Η μάχη των Ευρωπαίων για την ηλιακή ενέργεια της Σαχάρας – Τα υποθαλάσσια καλώδια και ο ρόλος της Ελλάδας

Για δεκαετίες, η Βόρεια Αφρική υπήρξε βασικός προμηθευτής ορυκτών καυσίμων στην Ευρώπη, με τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου να αντλούν εκατομμύρια βαρέλια το μήνα και να τροφοδοτούν αυτοκίνητα και να θερμαίνουν σπίτια από την Αθήνα μέχρι το Αμπερντίν.

Τώρα, καθώς οι ευρωπαϊκές εταιρείες ενέργειας επιδιώκουν να μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα, αναζητούν στην περιοχή μια νέα πηγή ενέργειας: ηλιακά και αιολικά πάρκα που θα παράγουν και μεταφέρουν «πράσινη» ηλεκτρική ενέργεια προς τα βόρεια μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων.

«Η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και ακόμη και το πιο μακρινό Ηνωμένο Βασίλειο αναζητούν τρόπους για να αξιοποιήσουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από τις ερήμους της περιοχής» γράφει το Bloomberg και προσθέτει:

«Από το 1997, το δίκτυο της Ισπανίας έχει συνδεθεί με το Μαρόκο μέσω ενός καλωδίου που διασχίζει το Στενό του Γιβραλτάρ, το μόνο τέτοιο έργο που λειτουργεί σήμερα. Ωστόσο, επιχειρηματίες και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας σε όλη την Ευρώπη εξετάζουν αρκετά έργα, μεταξύ των οποίων και η επέκταση του καλωδίου Μαρόκου-Ισπανίας σε μια γραμμή 2.000 μιλίων που αναχωρεί από τις ακτές του Ατλαντικού του Μαρόκου και ταξιδεύει στη νότια Αγγλία.

«Αυτό το έργο θα είναι το πρώτο από τα πολλά, καθώς ο κόσμος συνειδητοποιεί τα τεράστια οφέλη από τη μετάδοση ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις», δηλώνει ο Σάιμον Μόρις, διευθύνων σύμβουλος της Xlinks Ltd., της εταιρείας που σχεδιάζει το καλώδιο του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το καλώδιο στη Βρετανία

Τον Απρίλιο, επενδυτές στο Ηνωμένο Βασίλειο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δέσμευσαν 30 εκατομμύρια λίρες (37,6 εκατομμύρια δολάρια) για την ιδέα, αν και αυτό είναι μόνο ένα μικρό κλάσμα του αναμενόμενου κόστους των 22 δισεκατομμυρίων λιρών για ηλιακές και αιολικές εγκαταστάσεις και την υποθαλάσσια σύνδεση (ήδη τρέχουν τα projects άλλων τεσσάρων ξεχωριστών καλωδίων).

Ο Μόρις τονίζει στο Bloomberg, ότι το έργο θα μπορούσε να λειτουργήσει έως το 2030, αλλά θα απαιτούσε από τη βρετανική κυβέρνηση να προσφέρει επιδοτήσεις παρόμοιες με εκείνες που ωφελούν την υπεράκτια αιολική ενέργεια στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Όταν συνδεθεί με ένα γιγάντιο αιολικό και ηλιακό πάρκο που σχεδιάζει η Xlinks στην έρημο του νότιου Μαρόκου, το σύστημα θα έχει αρκετή χωρητικότητα για να τροφοδοτήσει περίπου 7 εκατομμύρια σπίτια, βοηθώντας το Ηνωμένο Βασίλειο να επιτύχει τον στόχο του για καθαρές μηδενικές εκπομπές άνθρακα από τον τομέα της ενέργειας. 2035. Το μήκος της διαδρομής σημαίνει ότι θα χάνει περίπου το 13% της ισχύος που μεταφέρει.

Οι ανησυχίες

Ωστόσο, η Λάουρα ελ-Κατίρι, ενεργειακή οικονομολόγος και επισκέπτρια συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, λέει ότι είναι επικίνδυνο να βασίζεσαι σε οποιονδήποτε προμηθευτή για ενέργεια, όπως προβλέπει το έργο Xlinks.

Υποστηρίζει μάλιστα ότι θα ήταν πιο ισχυρό να συνδεθούν οι ηλιακές ή αιολικές εγκαταστάσεις στην Αφρική πληρέστερα με το ευρωπαϊκό δίκτυο, δίνοντας σε όλους στην πορεία ένα μερίδιο στην επιτυχία και την ασφάλειά του. «Το να κάνεις τα πάντα μόνος έχει το κόστος του», υπογραμμίζει και προσθέτει:: «Η Βόρεια Αφρική μπορεί να είναι μια μεγάλη πηγή ενέργειας για την Ευρώπη, αλλά μια μεμονωμένη χώρα που συναλλάσσεται με μια άλλη είναι πάντα διαφορετική από ένα μπλοκ 26 χωρών που συναλλάσσονται με μια άλλη». Αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι οι πολιτικές προκλήσεις μιας τέτοιας ιδέας καθιστούν δύσκολη την εφαρμογή της.

Αν και η Xlinks θα στέλνει ρεύμα μόνο προς μία κατεύθυνση, άλλοι σχεδιάζουν αμφίδρομες συνδέσεις, οι οποίες θα επιτρέψουν στην ηλεκτρική ενέργεια να ρέει προς τα νότια όταν τα ευρωπαϊκά δίκτυα υπερφορτώνονται και οι τιμές πέφτουν.

Το Μαρόκο πρόκειται να ξεκινήσει την κατασκευή μιας τέτοιας γραμμής προς την Πορτογαλία το 2027.

Η Αίγυπτος και η Ελλάδα συζητούν την ανάπτυξη ενός καλώδιου, ενώ την ίδια στιγμή διάφοροι επιχειρηματίες πιέζουν για παρόμοιες συνδέσεις από την Τυνησία και την Αλγερία με την Ιταλία. «Υπάρχουν σημαντικές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Πορτογαλία και την Ισπανία, αλλά αν ανοίξουμε τις στρόφιγγες , πιστέψτε με, η αφρικανική κιλοβατώρα θα είναι πολύ ανταγωνιστική», λέει ο Καρίμ Τσούκρι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Hassan II στο Μαρόκο.

Το ελληνικό καλώδιο

Υπενθυμίζεται ότι το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας GREGY που αναπτύσσει η ELICA, θυγατρική εταιρεία του Ομίλου Κοπελούζου παρουσίασε τον περασμένο μήνα ο διευθύνων σύμβουλος της Επιχειρησιακής Μονάδας ΑΠΕ του Ομίλου Ιωάννης Καρύδας στην εκδήλωση «Europe-Egypt Interconnectivity» που διοργάνωσαν η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Κάιρο και η πρεσβεία της Σουηδίας, καθώς η Σουηδία ασκεί σήμερα την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, ο κ. Καρύδας παρουσίασε τα πολυμερή οφέλη που θα αποφέρει το GREGY στην Αίγυπτο και την Ευρώπη, ενισχύοντας την ενοποίηση της αγοράς, ενισχύοντας την ασφάλεια του εφοδιασμού και αυξάνοντας την κοινωνική και οικονομική ευημερία στην Ελλάδα, τα κράτη-μέλη της ΕΕ και την Αίγυπτο. Το GREGY θα επιτρέψει την προμήθεια πράσινης ενέργειας 3.000 MW από την Αίγυπτο στην Ελλάδα, υποστηρίζοντας με αυτόν τον τρόπο την ΕΕ να επιτύχει τους στόχους της για τις ΑΠΕ και την απαλλαγή από τον άνθρακα και να μειώσει την εξάρτησή της από την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από φυσικό αέριο.

Σε φάση επιτάχυνσης και ανάπτυξης

«Το έργο, μετά τη σταθερή και θετική ψήφο εμπιστοσύνης που έλαβε από τις κυβερνήσεις των εμπλεκόμενων χωρών, βρίσκεται στη φάση της επιτάχυνσης της ανάπτυξής του με την έναρξη της εκτέλεσης των τελικών τεχνικών μελετών το επόμενο διάστημα. Πρόκειται για ένα έργο του οποίου τα οφέλη ξεπερνούν, όπως τόνισε ο κ. Καρύδας, το πλαίσιο των συνόρων των δύο διασυνδεδεμένων χωρών, με σημαντικό θετικό αντίκτυπο για ολόκληρη την Ευρώπη».

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε παρουσία του πρέσβη της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Αίγυπτο, Christian Berger, του πρέσβη της Σουηδίας στην Αίγυπτο, Hakan Emsgard, του πρέσβη της Ελλάδας στην Αίγυπτο, Νίκου Παπαγεωργίου, του υπουργού Πετρελαίου και Ορυκτών Πόρων της Αιγύπτου Tarek El Molla και εκπροσώπων μεγάλων διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Η συνεργασία με τον ΑΔΜΗΕ

Επίσης, στις αρχές Μαΐου υπεγράφη Μνημόνιο Κατανόησης (Memorandum of Understanding) μεταξύ του ΑΔΜHE και της εταιρείας ELICA SA του Ομίλου Κοπελούζου, σχετικά με την έναρξη αποκλειστικών συζητήσεων για την αξιολόγηση της εισόδου του ΑΔΜΗΕ στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας που αναπτύσσει το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, GREGY – Green Energy Interconnector. Η πρόθεση των Μερών είναι ο ΑΔΜΗΕ να αποκτήσει ποσοστό έως 33,3% της εταιρείας.

Το Μνημόνιο προβλέπει τη σύσταση Διοικούσας Επιτροπής, αποτελούμενης από 4 μέλη, για τον συντονισμό των συζητήσεων, την ανταλλαγή των πληροφοριών και τις διαπραγματεύσεις για την κατάρτιση των απαραίτητων συμβάσεων.

Επιδίωξη συνεργασίας

Τα Μέρη θα επιδιώξουν μέσω της συνεργασίας τους να αξιοποιήσουν την εξειδίκευση, την εμπειρία και την τεχνική, εμπορική και χρηματο-οικονομική τεχνογνωσία τους, για την ταχύτερη ανάπτυξη και υλοποίηση του έργου και την επιτυχέστερη διαχείριση του. Στο πλαίσιο του Μνημονίου, προβλέπεται επίσης η διεξαγωγή συζητήσεων ανάμεσα στα δύο Μέρη και τον Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας της Αιγύπτου (EETC).

Πρόθεση των Μερών είναι ο EETC, η ELICA και ο ΑΔΜΗΕ να συμμετέχουν στη μετοχική σύνθεση με ποσοστό 33,3% έκαστος. Επιπρόσθετα, προβλέπεται ότι ο ΑΔΜΗΕ μπορεί να προχωρήσει, σε συνεργασία με την ELICA, σε πρόσθετες μελέτες για έργα υποδομής εσωτερικής μεταφοράς που ενδέχεται να απαιτηθούν για τη διασφάλιση της διασύνδεσης των εθνικών συστημάτων μεταφοράς με το έργο GREGY.

To GREGY

Το GREGY ισχύος 3 Γιγαβάτ θα μεταφέρει ηλεκτρικό ρεύμα από αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα ισχύος 9,5 Γιγαβάτ που αναπτύσσει ο όμιλος Κοπελούζου στην Αίγυπτο. Η επένδυση ξεπερνά τα 4,2 δισ. ευρώ. Η διαδρομή που ακολουθεί είναι 954 χλμ και ξεκινά από το El Sallum και φτάνει στη Ν. Μάκρη Αττικής. Παρακάμπτει δε με αυτήν τη διαδρομή ευαίσθητες γεωπολιτικά θαλάσσιες περιοχές.

Στις 15 Δεκεμβρίου ο όμιλος Κοπελούζου κατέθεσε αίτημα ένταξης του έργου στην 6η λίστα των έργων PCI, συνοδευόμενο από επιστολές στήριξη των υπουργείων Ενέργειας Ελλάδας και Βουλγαρίας και του ΑΔΜΗΕ.

To GAP

Το έργο GAP διακρίνεται σε δύο τμήματα: Το πρώτο προβλέπει μία υποβρύχια διπλή διασύνδεση συνολικής ισχύος 2 GW που θα ξεκινά από την Αίγυπτο και θα καταλήγει μέσω της ΑΟΖ των δύο χωρών στον Αθερινόλακκο της Κρήτης. Η απόσταση είναι μόλις 450 χλμ, τα βάθη μεγάλα μέχρι 4.500 χλμ. Το δεύτερο τμήμα προβλέπει τη διασύνδεση της Κρήτης με την Αττική μέσω υποβρύχιου καλωδίου ισχύος 800 MW που θα περνά τις Κυκλάδες καταλήγοντας στο Λαύριο.

Το σύνολο του έργου ανέρχεται στα 2,8 δισ. δολ.

Ο κ. Borgeas πρόσφατα έκανε γνωστό πως υπάρχει επιστολή στήριξης του έργου από την ελληνική κυβέρνηση. Την υπογράφει ο πρώην υφυπουργός Ενέργειας Γεράσιμος Θωμάς (2020) και έχει νομική ισχύ μέχρι το τέλος του 2023. Με τον τρόπο αυτό το GAP κρατά ανοιχτή την πόρτα των Βρυξελλών για την ένταξη του στα έργα PCI.

Πηγή: ΟΤ