Ρωσία: Το «πραξικόπημα», η διαπραγμάτευση και ο εμφύλιος πόλεμος που ακόμη δεν ήρθε

Θα χρειαστεί να περάσει αρκετός καιρός για να καταλάβουμε τι ακριβώς συνέβη τις τελευταίες δύο μέρες στη Ρωσία, ιδίως όταν το ίδιο το συμβάν δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, απλώς δεν είχε την κλιμάκωση που όλοι φοβούνταν, δηλαδή μια πλήρη ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα στις ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας και τους μισθοφόρους της Wagner.

Ωστόσο, μπορούμε να δούμε μερικά σημεία που έχουν προκύψει. Η εταιρεία Wagner αναπτύχθηκε με τον τρόπο που σε όλο τον κόσμο αναπτύχθηκαν οι μισθοφορικές εταιρείες τις τελευταίες δεκαετίες. Καλύπτουν ανάγκες των μεγάλων δυνάμεων, προσφέρουν διέξοδο στους βετεράνους των διαρκών πολέμων και βεβαίως επιτρέπουν στα κράτη να μην αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη βαναυσότητα που επιδεικνύουν οι μισθοφόροι κατά την εκτέλεση των «βρώμικων δουλειών που αναλαμβάνουν».

Στην περίπτωση της Ρωσίας η Βάγκνερ έχει αναλάβει δράσεις και στο εξωτερικό, όπως π.χ. στη Αφρική, αλλά και στον πόλεμο στην Ουκρανία. Ως ένα βαθμό η ρωσική κυβέρνηση προωθούσε την προσπάθειά της εταιρείας να στρατολογεί γιατί είχε ενόπλους έτοιμους να πολεμήσουν χωρίς τα προβλήματα της πρόσκλησης κληρωτών. Αυτό βοηθούσε ιδιαίτερα την προσπάθεια της ρωσικής κυβέρνησης να καλλιεργήσει την εικόνα ότι είναι ένας «πόλεμος που δεν μοιάζει» με πόλεμο στο εσωτερικό της Ρωσίας.

Η σχέση ανάμεσα στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις και τη Wagner δεν ήταν ποτέ εύκολες, ιδίως εάν αναλογιστούμε ότι πρόκειται για έναν μεγάλης κλίμακας πόλεμο που απαιτεί συντονισμό και κατανομή δυνάμεων. Η ίδια η Wagner είχε κερδίσει αρκετό κύρος για τον ρόλο που είχε παίξει σε κρίσιμες μάχες. Όμως, την ίδια στιγμή υπήρχαν διάφορες αντιδικίες με την κεντρική διοίκηση των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, ιδίως σε σχέση με ζητήματα που αφορούσαν την κατανομή εφοδίων και πυρομαχικών.

Ο δημοφιλής Πριγκόζιν

Ο ίδιος ο Πριγκοζίν ήταν κατά βάση το δημόσιο πρόσωπο της Wagner χωρίς να έχει στρατιωτική εκπαίδευση ή να παίζει ρόλο στον στρατιωτικό σχεδιασμό. Προφανώς από πίσω υπήρχαν οι πραγματικοί επενδυτές και βεβαίως αυτοί που όντως διαχειρίζονταν τον επιχειρησιακό σχεδιασμό αυτού του ιδιωτικού στρατού. Ωστόσο, ο Πριγκοζίν ήταν ταυτόχρονα και κάποιος που διεκδικούσε να έχει ένα «δημόσιο λόγο» για τα του πολέμου και φαινόταν να επενδύει πάνω στη δημοφιλία που αποκτούσε μέσα από τη δράση της Wagner.

Αυτό ερχόταν να συναντηθεί με τον τρόπο που στη Ρωσία διεξάγεται η συζήτηση για τον πόλεμο. Από τη μια υπάρχει ένα τμήμα των οικονομικών κυρίως ελίτ που θα ήθελαν να δουν ένα πιο γρήγορο τέλος του πολέμου, κυρίως μέσα από την αναζήτηση κάποιου συμβιβασμού που προοπτικά θα επέτρεπε την εκ νέου ενσωμάτωσή τους στις διεθνείς οικονομικές πρακτικές. Στο αντίπαλο άκρο, υπάρχει ένα ολόκληρο «οικοσύστημα υπερπατριωτισμού» που θεωρεί ότι δεν διεξάγεται ο πόλεμος με τον πιο αποφασιστικό τρόπο, ότι υπάρχουν «πέμπτες φάλαγγες», ότι ο στρατηγοί δεν κάνουν όσα πρέπει κ.λπ.

Η λεπτή ισορροπία

Στη μέση είναι η ρωσική κυβέρνηση και ο ίδιος ο Βλαντίμιρ Πούτιν που προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην επιβολή των ρωσικών διεκδικήσεων μέσα από την επίδειξη ισχύος, τη διαρκή προσπάθεια να υπάρχουν και κάποιοι δίαυλοι για διαπραγμάτευση και την ανάγκη η κλιμάκωση της πολεμικής προσπάθειας να μην βιώνεται στο εσωτερικό της Ρωσίας ως κάτι που έχει μεγάλο κόστος.

Ο Πριγκοζίν με την κριτική του στην ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων και του υπουργείου Άμυνας φάνηκε να θέλει να παρέμβει σε αυτή τη συζήτηση και να παίξει με τα «πατριωτικά αντανακλαστικά» σε μια προσπάθεια να περιορίσει την πίεση που δεχόταν η Wagner να περιοριστεί ολοένα και περισσότερο στο συνολικότερο σχεδιασμό.

Από την άλλη, η ρωσική κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να ανεχτεί για πολύ κάποιον που επεδείκνυε πολιτική φιλοδοξία ακριβώς μέσα από την πολεμική προσπάθεια και σιγόνταρε τις διάφορες αμφισβητήσεις προς την κυρίαρχη κατεύθυνση διαχείρισης του πολέμου. Ιδίως δε εάν κάποια στιγμή θεωρήθηκε ότι αυτό παραβίαζε την «κόκκινη γραμμή» ότι δεν μπορούν να διαμορφωθούν όροι που να αμφισβητούν την κυριαρχία του Βλαντίμιρ Πούτιν.

Η «σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι»

Το τι ακριβώς ήταν η «σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι» μένει να το δούμε. Πάντως φαίνεται ότι από την ακολουθία των γεγονότων ότι η ρωσική κυβέρνηση εκτίμησε ότι πλέον ο Πριγκοζίν είχε ξεπεράσει τα όρια και αυτός αποφάσισε να κάνει ένα εντυπωσιακό «διάβημα» για να αποφύγει τα χειρότερα. Αυτό, βεβαίως, είχε δύο αιχμές. Η πρώτη ήταν να αποκτήσει μια σίγουρη βάση, εξ ου και η κατάληψη του αρχηγείο στο Ροστόφ. Η δεύτερη ήταν όλη αυτή η «πορεία της δικαιοσύνης» με προορισμό της Μόσχας. Το εάν είχε σκοπό όντως να αμφισβητήσει την εξουσία του Πούτιν ή ήταν μια προσπάθεια να διαπραγματευτεί θα το δούμε.

Η ρωσική κυβέρνηση επέλεξε πολύ νωρίς να κλιμακώσει τη ρητορική, να μιλήσει για ανταρσία, να μιλήσει για πραξικόπημα και να υποστηρίξει ότι πρόκειται για προδοσία. Παράλληλα, άρχισε να ενεργοποιεί πλήρως τον μηχανισμό για να καταστείλει βίαια και ένοπλα την «ανταρσία» Πριγκοζίν. Βεβαίως, την ίδια στιγμή η όλη κατάσταση ήταν ένα μεγάλα πλήγμα στο γόητρο της χώρας και δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα στην ίδια την πολεμική προσπάθεια, εν μέσω και της εξελισσόμενης αντεπίθεσης των ουκρανικών δυνάμεων.

Ο Λουκασένκο και τα ανταλλάγματα

Ότι η ρωσική κυβέρνηση άρχισε να παίρνει μέτρα για να καταστείλει ένοπλα την κίνηση Πριγκοζίν δεν σημαίνει ότι δεν είχε επίγνωση τι θα σήμαινε αυτό και το πώς θα έδινε την εντύπωση ενός εμφυλίου πολέμου, εν μέσω μιας μεγάλης πολεμικής επιχείρησης. Αυτό εξηγεί την παράλληλη προσπάθεια να βρεθούν άλλοι τρόποι διαχείρισης της κατάστασης. Και βέβαια αυτός που ανέλαβε δράση ήταν ο Λευκορώσος πρόεδρος Λουκασένκο ο οποίος προχώρησε σε μια διαπραγμάτευση με τον Πριγκοζίν με σκοπό την αποτροπή των χειρότερων.

Οι λεπτομέρειες της συμφωνία δεν είναι γνωστές, ωστόσο φαίνεται ότι αυτό που προσφέρθηκε στον Πριγκοζίν ήταν η ασφάλεια της Wagner απέναντι στο ενδεχόμενο να βρεθεί στο στόχαστρο – κυριολεκτικά – των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων. Η συμφωνία περιλαμβάνει ένα είδος αμνηστίας για τον Πριγκοζίν, που θα πάει στην Λευκορωσία, σύμφωνα με δήλωση του Πεσκόφ, και ουσιαστικά δεν θα έχει πλέον κάποιο ρόλο στην «ειδική στρατιωτική επιχείρηση»,  την ενσωμάτωση των δυνάμεων της Wagner στην κανονική δομή των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων με το να προσληφθούν σε αυτές οι μαχητές της, και ίσως κάποιες αλλαγές στη δομή και τα πρόσωπα της ιεραρχίας των ρωσικών δυνάμεων.

Με τη συμφωνία αποφεύγονται τα χειρότερα, η Ρωσία δεν περνάει μέσα από μια φάση εμφύλιας σύρραξης και δεν χρειάζεται να αποδυναμωθεί η πολεμική προσπάθεια στην Ουκρανία. Ωστόσο, το τραύμα από ένα ρήγμα χωρίς προηγούμενο θα παραμείνει ενεργό για αρκετό καιρό ακόμη.