κάτω από μια ομπρέλα (ο τρίτος είναι οι ΗΠΑ).

Εφόσον η Ρωσία, η Κίνα, η Βραζιλία και η Ινδία είναι όλες μέλη, έχετε τέσσερις από τις επτά μεγαλύτερες χώρες στον κόσμο, με βάση τη χερσαία επιφάνεια καθώς κατέχουν το 30% της Γης και τους φυσικούς πόρους που περιέχονται σ’ αυτό το τμήμα της.

Σχεδόν το 50% της παγκόσμιας παραγωγής σιταριού και ρυζιού καθώς και το 15% των παγκόσμιων αποθεμάτων χρυσού βρίσκονται στις BRICS.

Στο μεταξύ, η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και η Ρωσία είναι τέσσερις από τις εννέα πολυπληθέστερες χώρες στον πλανήτη με συνολικό πληθυσμό 3,2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων ή το 40% του πληθυσμού της Γης.

Η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία έχουν συνδυασμένο ΑΕΠ 29 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ή 28% του ονομαστικού παγκόσμιου ΑΕΠ.

Εάν κάποιος χρησιμοποιεί την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης για τη μέτρηση του ΑΕΠ, τότε το μερίδιο των BRICS είναι πάνω από 54%.

Πυρηνικά οπλοστάσια

Η Ρωσία και η Κίνα διαθέτουν δύο από τα τρία μεγαλύτερα πυρηνικά οπλοστάσια στον κόσμο (το τρίτο είναι των Ηνωμένων Πολιτειών).

Με κάθε δείκτη — πληθυσμό, εδαφική έκταση, παραγωγή ενέργειας, ΑΕΠ, παραγωγή τροφίμων και πυρηνικά όπλα — οι BRICS δεν είναι απλώς μια άλλη πολυμερής κοινωνία συζητήσεων. Αποτελούν μια ουσιαστική και αξιόπιστη εναλλακτική λύση στη δυτική ηγεμονία.

Δρώντας μαζί, γίνονται ένας πόλος ενός νέου πολυπολικού ή ακόμα και διπολικού κόσμου.

Οταν ανακοινωθεί η κυκλοφορία του νέου νομίσματος τον Αύγουστο, αυτό δεν θα βρεθεί σε κενό έδαφος. Θα πέσει σ’ ένα προηγμένο δίκτυο κεφαλαίων και επικοινωνιών, το οποίο θ’ αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχίας του.

Υποβρύχιο τηλεπικοινωνιακό σύστημα

Οι BRICS αναπτύσσουν επίσης ένα υποβρύχιο τηλεπικοινωνιακό σύστημα οπτικών ινών, με το όνομα BRICS Cable, που θα συνδέει τα μέλη τους.

Εικόνα Reuters/Dado Ruvic

Μέρος του κινήτρου για το BRICS Cable είναι να αποτρέψει την κατασκοπεία από την Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ σχετικά με την κυκλοφορία μηνυμάτων που μεταφέρονται μέσω των υπαρχόντων καλωδιακών δικτύων.

Τι κρύβεται πίσω από αυτή την προσπάθεια να εγκαταλειφθεί το δολάριο; Σε μεγάλο βαθμό, η απάντηση είναι η «οπλοποίηση» του δολαρίου από τις ΗΠΑ μέσω της χρήσης κυρώσεων.

Σε πολλές περιπτώσεις, από το 2007 έως το 2014, προειδοποίησα αξιωματούχους των ΗΠΑ από το υπουργείο Οικονομικών, το Πεντάγωνο και την κοινότητα των μυστικών υπηρεσιών ότι η υπερβολική χρήση ή η κατάχρηση των κυρώσεων σε δολάρια θα οδηγούσε τους αντιπάλους να το εγκαταλείψουν.

Αγνοήθηκαν οι προειδοποιήσεις

Μια τέτοια εγκατάλειψη θα οδηγούσε σε μειωμένη ισχύ των κυρώσεων, απρόβλεπτο κόστος για τις ΗΠΑ και τελικά στην κατάρρευση της εμπιστοσύνης στο ίδιο το δολάριο.

Αυτές οι προειδοποιήσεις ως επί το πλείστον αγνοήθηκαν. Εχουμε φτάσει πλέον στο πρώτο και το δεύτερο στάδιο αυτής της πρόβλεψης και προσεγγίζουμε επικίνδυνα το τρίτο.

Για χρόνια, οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν κυρώσεις για να τιμωρούν έθνη όπως το Ιράν. Αλλά οι κυρώσεις που επέβαλαν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στη Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία πέρυσι ήταν άνευ προηγουμένου.

Πολλά άλλα έθνη άρχισαν να συμπεραίνουν ότι θα μπορούσαν να είναι τα επόμενα εάν έρθουν σε αντίθεση με τις ΗΠΑ σε κρίσιμα ζητήματα. Και αυτός ο φόβος έχει επιταχύνει πολύ την ώθηση για εξαίρεση από το σύστημα του δολαρίου.

Αποδολαριοποίηση

Αυτή η επιθυμία δεν περιορίζεται σε τρέχοντες στόχους όπως η Ρωσία, αλλά μοιράζεται σε πιθανούς στόχους, όπως η Κίνα, το Ιράν, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία, η Αργεντινή και πολλοί άλλοι.

Οι BRICS+ επιχειρούν μια ρεαλιστική προσπάθεια για την αποδολαριοποίηση των παγκόσμιων πληρωμών και τελικά των παγκόσμιων αποθεμάτων.

Για χρόνια, υποστήριζα ότι το δολάριο θα παρέμενε το κορυφαίο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απ’ όσο νομίζουν οι περισσότεροι.

Αλλά, παρακάτω, σας εξηγώ γιατί ένα νέο νόμισμα BRICS+ θα μπορούσε να επιταχύνει σημαντικά τον θάνατο του δολαρίου ως του κορυφαίου αποθεματικού νομίσματος στον κόσμο. Πώς θα μπορούσε να συμβεί πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι πίστευα προηγουμένως;

Το επερχόμενο σοκ στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα

Η παγκόσμια επιθυμία απομάκρυνσης από το δολάριο ως μέσο συναλλαγής για το διεθνές εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών δεν είναι νέα. Η διαφορά σήμερα είναι ότι έχει μετατραπεί από ένα σημείο συζήτησης σε μια καινοτομία διαφαινόμενης πραγματικότητας μέσα σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα.

Το Ντουμπάι και η Κίνα συνήψαν πρόσφατα μια συμφωνία βάσει της οποίας το εμιράτο θα δέχεται κινεζικό γιουάν ως πληρωμή για τις εξαγωγές πετρελαίου του, ενώ θα μπορεί με το ίδιο νόμισμα ν’ αγοράσει ημιαγωγούς ή βιομηχανικά προϊόντα από την Κίνα.

Η Σαουδική Αραβία και η Κίνα έχουν συζητήσει παρόμοιες ρυθμίσεις για το πετρέλαιο έναντι γιουάν, αλλά τίποτα οριστικό δεν έχει ακόμη τεθεί σε εφαρμογή.

Οι σημαίες των πέντε χωρών-μελών της ομάδας BRICS (φωτογραφία Reuters)

Αυτές οι συζητήσεις περιπλέκονται από τη μακροχρόνια συμφωνία πετρελαιοδολαρίων της Σαουδικής Αραβίας με τις ΗΠΑ. Ωστόσο, αναμένεται ευρέως κάποια πρόοδος σε αυτή την κατεύθυνση.

Η Κίνα και η Βραζιλία κατέληξαν πρόσφατα σε μια διμερή νομισματική συμφωνία ευρείας βάσης με την οποία κάθε χώρα αποδέχεται το νόμισμα της άλλης στο εμπόριο.

Στρατηγική σχέση Κίνας – Ρωσίας

Στο μεταξύ, υπάρχει μια αυξανόμενη στρατηγική σχέση μεταξύ Κίνας και Ρωσίας, καθώς οι δύο υπερδυνάμεις αντιμετωπίζουν από κοινού τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στην εμπορική σχέση μεταξύ των δύο εθνών, η Ρωσία μπορεί να πληρώσει σε ρούβλια για κινεζικά προϊόντα και άλλες εξαγωγές, ενώ η Κίνα πληρώνει σε γιουάν για ρωσική ενέργεια, στρατηγικά μέταλλα και οπλικά συστήματα.

Ωστόσο, όλες αυτές οι ρυθμίσεις ενδέχεται σύντομα ν’ αντικατασταθούν από ένα νέο νόμισμα BRICS+, το οποίο θα ανακοινωθεί στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής, κατά την ετήσια Διάσκεψη Κορυφής Ηγετών BRICS στις 22-24 Αυγούστου.

Το νόμισμα θα είναι συνδεδεμένο μ’ ένα καλάθι εμπορευμάτων για χρήση στο εμπόριο μεταξύ των μελών. Αρχικά, το καλάθι εμπορευμάτων BRICS+ θα περιλαμβάνει πετρέλαιο, σιτάρι, χαλκό και άλλα βασικά αγαθά που διαπραγματεύονται παγκοσμίως σε συγκεκριμένες ποσότητες.

Κατά πάσα πιθανότητα, το νέο νόμισμα BRICS+ δεν θα είναι διαθέσιμο με τη μορφή χαρτονομισμάτων για χρήση σε καθημερινές συναλλαγές.

Ψηφιακό νόμισμα

Θα είναι ένα ψηφιακό νόμισμα σ’ ένα εξουσιοδοτημένο λογιστικό σύστημα που διατηρείται από ένα νέο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα BRICS+, με κρυπτογραφημένη κίνηση μηνυμάτων για την καταγραφή οφειλόμενων πληρωμών ή οφειλών από τα συμμετέχοντα μέρη.

(Αυτό δεν είναι κρυπτονόμισμα επειδή δεν είναι αποκεντρωμένο, δεν διατηρείται σε blockchain και δεν είναι ανοιχτό σε όλα τα μέρη χωρίς έγκριση.)

Οι τελευταίες πληροφορίες από τις ομάδες εργασίας BRICS αναφέρουν ότι αυτή η μεθοδολογία αποτίμησης καλαθιού αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα που αντιμετώπισε ο John Maynard Keynes στις συνεδριάσεις του Bretton Woods το 1944.

Ο Κέινς αρχικά πρότεινε μια προσέγγιση μ’ ένα καλάθι εμπορευμάτων για ένα παγκόσμιο νόμισμα που ονόμασε bancor.

Η δυσκολία είναι ότι τα παγκόσμια εμπορεύματα που περιλαμβάνονται σε οποιοδήποτε καλάθι δεν είναι εντελώς ανταλλάξιμα (υπάρχουν πάνω από 70 ποιότητες αργού πετρελαίου που διακρίνονται από το ιξώδες και την περιεκτικότητα σε θείο μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών).

Ο ρόλος του χρυσού

Στο τέλος, ο Keynes είδε ότι ένα καλάθι εμπορευμάτων δεν είναι απαραίτητο και ότι ένα μόνο εμπόρευμα – ο χρυσός – θα εξυπηρετούσε καλύτερα τον σκοπό της σταθερής αποτίμησης ενός νομίσματος για λόγους ευκολίας και ομοιομορφίας.

Με βάση τα προβλήματα λειτουργίας των καλαθιών εμπορευμάτων στην πράξη ως ομοιόμορφων αποθεμάτων αξίας, φαίνεται πιθανό ότι το νέο νόμισμα BRICS+ θα συνδεθεί μ’ ένα βάρος χρυσού.

Αυτό ανταποκρίνεται στις δυνατότητες των μελών των BRICS, Ρωσίας και Κίνας, οι οποίες είναι οι δύο μεγαλύτεροι παραγωγοί χρυσού στον κόσμο και κατατάσσονται στην έκτη και έβδομη θέση αντίστοιχα μεταξύ των 100 χωρών με αποθέματα χρυσού.

Αυτές και οι σχετικές μ’ αυτές εξελίξεις συχνά διαφημίζονται ως «το τέλος του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος». Τέτοια σχόλια αποκαλύπτουν έλλειψη κατανόησης ως προς το πώς λειτουργούν πραγματικά τα διεθνή χρηματικά και νομισματικά συστήματα.

Μια βασική διάκριση

Το βασικό λάθος σε όλες σχεδόν αυτές τις αναλύσεις είναι η αποτυχία διάκρισης μεταξύ των αντίστοιχων ρόλων ενός νομίσματος πληρωμής και ενός αποθεματικού νομίσματος. Τα νομίσματα πληρωμής χρησιμοποιούνται στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών.

Τα κράτη μπορούν να συναλλάσσονται σε όποιο νόμισμα πληρωμής θέλουν — δεν χρειάζεται να είναι δολάρια.

Τα αποκαλούμενα αποθεματικά νομίσματα είναι διαφορετικά. Πρόκειται ουσιαστικά για λογαριασμούς ταμιευτηρίου κυρίαρχων εθνών που τους έχουν δημιουργήσει μέσω των εμπορικών πλεονασμάτων. Αυτά τα υπόλοιπα δεν διατηρούνται σε νομισματική μορφή αλλά με τη μορφή τίτλων.

Η Μαίρη Πίκφορντ σε συγκέντρωση στις ΗΠΑ για τα πολεμικά ομόλογα (marypickford.org)

Οταν οι αναλυτές λένε ότι το δολάριο είναι το κορυφαίο αποθεματικό νόμισμα, αυτό που στην πραγματικότητα εννοούν είναι ότι οι χώρες διατηρούν τα αποθέματά τους σε τίτλους που εκφράζονται σε συγκεκριμένο νόμισμα.

Η απουσία μιας αγοράς ομολόγων

Για το 60% των παγκόσμιων αποθεματικών, αυτές οι αποταμιεύσεις είναι τίτλοι του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ σε δολάρια. Τα αποθεματικά δεν είναι στην πραγματικότητα σε δολάρια, είναι σε τίτλους.

Ως αποτέλεσμα, δεν μπορείτε να είστε αποθεματικό νόμισμα χωρίς μια μεγάλη, καλά ανεπτυγμένη αγορά κρατικών ομολόγων.

Καμία χώρα στον κόσμο δεν πλησιάζει την αγορά ομολόγων των ΗΠΑ όσον αφορά το μέγεθος, την ποικιλία των ωριμάνσεων, τη ρευστότητα, τον διακανονισμό, τα παράγωγα και άλλα απαραίτητα χαρακτηριστικά.

Επομένως, το πραγματικό εμπόδιο για ένα άλλο νόμισμα ως αποθεματικού είναι η απουσία μιας αγοράς ομολόγων στην οποία τα αποθεματικά επενδύονται πραγματικά.

Γι’ αυτό είναι τόσο δύσκολο να αντικαταστήσετε τα ομόλογα ως περιουσιακά στοιχεία ακόμη κι αν το θέλατε. Και πάλι, καμία χώρα στον κόσμο δεν μπορεί να πλησιάσει τις ΗΠΑ από αυτή την άποψη.

Το κλειδί

Αλλά εδώ είναι που αποκτά ενδιαφέρον και για τον λόγο ότι το δολάριο θα μπορούσε να χάσει τον ηγετικό αποθεματικό ρόλο του πολύ πιο γρήγορα από ό,τι πιστεύαμε.

Αυτό συμβαίνει επειδή το νόμισμα BRICS+ προσφέρει την ευκαιρία να υπερπηδήσετε την αγορά του Δημοσίου και να δημιουργήσετε μια βαθιά, ρευστή αγορά ομολόγων που θα μπορούσε να αμφισβητήσει τα κρατικά ομόλογα στην παγκόσμια σκηνή σχεδόν από το πουθενά.

Το κλειδί είναι η δημιουργία μιας συναλλαγματικής αγοράς ομολόγων BRICS+ σε 20 ή περισσότερες χώρες ταυτόχρονα, βασιζόμενη σε ιδιώτες επενδυτές σε κάθε μία από αυτές για την αγορά τους.

Τα ομόλογα BRICS+ θα προσφέρονται μέσω τραπεζών και ταχυδρομικών γραφείων και άλλων καταστημάτων λιανικής. Θα εκφράζονται σε νόμισμα BRICS+, αλλά οι επενδυτές θα μπορούσαν να τα αγοράσουν σε τοπικό νόμισμα, σε συναλλαγματικές ισοτιμίες που βασίζονται στην αγορά.

Δεδομένου ότι το νόμισμα υποστηρίζεται από χρυσό, θα προσφέρει ένα ελκυστικό απόθεμα αξίας σε σύγκριση με τα τοπικά μέσα που είναι επιρρεπή στον πληθωρισμό ή τις χρεοκοπίες σε χώρες όπως η Βραζιλία ή η Αργεντινή.

Ελκυστικές επενδύσεις

Ειδικά οι Κινέζοι θα έβρισκαν ελκυστικές τέτοιες επενδύσεις, δεδομένου ότι είναι σε μεγάλο βαθμό απαγορευμένες από τις ξένες αγορές και υπερεπενδύονται σε ακίνητα και εγχώριες μετοχές.

Θα χρειαστεί χρόνος για μια τέτοια αγορά προκειμένου να προσελκύσει θεσμικούς επενδυτές, αλλά ο τεράστιος όγκος των λιανικών επενδύσεων σε μέσα που εκφράζονται σε BRICS+ στην Ινδία, την Κίνα, τη Βραζιλία και τη Ρωσία και σε άλλες χώρες ταυτόχρονα, θα μπορούσε ν’ απορροφήσει τα πλεονάσματα που συγκεντρώνονται από το παγκόσμιο εμπόριο στο Νόμισμα BRICS+.

Εν ολίγοις, ο τρόπος για να καθιερώσετε ένα άμεσο αποθεματικό νόμισμα είναι να δημιουργήσετε μια άμεση αγορά ομολόγων χρησιμοποιώντας τους δικούς σας πολίτες ως πρόθυμους αγοραστές.

Τα Πολεμικά Ομόλογα

Οι ΗΠΑ έκαναν κάτι παρόμοιο το 1917. Από το 1790–1917, η αγορά ομολόγων των ΗΠΑ προοριζόταν μόνο για επαγγελματίες. Δεν υπήρχε λιανική αγορά. Αυτό άλλαξε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν ο Γούντροου Γουίλσον ενέκρινε το Πολεμικό Ομόλογο (Liberty Bonds) για να βοηθήσει στη χρηματοδότηση του πολέμου.

Διοργανώθηκαν συλλαλητήρια και παρελάσεις για τα Liberty Bond σε κάθε μεγάλη πόλη. Εγινε πατριωτικό καθήκον η αγορά των πολεμικών ομολόγων Liberty. Η προσπάθεια απέδωσε και άλλαξε και τα οικονομικά δεδομένα. Ηταν η αρχή ενός κόσμου στον οποίο οι καθημερινοί Αμερικανοί άρχισαν ν’ αγοράζουν μετοχές, ομόλογα και τίτλους ως μικροεπενδυτές.

Εάν οι BRICS+ χρησιμοποιήσουν ένα είδος πατριωτικού μοντέλου Liberty Bond, μπορούν κάλλιστα να βρεθούν σε θέση να δημιουργήσουν διεθνή αποθεματικά που εκφράζονται στο νόμισμα BRICS+ ακόμη και αν δεν υπάρχει ανεπτυγμένη υποστήριξη της αγοράς.

Ανατροπή σε λίγες εβδομάδες

Ολόκληρη αυτή η εξέλιξη των γεγονότων — εισαγωγή ενός νέου νομίσματος στηριζόμενου σε χρυσό, ταχείας υιοθέτησής του ως νομίσματος πληρωμών και σταδιακής χρήσης του ως αποθεματικού — θα ξεκινήσει στις 22 Αυγούστου 2023, μετά από χρόνια ανάπτυξης.

Εκτός από τους άμεσους συμμετέχοντες, ο κόσμος έχει ως επί το πλείστον αγνοήσει αυτή την προοπτική. Το αποτέλεσμα θα είναι μια ανατροπή του διεθνούς νομισματικού συστήματος που θα έρθει σε λίγες εβδομάδες.