Κάρολος Ντίκενς: Η ερωτική του ζωή

Ο Κάρολος Ντίκενς δεν ήταν αριστοκράτης. Γεννήθηκε το 1812 σε μια εγγλέζικη μικροαστική οικογένεια.

Ο παππούς και η γιαγιά του, από τη μεριά των Ντίκενς, ήταν υπηρέτες σε κάποιο αριστοκρατικό σπίτι και ο πατέρας του Τζων μόλις που κατόρθωσε ν’ ανέβει ένα παραπάνω σκαλοπάτι στην κοινωνική ιεραρχία και να γίνει κατώτερος υπάλληλος.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 4.10.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Έτσι, καταλαβαίνουμε πως δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο Ντίκενς πολέμησε με πάθος την κοινωνική αδικία και υπερασπίστηκε τους φτωχούς και τους κατατρεγμένους, αν και ποτέ δε θέλησε να ταυτιστεί μαζί τους.

Είναι, εξάλλου, σαφές ότι σε όλη του τη ζωή ένιωθε μεγάλη πικρία, επειδή χρειάστηκε να δουλέψει σε εργοστάσιο επί 12 χρόνια, για να συντηρήσει την οικογένειά του.

Σαν αντίδραση σ’ αυτό το τραύμα εξηγείται το ότι αργότερα το κυριότερο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του υπήρξε η ακατάβλητη θέλησή του.

Νεαρός άντρας, γύρω στα 20 του χρόνια, ο Ντίκενς ήταν ένας πραγματικά ωραίος και γοητευτικός δανδής με λεπτή φυσιογνωμία.

Ωστόσο, αυτό το ντελικάτο παρουσιαστικό έκρυβε μια τεράστια φιλοδοξία.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 4.10.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ήταν αποφασισμένος να γίνει αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε  «ένας διακεκριμένος άνθρωπος», και έχοντας μια απέραντη αυτοπεποίθηση βάλθηκε να πραγματοποιήσει το στόχο του. Ο ίδιος πίστευε, και ήταν αλήθεια, ότι θα μπορούσε να καταπιαστεί με οτιδήποτε και να το βγάλει πέρα με επιτυχία.

Ίσως μάλιστα το αγγλικό θέατρο να στερήθηκε ένα μεγάλο ηθοποιό, όταν ο Κάρολος Ντίκενς αποφάσισε, αντί να βγει στο παλκοσένικο, πράγμα που ήταν το νεανικό του όνειρο, να γίνει συγγραφέας.

Οι πρώτοι ερωτικοί δεσμοί του

Το μόνο μελανό σημείο στα πρώτα αυτά λαμπρά χρόνια βρισκόταν στην ερωτική του ζωή.

Δεκαεννιά χρονών ερωτεύτηκε μια κοπέλα ονόματι Μαρία Μπήντνελ, κόρη ενός διευθυντή τραπέζης.

Στην αρχή ανταποκρίθηκε κι εκείνη, καθώς όμως ήταν μια μάλλον ανόητη και επιπόλαιη κοπέλα δεν μπόρεσε να διακρίνει την ποιότητα του Ντίκενς και τον εγκατέλειψε, παρασυρμένη από τους γονείς της, που την έπεισαν ότι ένας γάμος με έναν αδέκαρο φιλόδοξο συγγραφέα θα τη μείωνε κοινωνικά.

Ωστόσο, ο Ντίκενς δεν απογοητεύτηκε. Γρήγορα παρηγορήθηκε με μια άλλη κοπέλα, την Καίητ Χόγκαρθ, κόρη ενός δημοσιογράφου, πλησιέστερή του κοινωνικά.

Την κατέκτησε και κυριάρχησε στη ζωή της είκοσι χρόνια, που διήρκεσε ο γάμος τους, τον οποίο στη συνέχεια ο ίδιος διέλυσε για χάρη μιας άλλης γυναίκας.

Η Καίητ Χόγκαρθ

Όπως μας πληροφορούν οι βιογράφοι του, ο Ντίκενς ήταν ένας άντρας με έντονο σεξουαλικό ένστικτο, αλλά επειδή παράλληλα ήταν βασικά εγωκεντρικός, του έλειπε η διεισδυτική ικανότητα στις ιδιομορφίες της γυναικείας ψυχολογίας.

Γι’ αυτό και όλοι οι ερωτικοί του δεσμοί ήταν αποτυχημένοι.

Από την άλλη μεριά, όμως, στα 25 χρόνια του ήταν εθνική μορφή.

Οι πρώτες συγγραφικές επιτυχίες του

Το πρώτο του μυθιστόρημα, το περίφημο Pickwick Papers, που κυκλοφόρησε σε συνέχειες με μορφή εικονογραφημένων ιστοριών, υπήρξε μοναδική επιτυχία και τον έκανε αμέσως γνωστό. Παράλληλα, η δράση του σαν εκδότη και επιχειρηματία ήταν τόσο αποτελεσματική, που τον ανέβασε γρήγορα ψηλά.

Στα 30 του βρισκόταν ήδη στην κορυφή. Βέβαια, τα μεγάλα έργα δεν είχαν έρθει ακόμη, αλλά ο χαρακτήρας του είχε διαμορφωθεί σε τέτοιο βαθμό που, παρά το νεανικό του παρουσιαστικό, ο Ντίκενς δε θα μπορούσε και να χαρακτηριστεί νέος.

Ο ιδιάζων χαρακτήρας του Ντίκενς

Από τα 30 κι έπειτα εξάλλου, χωρίς ποτέ να αναπτύξει τη δραστηριότητά του, αισθανόταν όλο και πιο ανήσυχος, όλο και λιγότερο ευτυχισμένος.

Είναι αλήθεια ότι το μυαλό του διέθετε οξύτητα. Αντιλαμβανόταν την αδικία, τη δυστυχία, τον παραλογισμό με τον άμεσο και εντατικό τρόπο που ταίριαζε στο ταμπεραμέντο του. Ωστόσο, απέρριπτε με μεγάλη ευκολία πολλά πράγματα και ό,τι αντιστεκόταν στη θέλησή του το μισούσε.

Όταν είχε περάσει τα 30 ο Ντίκενς έδειχνε πολύ νέος. Ωστόσο, δεν ήταν. Είχε ήδη αρχίσει να νιώθει τη βαθιά ανησυχία και έλλειψη ικανοποίησης που τον βασάνιζε σε ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή του.

Τα μεγάλα του έργα της ώριμης ηλικίας γράφτηκαν με κόπο και έντονη προσπάθεια.

Δεν είναι σίγουρο, αλλά είναι πιθανό ότι επί χρόνια δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να καταλάβει τα αίτια της ανησυχίας του.

Ο προβληματικός γάμος του και ο έρωτας με μια 18χρονη

Επιφανειακά είχε ό,τι μπορούσε να ζητήσει. Ήταν επιτυχημένος, είχε χρήματα, ήταν διάσημος. Γιατί όμως δεν ήταν ικανοποιημένος;

Στο ερώτημα αυτό υπάρχει απάντηση, και τη βρήκε ο ίδιος έστω και με καθυστέρηση.

Ο γάμος του δεν πήγαινε καλά από την αρχή. Η γυναίκα του Καίητ τού είχε γεννήσει 10 παιδιά μέσα σε 15 χρόνια. Ωστόσο, η παρουσία της τού προκαλούσε πλήξη και εκνευρισμό. Η Καίητ δεν ήταν ιδιαίτερα έξυπνη ούτε ανταποκρινόταν στη δική του θυελλώδη ενεργητικότητα. Η κοινωνική της ακτινοβολία ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, και όταν ο Ντίκενς είχε γίνει διάσημος, στα σαλόνια τον προσκαλούσαν μόνο του.

Ο Ντίκενς αισθανόταν ότι δεν είχε αποκτήσει αυτό που του άξιζε, γι’ αυτό η ζωή με την Καίητ τού φαινόταν ανυπόφορη.

Η ρομαντική του φαντασία τού έλεγε ότι κάπου βρισκόταν ο τέλειος έρωτας, που αυτός είχε στερηθεί.

Έτσι, ένιωθε ότι έπρεπε να χωρίσει. Αφορμή γι’ αυτό στάθηκε ο έρωτάς του για μια δεκαοκτάχρονη κοπέλα.

Το όνομά της ήταν Έλεν Τέρναν και καταγόταν από μια οικογένεια ηθοποιών, όπου οι γυναίκες ήταν έξυπνες και προικισμένες, αν και όχι σαν ηθοποιοί.

Ο έρωτας του Ντίκενς για την Έλεν ήταν εκστατικός και, όπως ο ίδιος στα γράμματά του υποστήριζε, αγνός. Γι’ αυτό εξοργίστηκε όταν η οικογένεια της Καίητ διέδωσε ότι η Έλεν ήταν ερωμένη του.

Απείλησε μάλιστα ότι θ’ αφήσει την Καίητ χωρίς δεκάρα αν δεν παραδεχτεί δημόσια ότι όλες αυτές οι διαδόσεις σε βάρος του αποτελούσαν συκοφαντίες.

Η οικογένεια της γυναίκας του και η ίδια η Καίητ Ντίκενς δήλωσαν δημόσια ότι παραδέχονταν την αγνότητα της Έλεν, αν και δεν πίστευαν λέξη από το περιεχόμενο της δήλωσής τους.

Αλλά ο Ντίκενς πήγε ακόμη παραπέρα. Ζήτησε και πέτυχε από την Καίητ να δηλώσει στις εφημερίδες ότι ο χωρισμός τους ήταν φιλικός αλλά αναπόφευκτος.

Ωστόσο, τα κουτσομπολιά φούντωναν. Για να βρει διέξοδο, ο Ντίκενς ρίχτηκε με φρενιασμένη ενεργητικότητα στην ανόρθωση της φήμης του.

Πύκνωσε τις δημόσιες εμφανίσεις του όπου διάβαζε ο ίδιος τα έργα του. Έχοντας μια μοναδική φυσική παρουσία γοήτευε κυριολεκτικά το κοινό.

Μην μπορώντας να πάρει τη συναισθηματική υποστήριξη που χρειαζόταν από μια γυναίκα, την έπαιρνε από το κοινό του.

Η σχέση του Ντίκενς με την Έλεν Τέρναν

Από τη μεριά της, η Έλεν δε βρήκε την ανταπόκριση που περίμενε. Αν και έγινε αργότερα ερωμένη του, υποχωρώντας στην πίεση της θέλησής του, ωστόσο ποτέ δεν τον αγάπησε πραγματικά.

Έτσι, στα 10 χρόνια που έζησε μαζί της ερωτικά, είδε τις ελπίδες του για ερωτική πλήρωση –που ένιωθε, εξάλλου, ότι ήταν και οι τελευταίες– να σκοτεινιάζουν.

Ωστόσο, είναι προφανές ότι η Έλεν άφησε τα σημάδια της στο έργο του. Ήταν μια γυναίκα που με κανέναν τρόπο δεν μπορούσε να χαρακτηρισθεί ασήμαντη.

Για πρώτη φορά ο Ντίκενς ένιωθε ότι στην προσωπική του ζωή είχε να κάνει με μια γυναίκα που είχε έντονη φυσική και πνευματική παρουσία.

Σύμφωνα με την έκφραση που ο ίδιος χρησιμοποιούσε και την οποία έμελλε να χρησιμοποιήσουν πολλοί άλλοι αργότερα, η Έλεν δεν ήταν «μια κούκλα σε κουκλόσπιτο».

Προς το τέλος του βίου του

Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθούσε να μη νιώθει ευτυχισμένος. Στο μεταξύ η υγεία του χειροτέρευε.

Μόνη του παρηγοριά οι δημόσιες εμφανίσεις. Έτσι, το 1867-68 επιχείρησε μια δεύτερη περιοδεία στην Αμερική. Παντού το κοινό τον υποδεχόταν με ενθουσιασμό. Ήταν πλούσιος, η φήμη του δε γνώρισε ποτέ κάμψη, και όμως δεν ήταν ευτυχισμένος.

Άρρωστος ήδη σοβαρά, πραγματοποίησε ωστόσο την τελευταία του δημόσια εμφάνιση το χειμώνα του 1870 στο Σαιντ Τζέημς Χολ. Παρών ήταν και ο γιατρός του, ενώ δίπλα του καθόταν ο γιος του, έτοιμος να τον στηρίξει σε περίπτωση που έπεφτε.

Τα λόγια του έβγαιναν με κόπο. Ωστόσο, τίποτε δε σταμάτησε τη θέλησή του να συνεχίσει. Στο τέλος, αφού αποχαιρέτησε το κοινό, αναλύθηκε σε λυγμούς.

Αυτή ήταν η τελευταία του επαφή με το λαμπρό κόσμο της δόξας. Στη συνέχεια, την άνοιξη, έζησε στο Λονδίνο, μέσα στην ατμόσφαιρα της κοινωνικής ζωής που ποτέ δεν τον είχε συγκινήσει, αλλά την οποία είχε συνηθίσει.

Ο Κάρολος Ντίκενς πέθανε στις 9 Ιουνίου του 1870.

*Κείμενο αφιερωμένο στον Κάρολο Ντίκενς, που έφερε τον τίτλο «Κάρολος Ντίκενς: Ένας πεισματάρης άνθρωπος» και είχε δημοσιευτεί στον «Ταχυδρόμο» στις 4 Οκτωβρίου 1979.

Ο μέγας συγγραφέας Κάρολος Ντίκενς (Charles John Huffam Dickens) γεννήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1812, στο Πόρτσμουθ της κομητείας Χάμπσαϊρ, και απεβίωσε στις 9 Ιουνίου 1870, στο Gad’s Hill Place της κομητείας Κεντ.