Τα όρια της απειλής

Η επιστροφή των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών στο προσκήνιο της δημόσιας συζήτησης συνοδεύεται από την πάγια ρητορική της «απειλής». Δηλαδή, το ενδεχόμενο αυξημένων αφίξεων προσφύγων και μεταναστών αντιμετωπίζεται ως ένας δυνάμει κίνδυνος για την ασφάλεια, που θα πρέπει να απαντηθεί με όρους επαγρύπνησης και διαφύλαξης των συνόρων, καθώς πρόκειται για μια «υβριδική απειλή». Εξού και οι συζητήσεις για το κατά πόσο είναι μια σχεδιασμένη κίνηση από τη γείτονα χώρα (η διαβόητη «εργαλειοποίηση») ή εάν μπορούν να υπάρξουν συνεννοήσεις για τη διαχείριση ή την αποτροπή αυτού του ενδεχόμενου κινδύνου.

Δεν θέλω να υποτιμήσω το γεγονός ότι ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός παίρνει ποικίλες μορφές, συμπεριλαμβανομένης της αξιοποίησης κάθε είδους φαινομένων. Ωστόσο, θεωρώ ότι η όλη συζήτηση περί απειλής προϋποθέτει ακριβώς μια ιδιαίτερη πολιτική και ιδεολογική συνθήκη που τελικά κάθε άλλο παρά ουδέτερη είναι.

Εάν δεν υπήρχε μια παγίωση ενός ορισμένου ξενοφοβικού και ρατσιστικού κλίματος στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, που τροφοδοτείται από μια Ακροδεξιά που σε αυτό το επίπεδο είναι ηγεμονική και εκμεταλλεύεται υπαρκτά φοβικά αντανακλαστικά σε κοινωνίες με όλο και μικρότερη εσωτερική αλληλεγγύη, τότε δεν θα είχαμε να κάνουμε με όλο το φάσμα των πρακτικών που συναποτελούν την «Ευρώπη-φρούριο», τα όρια της απειλής και την απαίτηση η χώρα μας να είναι εκ των εξωτερικών οχυρώσεών της.

Γιατί η ευρωπαϊκή αλλά και η παγκόσμια ιστορία δείχνουν ότι οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές δύσκολα ανακόπτονται από φραγμούς όσο παραμένουν ενεργές οι μεγάλες ανισότητες και η διαρκής βαναυσότητα που μπορούν να τις προκαλούν και ότι οι δυνατότητες απορρόφησης από τον αναπτυγμένο κόσμο είναι πολύ μεγαλύτερες από όσο θέλουν να παραδεχθούν οι υποστηρικτές των «σκληρών» γραμμών.

Την ίδια ώρα η επίμονη επένδυση στη ρητορική της απειλής ενισχύει έναν διάχυτο φόβο που δεν μένει στραμμένος μόνο προς τα έξω αλλά και υπονομεύει την πραγματική κοινωνική συνοχή και μετατρέπεται στο κρίσιμο υπόβαθρο συνολικότερων συντηρητικών και αυταρχικών μετατοπίσεων.