Ανάλυση «κόλαφος» του Guardian – Η αδυναμία της διχασμένης Λιβύης να ανακόψει τη ροή προσφύγων και ο ρόλος του Χαφτάρ

Το πολύνεκρο ναυάγιο με πρόσφυγες ανοικτά της Πύλου, όπου τουλάχιστον 78 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και εκατοντάδες αγνοούνται επαναφέρει στο προσκήνιο το κενό εξουσίας στη Λιβύη και την αδυναμία των ηγετών της χώρας να αντιμετωπίσουν τα κυκλώματα των διακινητών και των δουλεμπόρων.

Όπως αναφέρει σε εκτενή του ανάλυση στον Guardian, ο διπλωματικός συντάκτης, Πάτρικ Γουίντουρ, ο μαζικός πνιγμός προσφύγων που κατευθύνονταν από τη Λιβύη στην Ιταλία υπογραμμίζει το συνεχιζόμενο κενό εξουσίας της Λιβύης και την αδυναμία των αντιπάλων ηγετών της να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους και να σταματήσουν το κερδοφόρο εμπόριο λαθρεμπορίου ανθρώπων.

Μάλιστα ο συντάκτης του Guardian, σημειώνει πως είναι εντυπωσιακό ότι το πλοίο απέπλευσε από το ανατολικό λιμάνι του Τομπρούκ, μίας πόλης όπου οι τοπικοί ηγέτες έχουν οργανώσεις μία εκστρατεία για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης.

Η συμφωνία του Χαφτάρ να αντιμετωπίσει το ζήτημα

Στις 4 Μαΐου, η Ιταλίδα πρωθυπουργός, Τζόρτζια Μελόνι, συνάντησε στη Ρώμη τον ισχυρό άνδρα της ανατολικής Λιβύης, Χαλίφα Χαφτάρ και προσφέρθηκε να επενδύει στην περιοχή με αντάλλαγμα να αναλάβει δράση εναντίον των δουλεμπόρων.

Ο Χαφτάρ φάνηκε να προσπαθεί να εκπληρώσει τη συμφωνία του. Στις 4 Ιουνίου, οι σύμμαχοί του επέβαλαν προσωρινή νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας για να σταματήσουν τους δουλεμπόρους. Άνδρες τω δυνάμεων ασφαλείας διεξήγαγαν επιδρομές σε πόλεις στα σύνορα με την Αίγυπτο και όπως ισχυρίστηκαν βρήκαν 1.000 ανθρώπους σε φάρμες και σπίτια που περίμεναν να περάσουν στη Μεσόγειο. Στο πλαίσιο της επιχείρησης καταστράφηκαν βάρκες και ένα λιμάνι που χρησιμοποιούσαν οι λαθρέμποροι.

Ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών, Faraj Egaim, ένα άτομο που κατέχει εξουσία και κινεί τα νήματα στη Λιβύη, προέτρεψε τον πληθυσμό να καταγγείλει τους δουλεμπόρους και κάλεσε τις φυλές που ελέγχουν τα σύνορα της Λιβύης να βοηθήσουν.

Μερικοί από αυτούς που συγκεντρώθηκαν στις αρχές του μήνα -έως και 4.000- οδηγήθηκαν βίαια με τα πόδια στα σύνορα με την Αίγυπτο προς το Μουσάιντ με το επιχείρημα ότι βρίσκονταν εκεί παράνομα. Υπήρξε βία που οδήγησε στο θάνατο ενός νεαρού αγοριού, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα να υπάρξει διεθνής κατακραυγή.

Τη Δευτέρα, η Αποστολή Υποστήριξης των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη (UNSMIL), χωρίς να προσδιορίσει τους ενόχους, εξέφρασε τις ανησυχίες της σχετικά με τις «μαζικές και αυθαίρετες συλλήψεις και απελάσεις» χιλιάδων μεταναστών και αιτούντων άσυλο σε ολόκληρη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένων εγκύων και παιδιών, που κρατούνταν υπό συνωστισμό και ανθυγιεινές συνθήκες. Στη δήλωση αναφέρεται ακόμα ότι η εκστρατεία «συνοδευόταν από μια ανησυχητική αύξηση της ρητορικής μίσους και του ρατσιστικού λόγου εναντίον ξένων τόσο στο διαδίκτυο όσο και στα μέσα ενημέρωσης».

Ο ρόλος του Χαφτάρ και των γιων του

Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Γουίντουρ, το τραγικό ταξίδι από το Τομπρούκ δείχνει πως ο Χαφτάρ και οι γιοι του δεν κατάφεραν να σταματήσουν το δουλεμπόριο. Πολλοί υποστηρίζουν ότι καλύτερος τρόπος  για να σταματήσει η ροή είναι η παρακολούθηση των εισερχόμενων πτήσεων της συριακής πολιτικής αεροπορίας που περιλαμβάνει Σύρους, Μπαγκλαντεσιάνους και Πακιστανούς.

Όπως αναφέρουν αιγυπτιακά μέσα η δυσκολία που αντιμετωπίζει ο Χάφταρ είναι ότι το βάναυσο έγκλημά του δεν φθάνει στην περιοχή Μπουτνάν, όπου βρίσκεται το λιμάνι Τομπρούκ, κάτι που αντανακλά ότι ο Εθνικός Στρατός της Λιβύης που ηγείται είναι στην πραγματικότητα ένας ιδεολογικά ευέλικτος και χαλαρός συνασπισμός πολιτοφυλακών.

Το Μπουτνάν είναι σε μεγάλο βαθμό το κέντρο της φυλής Ομπεϊντάτ, πρώην υποστηρικτών του Χάφταρ. Αν και ήταν ικανός να αντιμετωπίσει τις πολλές φυλές της Λιβύης, ο Χάφταρ και οι γιοι του συνάντησαν σκληρή αντίσταση για την καταστολή των λαθρεμπόρων και των συνοριακών σταθμών.

ΟΗΕ: 680.000 πρόσφυγες στη Λιβύη

Ο ΟΗΕ εκτιμάει πως υπάρχουν 680.000 πρόσφυγες στη Λιβύη, μερικοί εκ των οποίων θέλουν να ταξιδέψουν με πλοίο στην Ευρώπη και άλλοι που εργάζονται με πλήρη απασχόληση στη χώρα. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης του ΟΗΕ αναφέρει ότι πέρυσι περίπου 3.880 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε δρόμους μετανάστευσης εντός και από τη Μέση Ανατολής και τη βόρεια Αφρική, αριθμός που είναι ο μεγαλύτερος από το 2017.

Περίπου 105.000 μετανάστες και αιτούντες άσυλο έφτασαν στην Ιταλία δια θαλάσσης το 2022. Από την αρχή του φετινού έτους έως τον Ιούνιο, έφτασαν κάτι παραπάνω από 54.000, διπλάσιος αριθμός από την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους. Ένα αυξανόμενο ποσοστό προέρχεται από τα ανατολικά της Λιβύης.

Οι αποτυχημένες προσπάθειες για λύση

Οι πιθανότητες οι Ευρωπαίοι να βρουν αποτελεσματικούς Λίβυους συμμάχους για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών μειώνονται από τη συνεχόμενη απουσία ενοποιημένης εθνικής κυβέρνησης με εξουσία. Οι αντίπαλες κυβερνήσεις στην ανατολή και στη δύση υπάρχουν από το 2015. Η τελευταία προσπάθεια υπό την αιγίδα του ΟΗΕ ώστε να ενισχυθούν οι δύο πλευρές για τη διεξαγωγή ενιαίων προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών κατέρρευσε λίγο πριν από την ημερομηνία διεξαγωγής τους τον Δεκέμβριο του 2021.

Τα σημάδια υπήρχαν όμως από πολύ πιο πριν, αφού δεν υπήρχε διαδικασία εθνικής συμφιλίωσης, ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών, οριστικοποίηση Συντάγματος ή συμφωνία για την κατανομή των σημαντικών πόρων της Λιβύης.

Ούτε η Βουλή των Αντιπροσώπων, ούτε το Κοινοβούλιο της Λιβύης στην ανατολή με επικεφαλής τον βετεράνο Αγκίλα Σαλέχ, αλλά ούτε ο ευρύτερος ομόλογός τους στη δύση, το Ανώτατο Συμβούλιο της Επικρατείας, δεν κατάφεραν να προβούν στους απαιτούμενους συμβιβασμούς σχετικά με τη σειρά ή την επιλογή των υποψηφίων, ειδικά επειδή κινδύνευαν να χάσουν την εξουσία λόγω των εκλογών.

Μία νέα προσπάθεια να υπάρξει μία συμφωνία στη βάση των εκλογών του Δεκεμβρίου υπό τη διαμεσολάβηση του Μαρόκου, δείχνει επίσης πιθανό να αποτύχει, αφήνοντας τον τελευταίο απεσταλμένο του ΟΗΕ, Abdoulaye Bathily, υπό την πίεση να βρει ένα σχέδιο για να αντιμετωπίσει το αδιέξοδο.

Όμως σημειώνει ο Guardian χρειάζεται μια συλλογική ευρωπαϊκή ηγεσία για άλλη μια φορά προκειμένου να εμπλακεί στη Λιβύη αντί να βασίζεται σε κακόπιστους παράγοντες και σχέδια για  ποινικοποίηση όσων προσπαθούν να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στο άσυλο.