Το ροζ τρίγωνο – Από σημάδι διώξεων σε σύμβολο υπερηφάνειας της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας

Το 2022 ήταν η χειρότερη χρονιά που έχει καταγραφεί για την αντι-ΛΟΑΤΚΙ νομοθεσία. Όχι ότι το 2023  -μέχρι στιγμής- είναι καλύτερο, δηλαδή. Περισσότερα από 300 νομοσχέδια έχουν εισαχθεί στα νομοθετικά σώματα σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες με στόχο να ρυθμίσουν τα πάντα, από τη συμμετοχή των ΛΟΑΤΚΙ+ στα αθλήματα μέχρι την πρόσβαση στις τουαλέτες.

Αυτοί οι προτεινόμενοι νόμοι επιδιώκουν επίσης να περιορίσουν τις συζητήσεις για την ταυτότητα φύλου και τον σεξουαλικό προσανατολισμό στην τάξη και τα προγράμματα σπουδών με περιεχόμενο που έχει θεωρηθεί «σεξουαλικά σαφές».

Η λογοκρισία πληροφοριών σχετικά με περιθωριοποιημένες κοινότητες δεν είναι κάτι καινούργιο και έχει επιτρέψει τη συνεχή καταπίεση και δίωξη αυτών των κοινοτήτων. Σήμερα, όπως και στο παρελθόν, η ιστορία του ροζ τριγώνου – ένα σήμα στρατοπέδου συγκέντρωσης που μετατράπηκε σε σύμβολο για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ – προσφέρει σημαντική εικόνα για τις συνέπειες της ιστορικής διαγραφής, καθώς και για τη σημασία της συγγραφής ιστοριών χωρίς αποκλεισμούς.

Photo: YouTube

«Ομοφυλοφιλικός τρόπος ζωής»

Οι ρίζες του ροζ τριγώνου προέρχονται από τη Γερμανία στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Με τη λαϊκή υποστήριξη των Γερμανών, η νέα ναζιστική κυβέρνηση έθεσε τον «ομοφυλοφιλικό τρόπο ζωής» ως απειλή για την πυρηνική οικογένεια, την κοινωνική σταθερότητα και, συνεπώς, την εθνική ισχύ.

Επιπλέον, οι Ναζί δαιμονοποίησαν τους «ομοφυλόφιλους» ως άμεση απειλή για την αναπαραγωγή και την άνοδο μιας άριας «κύριας φυλής».

Μεταξύ 1933 και 1945, οι γερμανικές διωκτικές αρχές και οι ναζιστικές οργανώσεις συνέλαβαν περισσότερα από 100.000 ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα χρησιμοποιώντας μια σειρά από νόμους που διέπουν τα «εγκλήματα κατά της ηθικής». Περίπου 10.000 queer άνδρες και τρανς γυναίκες στάλθηκαν επίσης σε στρατόπεδα συγκέντρωσης σε όλη τη Γερμανία. Εκεί, αναγκάστηκαν να κάνουν καταναγκαστική εργασία και να υποβληθούν σε ιατρικά πειράματα για να «θεραπευτούν» από το «βίτσιο» τους.

Photo: Wikimedia Commons

Δείτε το βίντεο

Τρόμος για την πυρηνική οικογένεια

Το ναζιστικό καθεστώς εφάρμοσε ένα χρωματικά κωδικοποιημένο σύστημα τριγωνικών σημάτων για την επισήμανση των κρατουμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι Εβραίοι, οι πρωταρχικοί στόχοι των Ναζί, αναγκάζονταν να φορούν ένα κίτρινο αστέρι. Άλλες ομάδες κρατουμένων είχαν η καθεμία ένα χρωματιστό σήμα για να δηλώνουν το «έγκλημά» τους: Πολιτικοί αντίπαλοι (κόκκινο), μάρτυρες του Ιεχωβά (μωβ), Ρομά (καφέ), υποτιθέμενοι «αντικοινωνικοί» (μαύρο) και όσοι θεωρούνταν συνήθεις εγκληματίες (πράσινο).

Οι άνδρες που χαρακτηρίζονταν ως «ομοφυλόφιλοι» υποχρεώνονταν να φορούν ένα ροζ τρίγωνο, το οποίο πιθανώς βασιζόταν σε μια αργκό λέξη για τους άνδρες που έκαναν σεξ με άνδρες για χρήματα: Rosarote («pinkies» ή «rosies»). Οι ομοφυλόφιλες γυναίκες διώκονταν επίσης, αλλά χαρακτηρίζονταν ως «αντικοινωνικές» και υποχρεώνονταν να φορούν ένα μαύρο τρίγωνο.

Στον απόηχο του Ολοκαυτώματος, ορισμένοι επιζώντες του ροζ τριγώνου στη Δυτική Γερμανία ζήτησαν την επίσημη αναγνώριση των εγκλημάτων κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων υπό το ναζιστικό καθεστώς. Όμως, σε μια προσπάθεια να προωθήσουν τις αναπαραγωγικές, με γάμο και ετεροφυλόφιλες σχέσεις ως την ιδανική γερμανική οικογένεια, πολιτικοί, δικαστές, δικηγόροι και στελέχη των υπηρεσιών επιβολής του νόμου χρησιμοποίησαν την εξουσία του κράτους για να φιμώσουν τις φωνές των queer επιζώντων.

Η «αφύσικη ασέλγεια» μεταξύ δύο ανδρών

Η απονομιμοποίηση των queer δεινών κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος βοήθησε επίσης να δικαιολογηθούν οι πολιτικές κατά των ΛΟΑΤΚΙ της δυτικογερμανικής κυβέρνησης. Αυτό περιελάμβανε την απόφαση της κυβέρνησης να διατηρήσει και να επιβάλει τη ναζιστική εκδοχή της παραγράφου 175, του διαβόητου και μακροχρόνιου νόμου της Γερμανίας που ποινικοποιεί την «αφύσικη ασέλγεια» μεταξύ ανδρών. Το 1953, η κυβέρνηση ψήφισε επίσης τον Νόμο κατά της διανομής γραπτού υλικού που θέτει σε κίνδυνο τη νεολαία, ο οποίος απαγόρευε την πώληση έντυπου υλικού που προωθούσε την «ανηθικότητα», το οποίο περιελάμβανε θέματα LGBTQ+.

Αυτοί οι νόμοι, καθώς και οι πολιτικές και οι αποφάσεις που τους υποστήριζαν, κατέπνιξαν τα μόνα κανάλια που παρουσίαζαν τα queer άτομα υπό τη ναζιστική κυριαρχία ως θύματα και όχι ως εγκληματίες, και έτσι συνέβαλαν στη δικαιολόγηση της συνέχισης της κρατικά εγκεκριμένης δίωξης των queer ατόμων.

Photo: Wikimedia Commons

Από θύματα, έγιναν εγκληματίες

Επιπλέον, τα περισσότερα βιβλία ιστορίας που εκδόθηκαν τις αμέσως επόμενες δεκαετίες μετά το τέλος του Ολοκαυτώματος απέκλειαν εντελώς τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Το βιβλίο του William Shirer «Η άνοδος και η πτώση του Τρίτου Ράιχ» του 1959 αποτελεί μια σπάνια εξαίρεση, αν και υποστήριζε ότι ορισμένοι ναζιστές ηγέτες ήταν «ομοφυλόφιλοι ανώμαλοι», συνδέοντας έτσι τη φρίκη του ναζισμού με την υποτιθέμενη αποκλίνουσα σεξουαλικότητα.

Εν τω μεταξύ, μουσεία, ερευνητικά ιδρύματα και ακαδημαϊκά περιοδικά στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική αρνήθηκαν να χρηματοδοτήσουν ή να υποστηρίξουν έρευνες σχετικά με τη ζωή των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων που αποτέλεσαν στόχο των ναζιστικών πολιτικών. Μόλις το 1996, ένα κρατικό αρχείο στο Αμβούργο πιάστηκε να καταστρέφει φακέλους υποθέσεων για τα queer θύματα των Ναζί, επειδή «δεν ήταν άξιοι για αρχειοθέτηση».

Στη δεκαετία του 1970, queer, λαϊκές ερευνητικές ομάδες στη Δυτική Γερμανία άρχισαν να μελετούν την τύχη των queer ατόμων κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Κατάλαβαν ότι η τεκμηρίωση του παρελθόντος ήταν απαραίτητη για την καταπολέμηση της συστημικής ομοφοβίας στην καθημερινή τους ζωή.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Adam’s Nest (@adamsnest)

«Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο»

Το 1972, ένας Γερμανός εκδότης κυκλοφόρησε το βιβλίο «Οι άνδρες με το ροζ τρίγωνο», το πρώτο βιβλίο που έγραψε ένας γκέι επιζών από στρατόπεδο συγκέντρωσης. Εμπνευσμένη από τον τίτλο του βιβλίου, μια αριστερή γκέι ομάδα στη Φρανκφούρτη με την ονομασία RotZSchwul έγινε η πρώτη οργάνωση στον κόσμο που χρησιμοποίησε το ροζ τρίγωνο ως σύμβολο του ακτιβισμού για τα δικαιώματα των γκέι. Γνωρίζοντας ότι το κοινό της Δυτικής Γερμανίας θα αναγνώριζε το ροζ τρίγωνο ως σήμα στρατοπέδου συγκέντρωσης, οι γκέι ακτιβιστές το χρησιμοποίησαν για να αναγκάσουν ταυτόχρονα την κοινωνία να αναγνωρίσει πώς οι ομοφυλόφιλοι άνθρωποι έπεσαν θύματα του ναζιστικού καθεστώτος και να αναδείξουν τη συνεχιζόμενη κρατικά εγκεκριμένη δίωξη των ομοφυλόφιλων ανθρώπων.

Αν και το ροζ τρίγωνο διεκδικήθηκε αρχικά από γκέι ακτιβιστές στη Δυτική Γερμανία, σύντομα άρχισαν να το υιοθετούν και άλλοι. Τον Αύγουστο του 1974, η Gay Activists Alliance έγινε η πρώτη ομάδα στις Ηνωμένες Πολιτείες που χρησιμοποίησε το ροζ τρίγωνο ως σύμβολο του γκέι ακτιβισμού, όταν το εμφάνισε σε μια συγκέντρωση στη Νέα Υόρκη για την υποστήριξη ενός διατάγματος για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων.

Οι LGBTQ+ ακτιβιστές σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν σύντομα να χρησιμοποιούν το ροζ τρίγωνο ως προειδοποίηση για τους κινδύνους της ομοφοβίας και την ανάγκη νομικής προστασίας της LGBTQ+ κοινότητας. Μέχρι τη δεκαετία του 1980, το ροζ τρίγωνο είχε γίνει το πιο ευρέως αναγνωρίσιμο σύμβολο του queer ακτιβισμού στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη.

Photo: Instagram

Το ροζ τρίγωνο βγήκε στους δρόμους

Τον Μάρτιο του 1986, εν μέσω του αυξανόμενου απολογισμού των θανάτων από την κρίση του AIDS, ο συντηρητικός πολιτικός σχολιαστής William F. Buckley Jr. έγραψε στους New York Times ότι όλοι οι πάσχοντες από AIDS θα έπρεπε να κάνουν τατουάζ ως εθνικό μέτρο υγείας, ώστε το κοινό να τους αποφεύγει. Σε απάντηση, μια ομάδα καλλιτεχνών και ακτιβιστών που αυτοαποκαλούνταν συλλογικότητα Silence = Death σχεδίασε μια εμβληματική πλέον αφίσα με ένα φούξια τρίγωνο σε συμπαγές μαύρο φόντο.

Πρωτοκολλήθηκε σε όλο το Μανχάταν την άνοιξη του 1987 και είχε ως στόχο να συσπειρώσει τον κόσμο για να τερματιστεί η επιδημία, ενώ παράλληλα καυτηρίαζε την αδράνεια, τα ομοφοβικά μέτρα και τις βλαβερές δηλώσεις που διατύπωναν συντηρητικοί ηγέτες όπως ο Μπάκλεϊ.

Το σύνθημα «Σιωπή = Θάνατος» – γραμμένο με έντονα, λευκά γράμματα – υπονοούσε ότι η σιωπή σε μια εποχή που χρειαζόταν εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση, χρηματοδότηση και υποστήριξη θα οδηγούσε σε μοιραίες συνέπειες. Αφού η ακτιβιστική ομάδα ACT UP (AIDS Coalition to Unleash Power) υιοθέτησε την αφίσα, το ροζ τρίγωνο και η προέλευσή του από την ιστορία του Ολοκαυτώματος κατακρημνίστηκαν στη δημόσια συνείδηση σε όλο τον κόσμο.

Photo: YouTube

Μια νέα ταυτότητα

Το ροζ τρίγωνο έφτασε να αντιπροσωπεύει ένα ευρύ φάσμα ισχυρών ιδεών για την LGBTQ+ κοινότητα. «Ο σκοπός μας ήταν να δημιουργήσουμε τη δική μας ταυτότητα και να αρχίσουμε να δημιουργούμε τη δική μας κοινότητα», εξήγησε ο Mark Segal, ο οποίος συμμετείχε στην εξέγερση του Stonewall το 1969 στη Νέα Υόρκη. «Μέρος της δημιουργίας της κοινότητας ήταν να αρχίσουμε να εξετάζουμε την ιστορία μας. Πώς μπορείς να είσαι περήφανος για τον εαυτό σου αν δεν γνωρίζεις την ιστορία σου και τι έχεις συνεισφέρει στον πολιτισμό;».

Για τον Jose Gutierrez, έναν Λατίνο γκέι ακτιβιστή στην Ουάσινγκτον, το να φοράει το ροζ τρίγωνο τον συνέδεσε με μια διεθνή LGBTQ+ κοινότητα με κοινή ιστορία που ξεπερνά τα εθνικά σύνορα. «Το triángulo rosa είναι μια καυτή ανάμνηση», είπε ο Gutierrez, «σαν μια ουλή, αλλά στην καρδιά σου. Μπορεί να έχει επουλωθεί, αλλά είναι μια υπενθύμιση του πόνου που έχει περάσει η LGBTQ κοινότητα».

Αρχικά, το ροζ τρίγωνο χαρακτήριζε τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα ως αποκλίνοντες, εγκληματίες και εχθρούς του γερμανικού κράτους καταδικασμένους σε διώξεις, φυλάκιση, ακόμη και θάνατο. Στην ανάκτηση του βίαιου παρελθόντος του συμβόλου, ωστόσο, οι LGBTQ+ ακτιβιστές διεκδίκησαν το ροζ τρίγωνο ως δικό τους και το απογύμνωσαν από το γεμάτο μίσος νόημά του. Φορούσαν το ροζ τρίγωνο ως σήμα υπερηφάνειας και υποστήριζαν ότι οι πολίτες σε μια δημοκρατική κοινωνία είχαν το δικαίωμα να εκφράζουν τη σεξουαλικότητά τους ελεύθερα και ανοιχτά.

Αυτό το μήνυμα παραμένει αληθινό και σήμερα, καθώς οι ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι και εμπειρίες δέχονται επιθέσεις με προσπάθειες να εξαφανιστούν από τα βιβλία ιστορίας, τα σχολικά προγράμματα σπουδών και πολλά άλλα.

Το ροζ τρίγωνο προσφέρει ένα σημαντικό μάθημα: Ενώ η ιστορική αποσιώπηση είναι καταστροφική, η πράξη της μνήμης και της διατήρησης της ιστορίας μπορεί να αποτελέσει μια κραυγή συσπείρωσης για την οικοδόμηση της κοινότητας, την αλληλεγγύη και τη δικαιοσύνη.

Photo: Instagram

*Με στοιχεία από washingtonpost.com