Carmina Burana: Τo γνωστότερο χορωδιακό συμφωνικό έργο του 20ου αιώνα

Τα Carmina Burana (Carmina Veris et Amoris) αποτελούν μεσαιωνικά ποιήματα του 12ου και 13ου αιώνα, γραμμένα από τους Golliardi, μια πνευματώδη κοινότητα κληρικών και σπουδαστών.

Ποιήματα ενάντια στο θρησκευτικό ασκητισμό της εποχής

Με τους σκωπτικούς στίχους στηλιτεύουν την υποκρισία και το συντηρητισμό μιας θεοκρατικής κοινωνίας, υμνούν δε τη φύση και τον έρωτα. Στην εποχή του ιπποτικού εξιδανικευμένου έρωτα, η γυναίκα των Carmina Burana υμνείται ποιητικά με την πλαστικότητα μιας Αφροδίτης ή ως ιέρεια μιας φύσης που αναγεννιέται, συμφιλιώνοντας σώμα και πνεύμα ως δυνάμεις της πιο ανθηρής αρμονίας.

Η καλλιτεχνική διάσταση των Carmina Burana από τον Carl Orff

Το συγκεκριμένο υλικό αξιοποίησε στα 1935 ο σπουδαίος Γερμανός συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός Carl Orff. Ο καλλιτέχνης δημιούργησε ένα έργο που παρά τη σημειολογία των πολιτικών συσχετίσεων που μπορεί να εξέλαβε- εντός και εκτός χώρας- εντυπωσιάζει για την ιδιότυπη αρμονική του γλώσσα.

Μια γλώσσα που σε ταξιδεύει στο χρόνο, σε μεσαιωνικούς χορούς, γρηγοριανά μοναστηριακά μέλη, σε αρχέγονες μελωδίες της ars antiqua, ζωγραφίζει δε ηχητικούς πίνακες με νύμφες και πολύχρωμα λιβάδια, χορούς κοριτσιών, αρχαίους Πάνες και Διονύσους, όπου ζωηροί κρουστοί ρυθμοί με άνισους τονισμούς και πολυρυθμία συμφύρονται με σκωπτικά πειράγματα, αλλά και μυστικιστικές προσευχές.

Μέσα σε 24 επιλεγμένα ποιήματα, γραμμένα σε μεσαιωνικά λατινικά κι ένα κράμα γερμανολατινικής ή και παλαιογαλλικής διαλέκτου, ο Carl Orff εικονογραφεί το ρόλο της Τύχης στην ανθρώπινη ζωή, το διονυσιασμό της επίγειας κοσμικότητας, τον απολλώνειο ερχομό της άνοιξης, τις ουράνιες χάρες και χαρές του έρωτα, καταλήγοντας σε μια συμφωνική γραφή απαράμιλλης σύλληψης, ενέργειας και επιδραστικότητας.

H πρεμιέρα του έργου στις 8 Ιουνίου 1937 στη Φρανκφούρτη

Η μεγάλη επιτυχία των Carmina Burana αιφνιδίασε τον Ορφ, που έγραψε ενθουσιασμένος στον εκδότη του: «Ό,τι συνέθεσα μέχρι τώρα και το έχεις στην κατοχή σου πρέπει να καταστραφεί. Το έργο μου αρχίζει με το Carmina Burana».

To Ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας θορυβήθηκε με το ερωτικό περιεχόμενο κάποιων ποιημάτων, αλλά τελικά αγκάλιασε το έργο. Έγινε το πιο δημοφιλές μουσικό κομμάτι που γράφτηκε στη δεκαετία του ’30. Η δημοτικότητά του διαρκώς αυξανόταν μετά τον πόλεμο και τη δεκαετία του ’60 έγινε τμήμα του διεθνούς κλασικού ρεπερτορίου.

Η δομή του έργου και τα νοήματα

Το έργο χωρίζεται σε 5 βασικά τμήματα και 25 συνολικά μέρη, με το πρώτο να επαναλαμβάνεται κατά το ήμισυ στο τέλος:

Fortuna Imperatrix Mundi (Τύχη αυτοκράτειρα του κόσμου)

1. O Fortuna (Ω, Τύχη)
2. Fortune plango vulnera (Θρηνώ της τύχης τα χτυπήματα)

Ι. Primo vere (Άνοιξη)

3. Veris leta facies (Το χαρούμενο πρόσωπο της Άνοιξης)
4. Omnia sol temperat (O ήλιος κυβερνά τα πάντα)
5. Ecce gratum [Ιδού η χαρούμενη (άνοιξη)]

Uf dem Anger (Στο Λιβάδι)

6. Tanz (Χορός)
7. Floret silva nobilis (Το ευγενικό δάσος με τα άνθη)
8. Chramer, gip die varwe mir (Γυρολόγε, δώσ’ μου χρώμα)
9. Reie (Είδος κυκλικού χορού)
10. Were diu werlt alle min (Όλος ο κόσμος δικός μου) «…Θα χάριζα όλο τον κόσμο για να κράταγα στην αγκαλιά του τη βασίλισσα της Αγγλίας» λέει ένα στιχάκι.

ΙΙ. In Taberna (Στην Ταβέρνα)

11. Estuans interius (Φλέγομαι μέσα μου)
12. Olim lacus colueram (Κάποτε ζούσα στις λίμνες)
13. Ego sum abbas (Εγώ είμαι ο ηγούμενος) …«και μοναχοί μου οι πότες», συνεχίζει το ποίημα.
14. In taberna quando sumus (Όταν είμαστε στην ταβέρνα)

ΙΙΙ. Cour d’amours (Η Αυλή της Αγάπης)

16. Dies, nox et omnia (Μέρα, νύχτα και κάθε τι)
17. Stetit puella (Ένα κορίτσι στέκεται)
18. Circa mea pectora (Στο στήθος μου)
19. Si puer cum puellula (Εάν ένα αγόρι με ένα κορίτσι) …«μείνουν σε ένα μικρό δωμάτιο, τι ευτυχία», συνεχίζει το ποίημα.
20. Veni, veni, venias (Έλα, Έλα, Ω, Έλα)
21. In truitina (Στην ισορροπία)
22. Tempus est iocundum (Χαρούμενος είναι ο χρόνος)
23. Dulcissime (Γλυκυτάτη)

Blanziflor et Helena (Μπλαζινφλόρ και Ελένη)

24. Ave formosissima (Σε χαιρετώ ομορφοτάτη)

Fortuna Imperatrix Mundi (Τύχη, αυτοκράτειρα του κόσμου)

25. O Fortuna (Ω, Τύχη)