Έλλα Φιτζέραλντ: «Δεν έχει σημασία από πού προέρχεσαι, αλλά πού πηγαίνεις»

Το χαρακτηριστικό της ύφος περιελάμβανε το μεγαλειώδες εύρος της φωνής της, τον καθαρό τόνο και την ικανότητά της να αυτοσχεδιάζει με το χαρακτηριστικό της scat singing*. Τα πολλά βραβεία και οι διακρίσεις της αντικατοπτρίζουν την κολοσσιαία έμπνευση που αποτέλεσε για πολλούς.

(*Στη φωνητική τζαζ, το scat singing είναι φωνητικός αυτοσχεδιασμός με φωνές χωρίς λόγια, ανόητες συλλαβές ή καθόλου λέξεις).

Η Έλλα Φιτζέραλντ γεννήθηκε στις 25 Απριλίου του 1917 στο Newport News της Βιρτζίνια από την Τέμπερανς (Τέμπι) Χένρι και τον Γουίλιαμ Φιτζέραλντ. Λίγα χρόνια μετά τη γέννησή της, οι γονείς της Φιτζέραλντ χώρισαν και η μητέρα της γνώρισε τον νέο της σύντροφο, Τζόζεφ ντα Σίλβα. Η Φιτζέραλντ και η μητέρα της μετακόμισαν στο Γιόνκερς της Νέας Υόρκης για να συγκατοικήσουν με τον ντα Σίλβα. Η Φράνσις, ετεροθαλής αδελφή της Φιτζέραλντ, γεννήθηκε το 1923. Οι δύο γυναίκες παρέμειναν κοντά για το υπόλοιπο της ζωής τους, σε μια ζεστή και ουσιαστική σχέση.

Photo: Wikimedia Commons

Η τραγική ιστορία της απώλειας της μητέρας της

Η Έλλα Φιτζέραλντ ήταν σπουδαία μαθήτρια, ενώ λάτρευε τη ζωή στη  γειτονιά κάνοντας εύκολα φίλους και παίζοντας παιχνίδια και αθλήματα στο δρόμο. Λάτρευε επίσης τον χορό και το τραγούδι και συχνά παρακολουθούσε παραστάσεις στο θέατρο Apollo στο Χάρλεμ. Η κύρια επαφή της με τη μουσική ήταν μέσα από την παρακολούθηση των ακολουθιών με την οικογένειά της στην Αφρικανική Μεθοδιστική Επισκοπική Εκκλησία Bethany και οι δίσκουι τζαζ που της έφερνε η μητέρα της στο σπίτι. Όταν η μητέρα της Φιτζέραλντ πέθανε σε αυτοκινητιστικό ατυχήμα το 1932, η ζωή της Φιτζέραλντ άλλαξε δραματικά.

Η Φιτζέραλντ πήγε να ζήσει με τη θεία της στο Χάρλεμ. Όταν ο πατριός της, ο ντα Σίλβα πέθανε από καρδιακή προσβολή λίγο αργότερα, μετακόμισε και η Φράνσις μαζί της. Οι βαθμοί της Φιτζέραλντ μειώθηκαν, η απόδοσή της στα μαθήματα το ίδιο ενώ άρχισε να έχει μπλεξίματα με τον νόμο όταν συνδέθηκε με δραστηριότητες που σχετίζονταν με τη μαφία.

Δυστυχώς, έφτασε και η στιγμή που τέθηκε υπό κράτηση. Οι αρχές τότε έστειλαν τη δεκαπεντάχρονη Φιτζέραλντ σε αναμορφωτήριο, στο Χάντσον της Νέας Υόρκης. Εκεί πέρασε πολύ δύσκολα.  «Ξυλοκοπήθηκα από τους φροντιστές μου και αντιμετώπισα φρικτή μεταχείριση» θα πει η ίδια αργότερα.

Δραπέτευσε από το αναμορφωτήριο και βρέθηκε μόνη της να φροντίζει τον εαυτό της κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης.

Δείτε το βίντεο με την ιστορία της 

Η ανάγκη την εκτόξευσε

Η Έλλα Φιτζέραλντ άρχισε να τραγουδά και να δίνει παραστάσεις στους δρόμους του Χάρλεμ προκειμένου να τα βγάλει πέρα. Τον Νοέμβριο του 1934, η δεκαεπτάχρονη πλέον Έλλα έκανε το ντεμπούτο της στην πρώτη της ερασιτεχνική βραδιά στο θέατρο Apollo.

Αν και η πρόθεσή της ήταν να χορέψει, αποφάσισε να τραγουδήσει αντί γι’ αυτό, αφού είδε τους διαγωνιζόμενους στο χορό. Εμπνεύστηκε από την Connee Boswell των Boswell Sisters, ένα από τα αγαπημένα συγκροτήματα της μητέρας της, και τραγούδησε το τραγούδι «Judy» του Hoagy Carmichael.

Η Φιτζέραλντ ένιωσε σαν στο σπίτι της στη σκηνή και λιγότερο αμήχανη. Κέρδισε την πρώτη θέση στον διαγωνισμό, αλλά το θέατρο δεν της απένειμε ολόκληρο το βραβείο. Η νικήτρια υποτίθεται ότι θα είχε την ευκαιρία να εμφανιστεί στο Apollo Theater για μια εβδομάδα, αλλά επειδή έκριναν την εμφάνισή της «ως ακατάστατη και ατημέλητη», δεν της δόθηκε αυτή η ευκαιρία. Αυτό δεν εμπόδισε τη Φιτζέραλντ να συνεχίσει να λαμβάνει μέρος σε διαγωνισμούς τραγουδιού σε όλη την πόλη. Ένας συγκεκριμένος διαγωνισμός ήταν αυτός που της άνοιξε τις πόρτες.

Photo: Wikimedia Commons

Τα υπόλοιπα είναι ιστορία

Τον Ιανουάριο του 1935, η Φιτζέραλντ κέρδισε την ευκαιρία να εμφανιστεί με την Tiny Bradshaw Band στην Όπερα του Χάρλεμ, όπου γνώρισε τον Τσικ Γουέμπ, τον ντράμερ και αρχηγό της μπάντας. Ο Γουέμπ είχε προσλάβει έναν άντρα τραγουδιστή για το συγκρότημα, αλλά έψαχνε ακόμα για μια τραγουδίστρια. Πρόσφερε στη Φιτζέραλντ την ευκαιρία να δοκιμάσει με το συγκρότημα κατά τη διάρκεια της εμφάνισής τους στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ.

Η παράσταση ήταν τόσο επιτυχημένη που ο Γουέμπ προσφέρθηκε να πληρώσει τη Φιτζέραλντ για να τραγουδήσει με το συγκρότημα στο Savoy Ballroom του Χάρλεμ. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία.

Στα 21 της χρόνια, ηχογράφησε επιτυχίες που την έκαναν διάσημη, όπως το «Love and Kisses», και το «A-Tisket, A-Tasket» (1938), το οποίο παρέμεινε στα ποπ τσαρτς για δεκαεπτά εβδομάδες. Μετά τον θάνατο του Γουέμπ το 1939, το συγκρότημα μετονομάστηκε σε Ella and Her Famous Orchestra. Η Φιτζέραλντ ανέλαβε το ρόλο του αρχηγού της μπάντας και ηχογράφησε πάνω από 150 τραγούδια μεταξύ 1935 και 1942.

Photo: Wikimedia Commons

Οι οικονομικές δυσκολίες την κυνηγούσαν

Μετά από οικονομικές δυσκολίες για τη Φιτζέραλντ και το συγκρότημά της, άρχισε να εργάζεται ως τραγουδίστρια των The Three Keys στην Decca Records. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, παντρεύτηκε τον Μπένι Κορνεγκάι, έναν τοπικό λιμενεργάτη, αλλά ακύρωσε το γάμο δύο χρόνια αργότερα.

Η μουσική της πορεία τραβούσε την ανηφόρα και εμφανίστηκε με σημαντικούς τραγουδιστές όπως ο Bill Kenny & the Ink Spots και ο Louis Jordan.

Η δεκαετία του 1940 εγκαινίασε το καινοτόμο στυλ bebop της τζαζ, κάτι που η Φιτζέραλντ υιοθέτησε μεμιάς και διέπρεψε. Τα γρήγορα αντανακλαστικά της και η δυνατότητες της φωνής της την δικαίωσαν.

Αντλώντας επιρροές από τις περιοδείες της με τον Ντίζι Γκιλέσπι, η Φιτζέραλντ απέκτησε μεγάλη αναγνώριση στον κόσμο της τζαζ με το scat τραγούδι της και το μοναδικό της στυλ που ενέπνευσε τραγουδιστές όπως ο Λούις Άρμστρονγκ.

Photo: Wikimedia Commons

Ο έρωτας της χτύπησε την πόρτα (για λίγο)

Ενώ βρισκόταν σε περιοδεία, η Φιτζέραλντ ερωτεύτηκε τον μπασίστα Ρέι Μπράουν -οι δυο τους τελικά παντρεύτηκαν και υιοθέτησαν έναν γιο, τον Ρέι Τζούνιορ. Στα μέσα της δεκαετίας του 1940, άρχισε να τραγουδάει για το Jazz at the Philharmonic, μια σειρά συναυλιών που ξεκίνησε ο μάνατζέρ της, Νόρμαν Γκρανζ.

Η ηχογράφησή της το 1945 με το «Flying Home» χαρακτηρίστηκε ως μία από τις πιο επιδραστικές ηχογραφήσεις τζαζ της δεκαετίας. Αφού απέκτησε μεγάλη φήμη τραγουδώντας τις δικές της ερμηνείες διάσημων τραγουδιών της τζαζ, η Φιτζέραλντ άρχισε να εμφανίζεται σε τηλεοπτικές εκπομπές όπως το «The Bing Crosby Show», το «The Frank Sinatra Show» και το «The Ed Sullivan Show», όταν η τηλεόραση είχε υπερδύναμη στην αμερικανική κοινωνία. Το πολυάσχολο πρόγραμμα της Φιτζέραλντ και του Μπράουν επιβάρυνε τη σχέση τους με τον γιο τους αλλά και τον ίδιο τον γάμο τους. Χώρισαν το 1952. Ωστόσο, παρέμειναν φίλοι για το υπόλοιπο της ζωής τους.

Ακούστε το τραγούδι  

Τα κλασικά εμπόδια που έπρεπε να ξεπεράσει

Η Φιτζέραλντ αντιμετώπισε επίσης, όπως ήταν αναμενώμενο, φυλετικές διακρίσεις κατά τη διάρκεια της περιοδείας της. Ο μάνατζέρ της, Νόρμαν Γκρανζ, ήταν εξαιρετικά προστατευτικός στους συναδέλφους του σχετικά με τις διακρίσεις, αλλά αυτό δεν εμπόδισε να συμβαίνουν. Όταν η μπάντα έκανε περιοδεία στο Ντάλας του Τέξας, η αστυνομία εισέβαλε στο καμαρίνι της Φιτζέρλαντ και συνέλαβε την ίδια, τον Ντίζι Γκιλέσπι και τον Ιλινουά Ζακ παρά την υπεράσπιση των πολιτικών δικαιωμάτων από τον Νόρμαν Γκρανζ.

Η Φιτζέραλντ είχε επίσης διάσημους υποστηρικτές, όπως η Μέριλιν Μονρόε, η οποία τηλεφωνούσε προσωπικά σε χώρους και venues για να βεβαιωθεί ότι θα την έκλειναν για παραστάσεις. Το 1955, ο Γκρανζ δημιούργησε τη Verve Records για τη Φιτζέραλντ, προκειμένου να επεκτείνει το ρεπερτόριό της από το bebop σε άλλα είδη μουσικής. Στη συνέχεια, η Φιτζέραλντ εξέδωσε το πρώτο από τα οκτώ βιβλία τραγουδιών της, το Ella Fitzgerald Sings the Cole Porter Song Book (1956). Πίστευε ότι το βιβλίο αυτό τη βοήθησε να κερδίσει το κοινό που δεν ήταν της τζαζ.

Photo: Wikimedia Commons

Η Φιτζέραλντ έγινε διεθνές αστέρι

Παρά την επιδείνωση της υγείας της, συνέχισε να δίνει παραστάσεις, μερικές φορές δύο παραστάσεις την ημέρα σε διαφορετικές πόλεις. Πέρασε δύο εβδομάδες εμφανιζόμενη στη Νέα Υόρκη με τον Φρανκ Σινάτρα και τον Κάουντ Μπέιζι το 1974 και εισήχθη στο Downbeat Magazine Hall of Fame το 1979. Εκτός από τη μουσική, η Φιτζέραλντ ήταν υπέρμαχος της παιδικής πρόνοιας και έκανε τακτικά δωρεές για να βοηθήσει τους μειονεκτούντες νέους. Της απονεμήθηκε το Εθνικό Μετάλλιο Τεχνών από τον Ρόναλντ Ρίγκαν το 1987. Έλαβε πολλά άλλα βραβεία, συμπεριλαμβανομένων τιμητικών διδακτορικών τίτλων από το Γέιλ, το Ντάρτμουθ και διάφορα άλλα πανεπιστήμια.

Μετά τη χειρουργική επέμβαση στην καρδιά της και τη διάγνωση διαβήτη το 1986, η τραγουδίστρια ξεπέρασε τις προσδοκίες συνεχίζοντας να δίνει παραστάσεις. Η τελευταία της εμφάνιση ήταν στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης το 1991. Όταν ο διαβήτης την ανάγκασε να ακρωτηριάσει και τα δύο της πόδια, αντάλλαξε τη σκηνή με το να κάθεται στην πίσω αυλή της με τον γιο της και την εγγονή της, Άλις.

Μέχρι το τέλος της καριέρας της, είχε ηχογραφήσει 2.000 τραγούδια, κέρδισε δεκατέσσερα βραβεία Grammy και το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας το 1992.

Στις 15 Ιουνίου του 1996, η Φιτζέραλντ απεβίωσε στο σπίτι της, σε ηλικία 79 ετών. Τα επαναστατικά δώρα που χάρισε στον κόσμο παραμένουν ζωηρά.

Η Έλλα Φιτζέραλντ το 1990 / Photo: Wikimedia Commons