Μόλις το 3% του πληθυσμού δίνει αίμα στις ανεπτυγμένες χώρες

Περίπου 118,5 εκατ. μονάδες αίματος συλλέγονται διεθνώς κάθε χρόνο, με το 40%  να προέρχεται από χώρες υψηλού εισοδήματος, όπου κατοικεί το 16% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Μέχρι και το 76% όλων των μεταγγίσεων διεθνώς, γίνεται στις χώρες υψηλού εισοδήματος και συνήθως αφορούν ασθενείς ηλικίας άνω των 60 ετών, σε αντίθεση με τις χώρες χαμηλού εισοδήματος, στις οποίες μέχρι και το 54% των μεταγγίσεων αίματος γίνονται σε παιδιά κάτω των 5 ετών.

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), το ποσοστό δωρεάς αίματος φτάνει τις 31,5 δωρεές ανά 1000 άτομα στις χώρες υψηλού εισοδήματος, 16,4/1000 σε χώρες ανώτερου μεσαίου εισοδήματος, 6,6/1000 σε χώρες χαμηλότερου μεσαίου εισοδήματος και 5/1000 σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.

Από το 2008 ως το 2018 οι δωρεές αίματος έχουν αυξηθεί κατά 10,7 εκατομμύρια μονάδες, που προήλθαν από εθελοντές μη αμειβόμενους αιμοδότες. Συνολικά, 79 χώρες συλλέγουν πάνω από το 90% του προσφερόμενου αίματος από εθελοντές μη αμειβόμενους αιμοδότες. Αντίθετα, 54 χώρες συλλέγουν πάνω από το 50% του προσφερόμενου αίματος από δότες οικογένειας/αντικατάστασης ή αμειβόμενους δότες.

Εντούτοις, ο ΠΟΥ επισημαίνει πως παραμένει ο στόχος για επίτευξη 100% εθελοντικής μη αμειβόμενης αιμοδοσίας σε κάθε χώρα. Ο στόχος αυτός βασίζεται στην αναγνώριση ότι οι εθελοντές μη αμειβόμενοι αιμοδότες αποτελούν το θεμέλιο μιας ασφαλούς, βιώσιμης παροχής αίματος. Χωρίς ένα σύστημα βασισμένο στην εθελοντική μη αμειβόμενη αιμοδοσία, ιδιαίτερα στην τακτική εθελοντική αιμοδοσία, καμία χώρα δεν μπορεί να παράσχει επαρκές αίμα για όλους τους ασθενείς που χρειάζονται μετάγγιση.

Μόνο 56 από τις 171 χώρες προχωρούν σε κλασματοποίηση του αίματος για την παραγωγή φαρμακευτικών παραγώγων πλάσματος, ενώ σε 91 χώρες όλα τα παράγωγα πλάσματος εισάγονται. Σε έρευνα του ΠΟΥ, 16 χώρες ανέφεραν ότι δεν χρησιμοποιήθηκε κανένα παράγωγο πλάσματος κατά την περίοδο αναφοράς και 8 χώρες δεν απάντησαν στην ερώτηση. Ο όγκος του πλάσματος για κλασματοποίηση ανά 1000 πληθυσμού διέφερε σημαντικά στις 45 χώρες που μετείχαν στην έρευνα και κυμαινόταν από 0,1 – 52,6 λίτρα, με διάμεσο τα 5,2 λίτρα.

Εθνική πολιτική αίματος

Η μετάγγιση αίματος σώζει ζωές και βελτιώνει την υγεία, αλλά πολλοί ασθενείς που χρειάζονται μετάγγιση δεν έχουν έγκαιρη πρόσβαση σε ασφαλές αίμα. Η παροχή ασφαλούς και επαρκούς αίματος πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής υγείας και των υποδομών περίθαλψης κάθε χώρας.

Στους ασθενείς που χρειάζονται μετάγγιση, εστιάζει η φετινή εκστρατεία ενημέρωσης του ΠΟΥ, που έχει ως κεντρικό μήνυμα «Δώσε αίμα, δώσε πλάσμα, μοιράσου τη ζωή, μοιράσου συχνά».

Η εκστρατεία τονίζει τη σημασία του κάθε ατόμου στη δωρεά αίματος και πλάσματος, ιδίως για τους ασθενείς που χρειάζονται μεταγγίσεις καθόλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Επισημαίνει μάλιστα την ανάγκη για δωρεά αίματος και πλάσματος συστηματικά, ώστε να υπάρχει σταθερή και ασφαλής παροχή αίματος και παραγώγων του, διαθέσιμων σε όλο τον κόσμο, ώστε όλοι οι ασθενείς να μπορούν να δεχθούν την απαιτούμενη θεραπεία, την κρίσιμη στιγμή που την χρειάζονται.

Οι στόχοι περιλαμβάνουν:

• Την αναγνώριση του έργου των δωρητών αίματος και την ενθάρρυνση περισσότερων ατόμων να γίνουν δωρητές
• Την ενθάρρυνση για συστηματική δωρεά αίματος, για την επάρκεια του αίματος που είναι αναγκαίο για την κάλυψη των ασθενών διεθνώς
• Την επισήμανση του ρόλου της εθελοντικής δωρεάς αίματος και πλάσματος, και
• Την κινητοποίηση των κυβερνήσεων για ενίσχυση και υποστήριξη των εθνικών προγραμμάτων αιμοδοσίας.

Ο ΠΟΥ συνιστά όλες τις δραστηριότητες που σχετίζονται με τη συλλογή, έλεγχο, επεξεργασία, αποθήκευση και διανομή αίματος να συντονίζονται σε εθνικό επίπεδο, μέσω ολοκληρωμένου δικτύου που θα διέπεται από νομοθετικό πλαίσιο για την ενιαία εφαρμογή των προτύπων ποιότητας και ασφάλειας του αίματος και των παραγώγων του.

Το 2018, oι 125 από τις 171 χώρες, δηλαδή το 73% των χωρών που υπέβαλαν στοιχεία, είχαν εθνική πολιτική αίματος. Οι 113 από τις 171 χώρες (το 66%) έχουν ειδική νομοθεσία για την ασφάλεια και την ποιότητα της μετάγγισης αίματος. Αυτές αντιπροσωπεύουν το 79% των χωρών υψηλού εισοδήματος, το 63% των χωρών μεσαίου εισοδήματος και το 39% των χωρών χαμηλού εισοδήματος.

Προμήθεια αίματος

Από τα 118,54 εκατομμύρια μονάδες αίματος που συλλέγονται παγκοσμίως, 169 χώρες ανέφεραν ότι τα 106 εκατομμύρια συλλέχθηκαν σε περίπου 13.300 κέντρα αίματος. Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται κατά μέσο όρο 1.300 αιμοδοσίες ανά κέντρο αίματος στις χώρες χαμηλού εισοδήματος, 4.400 σε χώρες με χαμηλότερο μεσαίο εισόδημα, 9.300 σε χώρες ανώτερου μεσαίου εισοδήματος και 25.700 στις χώρες υψηλού εισοδήματος.

Διαθεσιμότητα αίματος

Σε ότι αφορά τη δυνατότητα πρόσβασης σε αίμα, υπάρχει αξιοσημείωτη διαφορά μεταξύ χωρών χαμηλού και υψηλού εισοδήματος. Το μέσο ποσοστό αιμοδοσίας στις χώρες υψηλού εισοδήματος είναι 31,5 αιμοδοσίες ανά 1000 άτομα. Αντίστοιχα καταγράφονται 16,4 δωρεές ανά 1000 άτομα σε χώρες με ανώτερο μεσαίο εισόδημα, 6,6 δωρεές ανά 1000 άτομα σε χώρες χαμηλότερου μεσαίου εισοδήματος και 5,0 δωρεές ανά 1000 άτομα σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.

Σε 60 χώρες χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος καταγράφονται λιγότερες από 10 δωρεές ανά 1000 άτομα. Από αυτές, 34 χώρες βρίσκονται στην Αφρική, 4 στη Λατινική Αμερική, 4 στην Ανατολική Μεσόγειο, 4 στην Ευρώπη, 5 στη Νοτιοανατολική Ασία και 9 στον Δυτικό Ειρηνικό.

Αιμοδότες

Το προφίλ των αιμοδοτών δείχνει ότι παγκοσμίως το 33% των δωρεών αίματος γίνεται από γυναίκες, όμως με μεγάλες διακυμάνσεις από χώρα σε χώρα. Σε 15 από 113 χώρες, λιγότερο από το 10% των δωρεών δίνονται από γυναίκες δότριες.

Το ηλικιακό προφίλ των αιμοδοτών δείχνει ότι αναλογικά, περισσότεροι νέοι δίνουν αίμα σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος απ’ ό,τι σε χώρες υψηλού εισοδήματος.

Επεξεργασία αίματος

Το αίμα που συλλέγεται μπορεί να αποθηκευτεί και να μεταγγιστεί σε έναν ασθενή σε μη τροποποιημένη κατάσταση. Αυτό είναι γνωστό ως μετάγγιση «ολικού αίματος».

Ωστόσο, το αίμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί πιο αποτελεσματικά εάν υποστεί επεξεργασία στα συστατικά του, όπως συμπυκνώματα ερυθρών αιμοσφαιρίων, αιμοπεταλίων, πλάσμα και κρυοϊζήματα. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να καλύψει τις ανάγκες περισσότερων του ενός ασθενών.

Η ικανότητα χορήγησης των συστατικών του αίματος είναι ακόμη περιορισμένη στις χώρες χαμηλού εισοδήματος: μόλις το 38% του αίματος που συλλέγεται σε αυτές χωρίζεται σε συστατικά, έναντι του 75% στις χώρες με χαμηλότερο μεσαίο εισόδημα και του 96% στις χώρες με ανώτερο μεσαίο  ή υψηλό εισόδημα.

Παράγωγα πλάσματος

Η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας έχει προτρέψει τα κράτη μέλη να θεσπίσουν και να εφαρμόσουν εθνικά συντονισμένα προγράμματα αίματος και πλάσματος, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα των πόρων, με στόχο την επίτευξη αυτάρκειας. Τονίζεται δε, η ευθύνη των κυβερνήσεων για τη διασφάλιση επάρκειας σε παράγωγα πλάσματος όπως οι ανοσοσφαιρίνες και οι παράγοντες πήξης που απαιτούνται για την πρόληψη και θεραπεία ποικίλων σοβαρών παθήσεων, διεθνώς.

Όμως, μόνο 56 από τις 171 χώρες παράγουν μέσω κλασματοποίησης του πλάσματος φαρμακευτικά προϊόντα. Συνολικά σε 91 χώρες, όλα τα παράγωγα πλάσματος εισάγονται, σε 16 χώρες δεν χρησιμοποιήθηκε κανένα παράγωγο πλάσματος κατά την περίοδο αναφοράς και 8 χώρες δεν απάντησαν.

Περίπου 19 εκατομμύρια λίτρα πλάσματος από 45 χώρες κλασματοποιήθηκαν για την δημιουργία παραγώγων πλάσματος κατά τη διάρκεια του έτους. Σε αυτήν την ποσότητα περιλαμβάνεται περίπου το 31% του πλάσματος που προήλθε από τις αιμοδοσίες ολικού αίματος. Ο όγκος του πλάσματος για κλασματοποίηση (και επεξεργασία για παράγωγά του) ανά 1000 πληθυσμού διέφερε σημαντικά μεταξύ των χωρών αναφοράς, κυμαινόμενος από 0,1 έως 52,6 λίτρα, με διάμεσο τα 5,2 λίτρα.