Γιατί ο Ερντογάν άλλαξε το όνομα της χώρας του;

Από πέρυσι, η Άγκυρα έχει επιβάλει στις χώρες του εξωτερικού –και στην Ελλάδα- να την αποκαλούνε Turkiye και όχι Turkey.

Μετά από επίσημο αίτημα του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο ΟΗΕ έχει καταχωρήσει από το 2022, την γειτονική χώρα ως Türkiye.

Για κάποιους παρατηρητές αυτή είναι μια απαίτηση της Τουρκίας να αυτοπροσδιορίζεται στο διεθνές στερέωμα.

Βέβαια, αυτή η αλλαγή, στην πραγματικότητα δεν είναι και τόσο… αλλαγή, καθώς οι Τούρκοι αποκαλούν τη χώρα τους Türkiye από το 1923, όταν η Τουρκία έγινε το διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για τους Τούρκους, το νέο όνομα είναι απλώς ο τρόπος που γράφεται και προφέρεται πάντα στα τουρκικά.

Τώρα λοιπόν θέλουν να ισχύει αυτό και στο εξωτερικό. Είναι, περίπου αντίστοιχα σαν να ζητάει η Ελλάδα στο εξωτερικό να μην την αποκαλούνε Greece («γραικός»), αλλά μόνο Hellas. Ένας παρατηρητής σημείωσε ότι θα ήταν παρόμοιο με το να αποκαλούμε τη Γερμανία Deutschland, αντί για Germany.

Άλλο γαλοπούλα και άλλο Τουρκία

H τουρκική κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι έτσι θα αποφύγει τη σύγχυση με το πουλί μεταξύ των αγγλόφωνων, καθώς στα αγγλικά turkey σημαίνει γαλοπούλα. Το τουρκικό TRT είπε ότι η κίνηση θα βοηθήσει να αποσυνδεθεί η εικόνα της χώρας από τη γαλοπούλα που στα αγγλικά έχει το ίδιο όνομα με την Τουρκία.

«Ξεφυλλίστε το λεξικό του Κέμπριτζ και η Τουρκία ορίζεται ως κάτι που ακούγεται άσχημα ή ως ηλίθιο ή ανόητο άτομο.

«Αυτή η συσχέτιση, αν και δεν είναι κολακευτική, έχει τις ρίζες της σε ένα μπέρδεμα που πηγαίνει αιώνες πίσω» αναφέρει.

Η Τουρκία, έχει πράγματι σχέση με τη γαλοπούλα. Τον 16ο αιώνα, οι αγγλόφωνοι παρατήρησαν ομοιότητες ανάμεσα στις γαλοπούλες, τις οποίες είχαν εξημερώσει οι Αζτέκοι, και την φραγκόκοτα, ένα πουλί που εισήχθη από την Αφρική στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Σκοπιμότητα και εξουσία Ερντογάν

Όπως εξηγούν στο βιβλίο τους «Languages in the World: How History, Culture, and Politics Shape Language»  οι Julie Tetel Andresen και Phillip M. Carter, η απάντηση, σχεδόν πάντα, έχει να κάνει με την πολιτική και την εξουσία. Μπορεί να εμπνέεται από την εσωτερική πολιτική, όπως είναι πιθανό να συμβαίνει με την Türkiye, ή θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει μια αλλαγή στην περιφερειακή ή παγκόσμια δυναμική ισχύος.

Η περίπτωση της Βιρμανίας, που μετονομάστηκε σε Μιανμάρ το 1989, απεικονίζει και τις δύο αυτές δυναμικές. Η μετονομασία από Βιρμανία σε Μιανμάρ αντιπροσώπευε, αφενός, μια μετα-αποικιακή κίνηση ισχύος που αποσκοπούσε να σηματοδοτήσει την απόσταση από τη Βρετανική Βιρμανία και την αποικιακή της κληρονομιά.

Ορισμένοι παρατηρητές εικάζουν ότι η διατύπωση μιας λέξης τουρκικής προέλευσης ταιριάζει απόλυτα με τον εθνικισμό του Ερντογάν ενώ ταυτόχρονα μπορεί να αποσπάσει την προσοχή από μια αδύναμη οικονομία και μια πολιτική αναταραχή.

Ο ανταποκριτής του αμερικανικού NPR στην Κωνσταντινούπολη, σημείωνε το 2022 πως η κυβέρνηση του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ελπίζει ότι η αλλαγή του brand name  θα δώσει ώθηση στην οικονομία καθώς οι επισκέπτες αρχίζουν να επιστρέφουν σε μεγάλους αριθμούς μετά από δύο τουριστικές περιόδους που πλήττονται από πανδημία.

Για κάποιους, όπως ο αναλυτής εξωτερικής πολιτικής Γιορούκ Ισίκ, αυτός ήταν ένας τρόπος του Ερντογάν να αποσπάσει την προσοχή του λαού από τη μακρά λίστα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα.

Άλλο όνομα για μέσα, άλλο για έξω

Μιλώντας στο αυστραλιανό SBS η λέκτορας γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας Amanda Hamilton-Hollaway είπε ότι υπάρχουν λόγοι για τους οποίους αναπτύσσονται διαφορετικά ονόματα για χώρες τόσο ο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Για παράδειγμα, η Spain και η Espana αναφέρονται στην ίδια χώρα. Ο πρώτος όρος είναι γνωστός ως ενδώνυμο και ο δεύτερος ως εξώνυμο.

Εξηγώντας τη διάκριση  αναφέρει πως «ένα ενδώνυμο είναι το όνομα που δίνουν οι άνθρωποι στον τόπο τους όπου ζουν, και ένα εξώνυμο είναι το όνομα που δίνουν οι άνθρωποι σε ένα μέρος όπου δεν μένουν, ή σε ένα διαφορετικό μέρος, αυτό το μέρος εκεί πέρα».

Είπε ότι αυτό που δημιούργησε τα ενδώνυμα και τα εξώνυμα ήταν οι διαφορές στις γλώσσες και τα ηχητικά συστήματα αυτών των γλωσσών. Στην περίπτωση του Türkiye, χρησιμοποιείται έναν τύπο φωνήεντος που δεν γράφεται στα αγγλικά, το ü και η España ή η Ισπανία έχει το ‘ñ’.

«Είναι συνηθισμένο ανθρώπινο φαινόμενο να μιλάς για μέρη όπου δεν μένεις και μπορεί να μην ξέρεις πάντα ή ίσως να μην σε νοιάζει πώς το αποκαλούν οι άνθρωποι που ζουν εκεί, έχεις τη δική σου λέξη για εκείνο το μέρος εκεί πέρα» είπε η κ. Hamilton-Hollaway.

«Πάρτε την Ουγγαρία, για παράδειγμα, αυτή είναι η αγγλική λέξη για αυτή τη χώρα, η οποία πιθανώς προέρχεται από μια λατινική λέξη που σημαίνει γη στους Ούννους και στη συνέχεια στα ίδια τα ουγγρικά, ο τόπος ονομάζεται «Magyarország», οπότε η χώρα των Μαγυάρων, έτσι υποθέτω ότι μάλλον αντανακλά λίγη ιστορία από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία»