Συνθετικά ανθρώπινα έμβρυα, στον δρόμο της Ντόλι

Γράφει η Hannah Devlin

Επιστήμονες δημιούργησαν συνθετικά ανθρώπινα έμβρυα χρησιμοποιώντας βλαστοκύτταρα, ένα επίτευγμα που συνιστά σταθμό καθώς δεν έχουν πλέον την ανάγκη ωαρίων ή σπέρματος. Οι επιστήμονες σημειώνουν πως αυτά τα πρότυπα εμβρύων, τα οποία προσομοιάζουν με εκείνα κατά τα πρώιμα στάδια της ανθρώπινης εξέλιξης, θα μπορούσαν να προσφέρουν μια πολύτιμη ευκαιρία για να μελετηθούν οι επιπτώσεις των γενετικών ανωμαλιών και των βιολογικών αιτίων που οδηγούν σε επαναλαμβανόμενες αποβολές.

Παρ’ όλα αυτά, η έρευνά τους εγκυμονεί ταυτόχρονα σοβαρά ηθικά και νομικά ζητήματα, καθώς τα όντα που έχουν γεννηθεί σε περιβάλλον εργαστηρίου δεν εμπίπτουν στο νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει σήμερα στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις περισσότερες άλλες χώρες. Αξίζει να σημειωθεί πως τα όντα αυτά δεν διαθέτουν μια καρδιά που να λειτουργεί ούτε τα αρχικά ίχνη ενός εγκεφάλου, περιλαμβάνουν ωστόσο κύτταρα τα οποία κανονικά συνεχίζουν να αναπτύσσονται προκειμένου να σχηματίσουν τον πλακούντα, τον αμνιακό σάκο και το ίδιο το έμβρυο.

Πρώιμο στάδιο

«Είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε πρότυπα που μοιάζουν με έμβρυα, αναπρογραμματίζοντας τα εμβρυονικά βλαστοκύτταρα», δήλωσε η καθηγήτρια Μαγκνταλένα Ζέρνικα – Γκετζ από το Πανεπιστήμιο του Cambridge και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας, στη διάρκεια της ετήσιας συνάντησης της International Society for Stem Cell Research που έγινε στη Βοστώνη.

Για την ώρα, δεν υπάρχει βραχυπρόθεσμη προοπτική κλινικής αξιοποίησης των συνθετικών εμβρύων. Θα ήταν, εξάλλου, παράνομη η εμφύτευσή τους στη μήτρα μιας γυναίκας, ενώ δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο κατά πόσο αυτά τα όντα έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν να μεγαλώνουν και να ωριμάζουν, πέρα από το πρώιμο στάδιο της ανάπτυξής τους.

Το κίνητρο για τους επιστήμονες έγκειται στη μελέτη και κατανόηση της περιόδου της ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται ως «μαύρο κουτί», καθώς οι επιστήμονες επιτρέπεται μόνο να «καλλιεργούν» έμβρυα στο εργαστήριο για 14 το πολύ ημέρες. Στη συνέχεια, χαράσσουν την πορεία της ανάπτυξής τους και την πηγαίνουν πολύ πιο πέρα, εξετάζοντας τα υπερηχογραφήματα και τις άλλες εξετάσεις της εγκυμοσύνης, καθώς και τα έμβρυα που έχουν δωριστεί για ερευνητικούς σκοπούς.

Ο Ρόμπιν Λόουελ – Μπατζ, επικεφαλής βλαστοκυτταρικής βιολογίας και αναπτυξιακής γενετικής στο Ινστιτούτο Francis Crick του Λονδίνου, τόνισε: «Αυτό που σκεφτόμαστε είναι πως εάν πραγματικά καταφέρουμε να προσομοιώσουμε τη φυσιολογική ανάπτυξη των ανθρώπινων εμβρύων αξιοποιώντας τα βλαστοκύτταρα, θα είμαστε σε θέση να αποκομίσουμε μια τεράστια ποσότητα πληροφοριών αναφορικά με το πώς ξεκινά η διαδικασία της ανάπτυξης και τι μπορεί να πάει λάθος, χωρίς να αναγκαζόμαστε να χρησιμοποιούμε έμβρυα σε πρώιμο στάδιο για τις έρευνές μας».

Ανταγωνιστές

Πρόσφατα, η ομάδα της Ζέρνικα – Γκετζ και μια ανταγωνιστική προς αυτήν στο Ινστιτούτο Weizmann του Ισραήλ είχαν αποδείξει πως βλαστοκύτταρα από ποντίκια θα μπορούσαν να εξελιχθούν από μόνα τους σε πρώιμα όντα με τη μορφή εμβρύου, διαθέτοντας μια εντερική οδό, τις απαρχές ενός εγκεφάλου και μια καρδιά που να χτυπά. Από τότε, έχει αρχίσει ένας αγώνας δρόμου προκειμένου αυτό το εύρημα να μεταφραστεί στη δημιουργία ανθρώπινων μοντέλων εμβρύων, με συνέπεια πολλές επιστημονικές ομάδες να έχουν φτάσει στο σημείο να προσομοιώσουν τα πολύ αρχικά στάδια της ανάπτυξης.

«Το ανθρώπινο μοντέλο μας είναι το πρώτο τρισδιάστατο ανθρώπινο έμβρυο με προσδιορισμένα αμνιακά και γεννητικά κύτταρα, πρόδρομα κύτταρα ωαρίου και σπέρματος», ισχυρίστηκε η Ζέρνικα – Γκετζ μιλώντας στην «Guardian». «Είναι κάτι πολύ όμορφο, που δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου από εμβρυονικά βλαστοκύτταρα», πρόσθεσε. Σε κάθε περίπτωση, η εξέλιξη επιβεβαιώνει την ταχύτητα με την οποία προχωρά η επιστήμη σε αυτόν τον τομέα, υποσκελίζοντας τον νόμο, με αποτέλεσμα οι επιστήμονες στο Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες χώρες να κινούνται ήδη προς την κατεύθυνση της εθελοντικής καθιέρωσης των κατευθυντήριων γραμμών που θα διέπουν την έρευνα αναφορικά με τα συνθετικά έμβρυα. «Εάν η πρόθεση είναι, σε τελική ανάλυση, αυτά τα πρότυπα να μοιάζουν με τα φυσιολογικά έμβρυα, τότε κατά κάποιο τρόπο θα πρέπει και η αντιμετώπισή τους να είναι ανάλογη», διεμήνυσε ο Λόουελ – Μπατζ, ξεκαθαρίζοντας πως «αυτή τη στιγμή δεν αντιμετωπίζονται έτσι, με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να ανησυχούν».

Θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε έναν ζώντα οργανισμό;

Ενα ακόμη κρίσιμο και αναπάντητο ερώτημα έχει να κάνει με το κατά πόσο αυτού του είδους τα δημιουργήματα, θεωρητικά, θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε έναν ζώντα οργανισμό. Σημειώνεται πως τα συνθετικά έμβρυα που προήλθαν από κύτταρα ποντικιών είναι σχεδόν ταυτόσημα με τα φυσιολογικά έμβρυα. Οταν, όμως, μεταφυτεύτηκαν στις μήτρες θηλυκών ποντικών, δεν αναπτύχθηκαν σε κανονικά όντα.

Τον Απρίλιο, επίσης, ερευνητές στην Κίνα κατάφεραν να δημιουργήσουν συνθετικά έμβρυα από κύτταρα πιθήκων, τα οποία στη συνέχεια μετέφεραν στις μήτρες ενήλικων πιθήκων. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρχαν αρχικές ενδείξεις εγκυμοσύνης, σε καμία ωστόσο αυτή δεν διήρκεσε για περισσότερο από λίγες ημέρες. Οι επιστήμονες, από την πλευρά τους, αναφέρουν πως δεν είναι ακόμη σαφές εάν αυτό που εμποδίζει την εξέλιξη της ανάπτυξης είναι κάτι που μπορεί να επιλυθεί τεχνικά ή εδράζεται σε ένα βαθύτερο βιολογικό αίτιο.

«Είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς κάτι τέτοιο», παραδέχθηκε ο Λόουελ – Μπατζ. Κι όπως σημείωσε, αυτός ο άγνωστος καθιστά πιο επιτακτική την καθιέρωση ενός ισχυρού νομοθετικού πλαισίου.