Οι μισοί και πλέον καρκίνοι δέρματος μπορούν να προληφθούν

To καλοκαίρι είναι εδώ, ο ήλιος ανεβάζει τη θερμοκρασία και πολλοί έχουν ήδη ξεκινήσει το μπάνιο στη θάλασσα, τα παιχνίδια στην παραλία και την ηλιοθεραπεία.

Παρά τις προειδοποιήσεις όμως των ειδικών για αποφυγή της ηλιοθεραπείας τις ώρες που ο ήλιος καίει και οι ακτίνες του πέφτουν κάθετα στη γη και την συνεχή χρήση αντιηλιακού, διεθνής έρευνα σε 20.000 άτομα από 23 χώρες της Ευρώπης, Β. και Ν. Αμερικής και Αυστραλίας έχει δείξει ότι κάτω από το 20% των ενηλίκων χρησιμοποιεί αντιηλιακό για τον εαυτό του και το 87% βάζει αντιηλιακό μόνο στα παιδιά του.

Κι αυτό παρότι το 88% των συμμετεχόντων γνώριζαν τη σύνδεση του καρκίνου του δέρματος με την έλλειψη προστασίας από τον ήλιο. Αυτό το 88% δεν χρησιμοποιούσε αντιηλιακό, ενώ το 81% έκανε τεχνητό μαύρισμα. Το χειρότερο ήταν ότι το 75% είχε εκτεθεί έντονα στον ήλιο ως παιδί ή έφηβος και είχε υποστεί και ηλιακά εγκαύματα στις ηλικίες αυτές.

Επισημαίνοντας τα δεδομένα αυτά, ο καθηγητής Δερματολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον Οργανισμό Euromelanoma Αλέξανδρος Κατούλης, υπογράμμισε πως είναι πλέον αποδεδειγμένο πως η υπεριώδης ακτινοβολία, αποτελεί την κύρια αιτία για τον καρκίνο του δέρματος, είτε προέρχεται από τον ήλιο, είτε από τεχνητές πηγές.

Ο καρκινογόνος μηχανισμός

Εξηγώντας τον μηχανισμό είπε πως η υπεριώδης ακτινοβολία προκαλεί βλάβη του DNA που οδηγεί σε μεταλλάξεις, ενεργοποιώντας γονίδια που ευθύνονται για την παραγωγή όγκων ή αδρανοποιώντας ταυτόχρονα τα γονίδια που καταστέλλουν τους όγκους. Καταστέλλει επίσης την ανοσοεπαγρύπνηση του οργανισμού κατά των όγκων και ο συνδυασμός όλων αυτών, οδηγεί στην  καρκινογένεση.

Αυτό που βλέπουμε εμείς άμεσα σαν επίπτωση της έκθεσης στον ήλιο, είναι το ηλιακό έγκαυμα και το μαύρισμα. Το μαύρισμα όμως, είναι η αντίδραση του οργανισμού για να προστατευθεί από τις βλαβερές επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας. Δυστυχώς όμως, δεν μπορεί να αποτρέψει τελείως την βλάβη του DNA όταν η έκθεση είναι πολύ έντονη ή πολύ παρατεταμένη.  Η μακροχρόνια έντονη έκθεση στον ήλιο προκαλεί  φωτογήρανση και  φωτοκαρκινογένεση.  Η έκθεση στον ήλιο είναι βέβαια απαραίτητη, ανάμεσα στα άλλα και για τη σύνθεση της βιταμίνης D, όμως αυτός δεν είναι λόγος για αλόγιστη έκθεση στον ήλιο, καθώς επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα αναπλήρωσης της με τις τροφές.

Το αποτέλεσμα της αλόγιστης έκθεσης στον ήλιο είναι οι τουλάχιστον  132.000 περιπτώσεις μελανώματος και οι 3 εκατομμύρια περιπτώσεις άλλων μορφών καρκίνου του δέρματος  που διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στον κόσμο.  Το κακόηθες μελάνωμα  αντιστοιχεί στο 5-10% των περιπτώσεων καρκίνου δέρματος, ενώ από τους μη μελανωματικούς καρκίνους, το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα αποτελεί το 80-85% των περιπτώσεων, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα το 15-20% των περιπτώσεων, ενώ υπάρχουν και σπάνιες μορφές που είναι κάτω του 1%.

Όπως επισημαίνει ο καθηγητής, οι νέες περιπτώσεις καρκίνου του δέρματος είναι περισσότερες κάθε χρόνο από τα περιστατικά καρκίνου μαστού, προστάτη, πνεύμονα και εντέρου, μαζί. Χαρακτηριστικά, κάθε 9 λεπτά ένα άτομο χάνει τη ζωή του από μελάνωμα.

Ιάσιμη νόσος

Και αυτό, τη στιγμή που είναι μια νόσος που μπορεί να προληφθεί, αλλά και να διαγνωστεί έγκαιρα ώστε να είναι πλήρως ιάσιμη. Επίσης , οι νεώτερες θεραπείες, έχουν βελτιώσει την επιβίωση ακόμη και σε προχωρημένες ή μεταστατικές περιπτώσεις, με αποτέλεσμα παρότι η συχνότητα του μελανώματος αυξάνεται διεθνώς,  ο αριθμός των θανάτων  να σταθεροποιείται.  Στην Ευρώπη, το πρόβλημα είναι εντονότερο στις Σκανδιναβικές χώρες και την Δυτική Ευρώπη, ενώ είναι ηπιότερο στις Μεσογειακές χώρες.

Ευτυχώς με την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού, αυξάνεται η συχνότητα των πρώιμων μελανωμάτων  με καλή πρόγνωση, αν και οι νέες περιπτώσεις αυξάνονται ιδίως σε νέες γυναίκες, λόγω της ηλιοθεραπείας ή της χρήσης σολάριουμ.

Η επιβίωση μετά τη διάγνωση φτάνει πλέον το 80%. Πάντως η θνητότητα είναι μεγαλύτερη στους άνδρες 60 ετών και άνω. Αναλυτικά, όσο πιο πρώιμη είναι η διάγνωση, τόσο καλύτερα. Στα στάδια 1 και 2, όπου η νόσος είναι τοπική,  η επιβίωση ξεπερνά το 90% των ασθενών στο στάδιο 1 και κυμαίνεται από 45-77%, στο στάδιο 2. Στο στάδιο 3 όπου έχει επεκταθεί στους λεμφαδένες κυμαίνεται από 27-70% , ενώ στο στάδιο 4 που έχουν γίνει απομακρυσμένες μεταστάσεις, η επιβίωση περιορίζεται ως  20% περίπου.

Στην Ελλάδα

Για την Ελλάδα, αν και δεν υπάρχουν απόλυτα ακριβή στοιχεία, καθώς η καταγραφή αφορά μόνο το μελάνωμα που είναι και η πιο επιθετική μορφή, ο καρκίνος του δέρματος παρουσιάζει αυξητικές τάσεις. Για το μελάνωμα που τείνει να αυξάνεται περισσότερο από τις άλλες μορφές -ιδίως στις γυναίκες – οι εκτιμήσεις αναφέρουν 2,2 νέες περιπτώσεις και 0,9 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους ετησίως.

Η αιτία αποδίδεται στον συνδυασμό υψηλής ηλιοφάνειας με χρόνια αθροιστική (επαγγελματική) έκθεση στον ήλιο. Εντούτοις, η επικράτηση σκούρου τύπου δέρματος, προστατεύει.

Άρνηση πρόληψης και θεραπείας 

Οι Έλληνες φαίνεται να έχουν επαρκή  γνώση των μέσων πρόληψης (αποφυγή του ήλιου, χρήση αντιηλιακών, καπέλων, γυαλιών και ελαφρών ρούχων πυκνής ύφανσης), όμως αρνούνται να υιοθετήσουν ασφαλή συμπεριφορά.

Σύμφωνα με τον κ. Κατούλη, η άρνηση δεν περιορίζεται μόνο στην ανάγκη προστασίας από τον ήλιο, αλλά επεκτείνεται και στην επίσκεψη στο γιατρό, στη θεραπεία και στη συστηματική παρακολούθηση.

Χαρακτηριστικά, το 47% καθυστερεί τη θεραπεία του για 3-6 μήνες, ένα 39% καθυστερεί 7-12 μήνες και 14% πάνω από έτος.

Καθυστέρηση θεραπείας – Αύξηση θανάτου

Όμως, ένας μήνας καθυστέρηση στη θεραπεία αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου κατά 5% και 4 μήνες κατά 41%.

Έτσι, πάνω από τους μισούς θανάτους, το 54% συγκεκριμένα, θα μπορούσε να αποφευχθεί αν η αντιμετώπιση γινόταν έγκαιρα.

Παρά τους κινδύνους για υποτροπή, μεταστάσεις ή και δεύτερο μελάνωμα, το 5% των ασθενών δεν επιστρέφει για παρακολούθηση και το ποσοστό αυτό φθάνει το 30% μετά τα 2 χρόνια.

Καταλήγοντας ο κ. Κατούλης σημείωσε πως πρέπει να παρατηρούμε τους σπίλους (ελιές) που έχουμε στο σώμα μας και με την παραμικρή αλλαγή ή εμφάνιση νέων σπίλων να επισκεπτόμαστε τον  Δερματολόγο, όταν είναι ακόμη νωρίς, ώστε να αποκλειστεί η περίπτωση καρκίνου του δέρματος ή αν επιβεβαιωθεί, να υπάρχει δυνατότητα άμεσης θεραπείας και ίασης.

Η κλινική εξέταση μπορεί να συνοδεύεται από δερματοσκόπηση, ψηφιακή «χαρτογράφηση» των σπίλων μας, ολόσωμη φωτογράφηση, ή διερεύνηση με νεώτερες απεικονιστικές τεχνικές και ιστολογική εξέταση αν κριθεί απαραίτητο.

Με τα διαγνωστικά αυτά μέσα και την έγκαιρη διάγνωση, η ίαση μπορεί να ξεπεράσει το 90%.