Η Ραπουνζέλ (Rapunzel) αποτελεί αγαπημένο παραμύθι μικρών και μεγάλων, κάτι που το αποδεικνύει και η μεταφορά του στη μικρή και τη μεγάλη οθόνη τα τελευταία χρόνια.

Πρόκειται για γερμανικό παραμύθι που έγινε ευρύτερα γνωστό από την συλλογή παραμυθιών των αδελφών Γκριμ και πρωτοεκδόθηκε το 1812 ως μέρος του βιβλίου τους.

Η ιστορία των αδελφών Γκριμ είναι προσαρμογή του παραμυθιού Rapunzel του Φρίντριχ Σουλτς, που δημοσιεύτηκε το 1790. Αντίστοιχα, αυτό βασίζεται στο Persinette της Σαρλότ-Ροζ ντε Κομόν ντε λα Φορς που αρχικά εκδόθηκε το 1698, που με τη σειρά του ήταν επηρεασμένο από μια πιο παλιά ιταλική ιστορία, Petrosinella του Τζιαμπατίστα Μπαζίλε, που δημοσιεύτηκε το 1634.

Ο Άντριου Λανγκ, Σκωτσέζος ποιητής, το συμπεριέλαβε στο The Red Fairy Book. Άλλες εκδοχές στις οποίες εμφανίζεται η ιστορία είναι The Book of Witches της Ραθ Μάνινγκ-Σάντερς και στο βραβευμένο εικονογραφημένο βιβλίο του Πολ Ζελίσνκι, Rapunzel και στην ταινία της Disney «Μαλλιά Κουβάρια» που έσπασε τα ταμεία.

Οι ομοιότητες με άλλες ιστορίες

Η ιστορία της Ραπουνζέλ φέρει πολλές ομοιότητες με μια περσική ιστορία του ενδέκατου αιώνα, ονόματι Ρουντάμπα, που συμπεριλήφθηκε στο επικό ποίημα Σαχναμέ του Πέρση ποιητή Φερντόσι.

Η Ρουντάμπα προσφέρεται να ρίξει κάτω τα μαλλιά της από τον πύργο, για να μπορέσει να ανέβει ο εραστής της Ζαλ.

Κάποια στοιχεία του παραμυθιού μπορεί να έχουν βασισθεί στην ιστορία της Αγίας Βαρβάρας, που λεγόταν ότι ήταν κλειδωμένη σε έναν πύργο από τον πατέρα της.

Κάποιοι ερευνητές πρότειναν μια σύνδεση στους πρωτο-Χριστιανικούς Ευρωπαϊκούς (ή πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκούς) μύθους για την θεότητα του ήλιου και της αυγής, στους οποίους η θεότητα του φωτός είναι παγιδευμένη και ελευθερώνεται.

Στους απίστευτα όμοιους μύθους περιλαμβάνεται αυτός της βαλτικής ηλιακής θεότητας Σαουλέ, που κρατείται όμηρος σε έναν πύργο από έναν βασιλιά.

Η πλοκή του παραμυθιού

Ένα μοναχικό ζευγάρι που θέλει να αποκτήσει παιδί, ζει δίπλα σε έναν περιφραγμένο κήπο, που ανήκει σε μια κακιά μάγισσα ονόματι Ντάμα Γκόθελ. Η σύζυγος, ενώ βιώνει τις λιγούρες  της εγκυμοσύνης, παρατηρεί ένα λυκοτρίβολο (στα γερμανικά rapunzel) να μεγαλώνει στον κήπο και το λαχταρά.

Σημείωση: Το λυκοτρίβολο ανήκει στην κατηγορία των λαχανικών και μοιάζει πολύ με το γνωστό μαρούλι.

Αρνείται να φάει ο,τιδήποτε άλλο και αρρωσταίνει· ο σύζυγός της αρχίζει να φοβάται για τη ζωή της. Μια νύχτα ο άντρας της μπαίνει κρυφά στον κήπο, για να πάρει κάμποσα από αυτά. Η γυναίκα του φτιάχνει μια σαλάτα με τα λυκοτρίβολα και τρώει λαίμαργα από αυτήν. Είναι τόσο νόστιμη, που ο σύζυγος πηγαίνει ξανά να μαζέψει για εκείνη.

Όπως όμως ανεβαίνει στον τοίχο για να επιστρέψει στο σπίτι, η Ντάμα Γκόθελ τον πιάνει και τον κατηγορεί για κλέφτη. Εκείνος την ικετεύει για έλεος και εκείνη συμφωνεί να είναι επιεικής μαζί του επιτρέποντάς του να πάρει όσα λυκοτρίβολα θέλει, με τον όρο ότι το μωρό θα το δώσουν σε εκείνη, όταν γεννηθεί. Απελπισμένος συμφωνεί.

Όταν η γυναίκα του γεννάει το κοριτσάκι, η Ντάμα Γκόθελ το παίρνει και το μεγαλώνει σαν δικό της· το ονομάζει Ραπουνζέλ από το φυτού που η μαμά της λαχταρούσε. Μεγαλώνει και γίνεται το πιο όμορφο παιδί του κόσμου, με μακριά χρυσαφένια μαλλιά. Όταν γίνεται δώδεκα ετών, η Ντάμα Γκόθελ την κλειδώνει μέσα σε έναν πύργο στη μέση του δάσους, χωρίς πατήματα για να ανέβει κανείς ούτε και πόρτα, με μόνο ένα δωμάτιο και ένα παράθυρο. Για να επισκεφθεί την Ραπουνζέλ, η Ντάμα Γκόθελ στέκεται κάτω από τον πύργο και φωνάζει:

«Ραπουνζέλ, Ραπουνζέλ, ρίξε κάτω τα μαλλιά σου, ώστε να μπορέσω να ανέβω τη χρυσή σκάλα».

Μια μέρα, ένας πρίγκιπας ιππεύει μέσα στο δάσος και ακούει τη Ραπουνζέλ να τραγουδάει από τον πύργο. Γοητευμένος από την αιθέρια φωνή της, την αναζητά και ανακαλύπτει τον πύργο, αλλά είναι φυσικά αδύνατο να εισέλθει μέσα. Επιστρέφει συχνά για να ακούει την όμορφη φωνή της και μια μέρα βλέπει την επίσκεψη της Ντάμας Γκόθελ, έτσι μέσω αυτής μαθαίνει πώς να έχει πρόσβαση στον πύργο.

Όταν η Ντάμα Γκόθελ φεύγει, ο πρίγκιπας καλεί τη Ραπουνζέλ να ρίξει κάτω τα μαλλιά της. Όταν το κάνει, εκείνος ανεβαίνει και οι δυο τους ερωτεύονται. Έπειτα της ζητάει να τον παντρευτεί και εκείνη δέχεται.

Μαζί σχεδιάζουν τρόπους για να δραπετεύσουν: αποφεύγοντας την Ντάμα Γκόθελ που την επισκέπτεται την ημέρα, ο πρίγκιπας έρχεται κάθε νύχτα και φέρνει στη Ραπουνζέλ ένα κομμάτι μετάξι, που αυτή το υφαίνει μέσα στη σκάλα. Προτού το σχέδιο αποδώσει καρπούς, η Ραπουνζέλ μένει έγκυος.

Στην πρώτη εκδοχή των Γκριμ, η Ραπουνζέλ λέει αθώα πως το φόρεμα τη στενεύει γύρω από τη μέση (λόγω της εγκυμοσύνης), στη δεύτερη εκδοχή, ρωτάει την Ντάμα Γκόθελ (σε μια στιγμή που ξέχασε) γιατί της είναι πιο εύκολο να ζωγραφίσει τον πρίγκιπα και όχι εκείνη.

Η Γκόθελ εξαγριωμένη, κόβει το μεγαλύτερο μέρος των μαλλιών της Ραπουνζέλ και την εξορίζει μέσα στην ερημιά, για να φροντίσει τον εαυτό της μόνη της.

Όταν ο πρίγκιπας την καλεί εκείνη τη νύχτα, η Ντάμα Γκόθελ ρίχνει τα κομμένα μαλλιά, για να ανέβει αυτός. Προς έκπληξή του, βρίσκει τον εαυτό του να κοιτάζει εκείνη αντί της Ραπουνζέλ, που δε βρίσκεται πουθενά. Όταν η Γκόθελ του λέει σε μια στιγμή ζήλιας ότι δε θα δει ποτέ ξανά τη Ραπουνζέλ, ο πρίγκιπας πηδάει από τον πύργο και πέφτει επάνω σε κάτι αγκάθια, που τον τυφλώνουν.

Για μήνες, περιπλανιέται στην άγονη γη της χώρας και τελικά φτάνει στην ερημιά, όπου ζει η Ραπουνζέλ με τα δίδυμα που γέννησε: ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Μια ημέρα, ενώ αυτή τραγουδάει, ο πρίγκιπας ακούει τη φωνή της και επανασυνδέονται. Όταν πέφτει ο ένας στην αγκαλιά του άλλου, τα δάκρυά της γιατρεύουν την όρασή του. Ο πρίγκιπας οδηγεί εκείνη και τα δίδυμα στο βασίλειό του, όπου ζουν ευτυχισμένοι για πάντα.

Σε κάποιες εκδοχές της ιστορίας, τα μαλλιά της Ραπουνζέλ μεγαλώνουν μαγικά με το άγγιγμα του πρίγκιπα.

Άλλη εκδοχή της ιστορίας τελειώνει με την αποκάλυψη της Ντάμας Γκόθελ να έχει αφήσει τα μαλλιά της Ραπουνζέλ μετά την πτώση του πρίγκιπα από τον πύργο, που γλίστρησαν από τα χέρια της. Τότε εκείνη έπεσε βαθιά μέσα στον πύργο, όπου και παγιδεύτηκε.

Headlines