Καλοκαίρι 2023: Ξηρασία, πλημμύρες, καύσωνες και ασθένειες προβλέπουν οι επιστήμονες

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, το καλοκαίρι του 2023 θα δούμε καύσωνες, ξηρασίες, πλημμύρες και δασικές πυρκαγιές, λόγω των κλιματικών αλλαγών που συγκλονίζουν και την ήπειρό μας.

Είναι γεγονός ότι μέχρι σήμερα λόγω των περιβαλλοντικών φαινομένων έχουν προκληθεί οικονομικές ζημιές μισού τρισεκατομμυρίου ευρώ.

Έχουν χάσει τη ζωή τους 85.000 με 145.000 άνθρωποι.

Μόνο οι καύσωνες έχουν προκαλέσει δεκάδες χιλιάδες πρόωρους θανάτους στην Ευρώπη από το 2000. Η διάρκεια, η συχνότητα και η έντασή τους αναμένεται να αυξηθούν, οδηγώντας σε σημαντική αύξηση της θνησιμότητας, ιδίως σε ευάλωτους πληθυσμούς, εκτός εάν ληφθούν μέτρα προσαρμογής.

Προσοχή στους καύσωνες της Νότιας Ευρώπης

Οι καύσωνες που είναι επικίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία -όπως συνέβη το καλοκαίρι του 2022- γίνονται πιο συχνοί, πιο έντονοι και μεγαλύτερης διάρκειας και θα συνεχίσουν να είναι έτσι.

Στη νότια Ευρώπη, ειδικά, μπορεί να υπάρχουν περισσότερες από 60 καλοκαιρινές ημέρες κατά τις οποίες οι συνθήκες είναι επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία, δηλαδή μεγαλύτερος αριθμός επιπλέον θανάτων και εισαγωγών στα νοσοκομεία, ειδικά μεταξύ ηλικιωμένων και ασθενών, εκτός εάν ληφθούν μέτρα προσαρμογής.

Όπως αναφέρει ο ΕΟΠ, οι καύσωνες είναι τα πιο θανατηφόρα ακραία καιρικά φαινόμενα στην Ευρώπη και η αυξανόμενη ευπάθεια του ευρωπαϊκού πληθυσμού λόγω της γήρανσης και της αστικοποίησης απαιτεί επείγουσα εφαρμογή μέτρων για την πρόληψη απώλειας ζωών.

Πιο συχνές και ακραίες πλημμύρες

Οι έντονες βροχοπτώσεις αναμένεται να αυξηθούν στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, οδηγώντας σε αυξημένη συχνότητα πλημμυρών, ειδικά στη βορειοδυτική και κεντρική Ευρώπη.

Υπενθυμίζονται οι συγκλονιστικές πλημμύρες του Ιουλίου του 2021 στη Γερμανία και το Βέλγιο.

Η έκθεση του πληθυσμού και των περιουσιακών στοιχείων στον κίνδυνο συνεχίζεται με τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη των πλημμυρικών πεδιάδων, θέτοντας συχνά σε κίνδυνο τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς και εγκαταστάσεις, όπως σχολεία και νοσοκομεία.

Μεταξύ 1980 και 2021, οι ζημιές λόγω πλημμύρων ανήλθαν σε σχεδόν 258 δισεκατομμύρια ευρώ και κατά μέσο όρο αυξάνονται κάθε χρόνο πάνω από 2%.

Έντονες ξηρασίες στη μισή Ευρώπη

Από το 2018, πάνω από τη μισή Ευρώπη έχει πληγεί από ακραίες συνθήκες ξηρασίας τόσο το χειμώνα όσο και το καλοκαίρι. Οι ξηρασίες του 2022 μείωσαν σημαντικά τις αποδόσεις σε καλλιέργειες όπως καλαμπόκι, καλαμπόκι, σόγια ή ελαιόλαδο.

Ο εξαιρετικά ξηρός και ζεστός χειμώνας που μας πέρασε, σήμαινε λίγες χιονοπτώσεις και συνεπώς μικρή υγρασία του εδάφους, χαμηλές ροές ποταμών και μειωμένη αποθήκευση νερού σε ταμιευτήρες στο μεγαλύτερο μέρος της νότιας και δυτικής Ευρώπης. Οπότε, άλλος ένας τέτοιος ξηρός χειμώνας δεν προμηνύεται καλό για αυτό το καλοκαίρι και οι έτσι οι προοπτικές είναι απαισιόδοξες.

Οι μακροπρόθεσμες κλιματικές προβλέψεις δείχνουν ότι η νότια και η κεντρική Ευρώπη θα γίνουν ακόμη πιο ξηρές και θερμότερες κατά τον 21ο αιώνα με καταστροφικές συνέπειες για τον αγροτικό τομέα.

Οι συνολικές οικονομικές απώλειες σε όλους τους οικονομικούς τομείς που συνδέονται με τη ξηρασία αναμένεται να αυξηθούν μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα από τα σημερινά 9 δισ. ευρώ ετησίως σε 25 δισ. ευρώ ετησίως με 1,5 °C της υπερθέρμανσης του πλανήτη, 31 δισ. ευρώ ετησίως στους 2°C υπερθέρμανσης και 45 δισ. ευρώ ανά 3°C ανόδου της θερμοκρασίας.

Πιο εκτεταμένες πυρκαγιές – Στο κόκκινο η Ιβηρική

Μπορεί οι περισσότερες πυρκαγιές στην Ευρώπη να προκαλούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες, αλλά οι κλιματικές συνθήκες -ξηρές και ζεστές περίοδοι με ισχυρούς ανέμους- καθορίζουν την ένταση και τον αντίκτυπό τους.

Οι δασικές πυρκαγιές επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη νότια Ευρώπη, αλλά και όλο και περισσότερο την κεντρική και ακόμη και τη βόρεια Ευρώπη. Από το 1980, 712 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε όλη την Ευρώπη ως άμεσο αντίκτυπο των δασικών πυρκαγιών.

Η εποχή των δασικών πυρκαγιών του 2022 ήταν η δεύτερη χειρότερη από το 2000, με πάνω από 5.000 km2 (διπλάσια έκταση από το Λουξεμβούργο) να γίνονται στάχτη κατά τους καλοκαιρινούς μήνες (Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος).

Σύμφωνα με το σενάριο της κλιματικής αλλαγής υψηλών εκπομπών, η νότια Ευρώπη, ιδίως η Ιβηρική Χερσόνησος, θα παρουσιάσει αξιοσημείωτη αύξηση στον αριθμό των ημερών με υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς.

Ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν κοντά σε άγρια εδάφη και εκτίθενται σε υψηλά έως ακραία επίπεδα κινδύνου πυρκαγιάς για τουλάχιστον 10 ημέρες το χρόνο θα αυξηθεί από τώρα κατά 15 εκατομμύρια (+24%) σύμφωνα με το σενάριο υπερθέρμανσης του πλανήτη 3°C.

Έξαρση ασθενειών – Κίνδυνος επανεμφάνισης ελονοσίας

Μαζί με τα καιρικά φαινόμενα όμως θα έρθουν και ασθένειες. Μερικά είδη που μεταφέρουν ασθένειες είναι ευρέως διαδεδομένα στην Ευρώπη (όπως τα τσιμπούρια που μπορούν να μεταδώσουν τη βορρέλιωση Lyme ή την εγκεφαλίτιδα που μεταδίδεται από κρότωνες), ενώ άλλα είναι διεισδυτικά (όπως το κουνούπι τίγρης που μπορεί να μεταδώσει τον δάγγειο πυρετό).

Ένα θερμότερο κλίμα σημαίνει ότι τόσο τα ενδημικά όσο και τα χωροκατακτητικά είδη μπορούν να εξαπλωθούν βορειότερα ή να υπάρχουν σε μεγαλύτερα υψόμετρα από ό,τι στο παρελθόν.

Η κλιματική καταλληλότητα για το κουνούπι τίγρης προβλέπεται να αυξηθεί σε μεγάλα μέρη της Ευρώπης, ειδικά στη Δυτική Ευρώπη, η οποία θα μπορούσε να γίνει hot spot για το κουνούπι μέχρι το τέλος του αιώνα.

Η ελονοσία θα μπορούσε επίσης να επανεμφανιστεί στην Ευρώπη λόγω της ευρείας παρουσίας του ανωφελούς κουνουπιού που μπορεί να μεταφέρει την ασθένεια. Η αυξημένη βροχόπτωση και η παρουσία στάσιμου νερού δημιουργεί περισσότερο βιότοπο για τα κουνούπια και οι υψηλότερες θερμοκρασίες αυξάνουν τον ρυθμό τσιμπήματος των κουνουπιών και την ανάπτυξη του παρασίτου Plasmodium που προκαλεί ελονοσία.