Για τον Ανδρέα…

Το θυμάμαι εκείνο το πρωινό, σαν σήμερα πριν από είκοσι εφτά χρόνια ακριβώς, που ξυπνήσαμε με την είδηση του θανάτου του Ανδρέα Παπανδρέου. Σε μια εποχή που δεν υπήρχε Διαδίκτυο ούτε μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να ποστάρουμε RIP και να αλλάξουμε τις φωτογραφίες των «εξωφύλλων» μας με πορτρέτα του τεθνεώντος, τηλεφωνιόμαστε μεταξύ μας για να μοιραστούμε τα μαντάτα. Τέλος εποχής; Τότε, ίσως, δεν το συνειδητοποιούσαμε. Σήμερα θεωρώ ότι αυτό ακριβώς ήταν αν και οι «τίτλοι τέλους» κράτησαν περισσότερο και από το ίδιο το έργο.

Για να είμαι ειλικρινής, δεν θυμάμαι και πολλά από εκείνη την πρώτη ημέρα. Θυμάμαι όμως τι έγινε τις μέρες του λαϊκού προσκυνήματος της σορού του. Ενα τηλεοπτικό πλάνο με κάποιο πλοίο που ερχόταν από την Κρήτη και, μόλις άνοιξαν οι μπουκαπόρτες του, ξεχύθηκαν τρέχοντας δεκάδες, μπορεί και εκατοντάδες, μαυροντυμένοι βρακοφόροι για να προλάβουν το προσκύνημα. Και έναν ηλικιωμένο που έμπαινε στη Μητρόπολη κλαίγοντας και κρατώντας ένα κόκκινο τριαντάφυλλο. Και όταν τον πλησίασε ο ρεπόρτερ, είπε: «Ηρθα να του ζητήσω συγγνώμη για τη μία και μοναδική φορά που δεν τον ψήφισα».

Θυμάμαι όμως πολύ καλά πότε «πρωτογνώρισα» τον Ανδρέα Παπανδρέου. Πότε, δηλαδή, πρωτοείδα φωτογραφία του διότι τον ίδιο δεν τον γνώρισα ποτέ προσωπικά. Ηταν το 1974, τις μέρες της Μεταπολίτευσης, τότε που επέστρεψε στην Ελλάδα. Εφηβάκι ήμουν, δεν ήξερα και πολλά από πολιτική αλλά τούτος εδώ ήταν αλλιώς. Γοητευτικός, δεν έμοιαζε με πολιτικό αλλά με ηθοποιό, φτυστός ο Μισέλ Πικολί. Και μετά φόρεσε το λευκό ζιβάγκο και έγινε αυτό που σήμερα θα λέγαμε fashion icon. Οπως ακριβώς τα έλεγε ο Διονύσης Σαββόπουλος στο «Οι εκλογές μαντινάδα»: «Το ένα ήταν Θεσσαλός στο σχήμα του Φλωράκη, το παραδίπλα ανδρεϊκός, με γεια και το μπλουζάκι».

Σαράντα εννιά χρόνια μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα και είκοσι εφτά μετά τον θάνατό του, θεωρώ ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου, πέρα από τις τομές που έκανε με την κοινωνική του πολιτική, ήταν ο πρώτος έλληνας πολιτικός που έφερε μαζί του αυτό που σήμερα λέμε λάιφ στάιλ. Και το οποίο δεν αφορούσε μόνο την εμφάνιση (αν και το ΠΑΣΟΚ και ως «κίνημα λαού» και ως «Πασοκαρία», σηματοδότησε ένα ενδυματολογικό και αισθητικό στυλ) αλλά και τον τρόπο που απευθυνόταν στον κόσμο. Εσπασε το καλούπι της πολιτικής σοβαροφάνειας τόσο όμως όσο να μη γυρίσει εις βάρος του, να μη χάσει την αστική του ευγένεια και να μη γίνει, τελικά, παρλαπίπας. Και το ζιβάγκο το φόρεσε για να κερδίσει τις εντυπώσεις. Γρήγορα επέστρεψε στη γραβάτα.

Ο Παπανδρέου, ο Ανδρέας για τους φίλους αλλά και τους εχθρούς του, ήταν, επίσης, ο πρώτος πολιτικός στην Ελλάδα που έγινε ένα είδος ροκ σταρ. Και ως προς τη σχέση του με τον κόσμο και υπό την έννοια ότι δεν χρειάστηκε ποτέ να επανεφεύρει τον εαυτό του. Απολλώνιος όταν χρειαζόταν, διονυσιακός όποτε ήθελε, έζησε και πολιτεύτηκε αποκλειστικά με τους δικούς του όρους.

…και τους μιμητές του

Από τότε έως σήμερα πολλοί προσπάθησαν να μιμηθούν, εμμέσως πλην σαφώς, το στυλ, τη φωνή, τις κινήσεις του Ανδρέα. Και ενώ, όπως είπαμε, ο ίδιος ποτέ δεν επανεφηύρε τον εαυτό του, υπήρξαν κάποιοι που, όταν ήθελαν να κάνουν relaunching του προφίλ τους στην πολτική «αγορά», μιμούνταν τον Ανδρέα. Αυτό που έκανε δηλαδή εσχάτως και απροκάλυπτα ο Αλέξης Τσίπρας και το οποίο δεν μπορεί να μην έπαιξε ρόλο στο… πετσόκομμα.

Τον Ανδρέα Παπανδρέου δεν μπορεί να τον μιμηθεί κάποιος. Συμβαίνει και με άλλους αυτό, κυρίως εκτός πολιτικής. Τη Μελίνα Μερκούρη, τον Δημήτρη Χορν, την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Η πραγματικότητα έχει δείξει ότι όποιος προσπάθησε να τους «ξεπατικώσει», γελοιοποιήθηκε. Διότι, ανεξαρτήτως αντικειμενικών ταλέντων, ανήκουν σε μια πολύ σπάνια κατηγορία ανθρώπων που είναι «δημιουργοί» και «έργα Τέχνης» συγχρόνως. Και Ντα Βίντσι και Τζοκόντες. Και σε αυτήν ακριβώς τη χαρισματική κατηγορία ανήκε, ως πολιτικός, και ο Ανδρέας Παπανδρέου καθώς το αναγνωρίζουν ακόμη και αυτοί που δεν τον υποστήριζαν.