Μια μέρα από τη ζωή ενός εργαζόμενου στο fast fashion -Ουρά στις τουαλέτες, ύπνος με 60 άτομα

Ο Ρόμπιν σπούδαζε πολιτικός μηχανικός, όταν ένας τοπικός ταξιδιωτικός πράκτορας του είπε για μια ευκαιρία εργασίας γραφείου σε ένα εργοστάσιο στη Μαλαισία. Η περιγραφή της θέσης εργασίας υποσχόταν έναν επίσημο τίτλο και θα περιλάμβανε, ως επί το πλείστον, εργασία σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Το πρόβλημα ήταν τα χρήματα της παράνομης βίζας καθώς και του ταξιδιού από την πατρίδα του Ρόμπιν στο Μπαγκλαντές στη Μαλαισία – χρήματα που θα έπρεπε να πληρώσει προκαταβολικά. Αυτό θα σήμαινε ένα δάνειο 360.000 τάκα (3.400 δολάρια ΗΠΑ) από τον πατέρα του, ο οποίος τελικά συμφώνησε. Εξάλλου, η ευκαιρία φαινόταν πολλά υποσχόμενη, και έτσι ο Ρόμπιν ξεκίνησε για τη νέα του δουλειά.

Η πραγματικότητα απείχε πολύ από αυτό που του είχαν υποσχεθεί. Κατά την άφιξή του στο εργοστάσιο, το οποίο περιβάλλεται από ψηλούς τούβλινους τοίχους που καλύπτονται από συρματοπλέγματα, το διαβατήριο του Ρόμπιν κατασχέθηκε. Του έδειξαν το χώρο εργασίας του, ο οποίος αποτελούνταν από μια σιδερένια καρέκλα με λεπτό μαξιλάρι, ένα στιβαρό τραπέζι εργασίας, ένα μπουκάλι νερό, μια συλλογή από κλωστές και μια ηλεκτρική ραπτομηχανή – ούτε υπολογιστή ούτε εξοπλισμό γραφείου. Και το κατάλυμά του, όπως αποδείχθηκε, ήταν ένα στρώμα σε ένα δωμάτιο με περίπου 30 κουκέτες.

Οι συνθήκες εργασίας ήταν εξαντλητικές

«Ήταν πολύ δύσκολο για μένα να προσαρμοστώ», είπε. «Ο προϊστάμενός μου συνήθιζε να μου φωνάζει επειδή δεν ήμουν σε θέση να λειτουργήσω σωστά το μηχάνημα. Συνήθιζε να με επιπλήττει για να δουλεύω πιο γρήγορα, αλλά ποτέ δεν με άφησε να απαντήσω ενώ δεν ήξερα πώς να χειρίζομαι κάποιο μηχάνημα». Ο Ρόμπιν δεν είναι ο μόνος. Ο Μόιν, ο οποίος εργαζόταν στο ίδιο εργοστάσιο ενδυμάτων με τον Ρόμπιν, περιέγραψε ένα εξίσου σκληρό περιβάλλον. «Οι προϊστάμενοί μας πάντα πιέζουν, πιέζουν, πιέζουν» είπε. «Η αίθουσα του εργοστασίου είναι ένα εξαιρετικά άβολο μέρος… Υπάρχουν όλες αυτές οι πιέσεις για ελάχιστα χρήματα».

Σε ένα σύστημα μόδας που καθοδηγείται από την υπερκατανάλωση σε όλο τον Παγκόσμιο Βορρά και βασίζεται στις πλάτες των κακοπληρωμένων εργαζομένων στον Παγκόσμιο Νότο, οι συνθήκες αυτές είναι απίθανο να αλλάξουν σύντομα.

Καθώς ο κόσμος ακροβατεί «επικίνδυνα κοντά» σε μια παγκόσμια ύφεση σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η αγορά μόδας προβλέπεται να αγωνιστεί να επιτύχει ανάπτυξη κατά τη διάρκεια του 2023 – εν μέρει λόγω της συρρίκνωσης της ευρωπαϊκής αγοράς και εν μέρει λόγω της συνολικής επιβράδυνσης των παγκόσμιων δαπανών, καθώς τα ποσοστά πληθωρισμού και οι τιμές της ενέργειας αυξάνονται στα ύψη.

Και όταν οι πωλήσεις λιμνάζουν, τις συνέπειες υφίστανται συνήθως εκείνοι που βρίσκονται στην αρχή της μακράς αλυσίδας εφοδιασμού της μόδας. Πολλοί εργαζόμενοι στην ένδυση βρίσκονταν ήδη σε επισφαλή θέση, αφού η πανδημία ώθησε τις μάρκες να ακυρώσουν μαζικά παραγγελίες, αφήνοντας απλήρωτα προϊόντα αξίας περίπου 16 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σβήνοντας ένα τεράστιο ποσό αξίας από την αλυσίδα εφοδιασμού. Η πανδημία προκάλεσε επίσης εκτεταμένες απολύσεις σε κόμβους παραγωγής, καθώς και αυξημένα περιστατικά κλοπής μισθών.

Photo: Remy Gieling / Unsplash

Ορισμένα εμπορικά σήματα έδωσαν υποσχέσεις για βελτίωση

Αλλά η ιδέα ότι η βιομηχανία μόδας μπορεί να ρυθμίσει τη δική της εφοδιαστική αλυσίδα είναι μέχρι στιγμής αμφισβητήσιμη. Το ιδιωτικό σύστημα ελέγχου που υποτίθεται ότι παρακολουθεί τις εργασιακές καταχρήσεις έχει διαπιστωθεί ότι είναι δομικά ελαττωματικό, δίνοντας προτεραιότητα στην προστασία της φήμης και των κερδών της μάρκας έναντι της ασφάλειας των εργαζομένων. Και οι νόμοι που προτείνονται για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας σπάνια εφαρμόζονται.

Κάποτε ο κύκλος των τάσεων καθοριζόταν σε μεγάλο βαθμό από τις πασαρέλες της εβδομάδας μόδας: Οι πολυτελείς οίκοι παρουσίαζαν συλλογές κάθε έξι μήνες, με μια χούφτα στυλ να φτάνουν τελικά στους δρόμους για μαζική παραγωγή και κατανάλωση. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μάρκες του street style όπως η H&M, η Zara και η Primark – όλες τους είχαν ιδρυθεί δεκαετίες νωρίτερα – άρχισαν να απογειώνονται. Η άνοδός τους διευκολύνθηκε από τη στροφή τους σε υπερπόντια εργασία, την οποία ομάδες για τα εργασιακά δικαιώματα έχουν συστηματικά περιγράψει ως εργαστήρια εργασίας, σε κέντρα παραγωγής σε όλο τον Παγκόσμιο Νότο. Αυτή η κίνηση επιτρέπει πλέον στη Zara να ρίχνει κατά μέσο όρο 500 νέα σχέδια την εβδομάδα για φτηνό χρήμα. Αυτό σημαίνει πάνω από 20.000 εμφανίσεις το χρόνο.

Ο ρόλος των reel στα σόσιαλ μίντια

Αλλά αυτό δεν είναι πλέον αρκετό. Η άνοδος των βίντεο μικρής διάρκειας στα σόσιαλ μίντια, όπως το TikTok και το Instagram, έχουν επιταχύνει περαιτέρω τον ρυθμό με τον οποίο οι τάσεις ανεβαίνουν και πέφτουν – και με τη σειρά τους έχουν μειώσει τη διάρκεια ζωής των ρούχων.

Για παράδειγμα, η υπερταχεία μάρκα μόδας Shein, η οποία ήταν η μάρκα με τις περισσότερες αναζητήσεις της Google σε 113 χώρες το 2022, προσθέτει 6.000 προϊόντα την ημέρα στις διαδικτυακές της πλατφόρμες. Καθώς εντείνεται η παροδικότητα της τάσης της μόδας, επιδεινώνονται οι συνθήκες εργασίας όσων κόβουν, ράβουν και συναρμολογούν τα ρούχα. Η Shein χαιρετίστηκε ως η πιο δημοφιλής μάρκα του περασμένου έτους, αλλά είχε προηγουμένως παραδεχτεί παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων, μετά από αναφορές που προέκυψαν ότι οι προμηθευτές της ανάγκαζαν τους εργαζόμενους στα εργοστάσια να εργάζονται παραπάνω ώρες παράνομα.

Δείτε το βίντεο για την σκοτεινή πλευρά των Shein 

Οι εργαζόμενοι αναμένεται να παράγουν περισσότερα με λιγότερα χρήματα

Και ενώ η γρήγορη μόδα οδηγεί τον επιταχυνόμενο ρυθμό παραγωγής της βιομηχανίας, άλλες μάρκες αρχίζουν να ακολουθούν το παράδειγμά τους για να συμβαδίσουν με τις προσδοκίες και τη ζήτηση των καταναλωτών. Ο Ρόμπιν μοιράζεται το πρόγραμμα μιας ημέρας που πέρασε δουλεύοντας σε ένα εργοστάσιο ενδυμάτων για την προμήθεια όλο και περισσότερων αποθεμάτων σε παγκόσμιες μάρκες που διψούν για κέρδος.

6:00 π.μ. Ξυπνάω στον ξενώνα μας, ο οποίος βρίσκεται στο χώρο του εργοστασίου. Μοιράζομαι ένα δωμάτιο με άλλα 60 άτομα και υπάρχουν συνολικά τρία δωμάτια. Σηκώνομαι από το κρεβάτι και πηγαίνω στις τουαλέτες, όπου περιμένω στην ουρά για να τις χρησιμοποιήσω. Υπάρχουν 15 τουαλέτες, αλλά πέντε ή έξι από αυτές είναι συχνά τόσο βρώμικες που δεν λειτουργούν. Αυτό σημαίνει ότι 180 από εμάς είμαστε αναγκασμένοι να κάνουμε ουρά για να χρησιμοποιήσουμε μόλις οκτώ ή εννέα τουαλέτες το πρωί. Είναι πολύ ανθυγιεινό.

7:15 π.μ. Αφού τελειώσουμε το ντους μας, δεν υπάρχει χρόνος να μαγειρέψουμε και να φτιάξουμε το δικό μας πρωινό. Έτσι, πρέπει να αγοράσουμε πρωινό από την καντίνα, η οποία βρίσκεται μέσα στο εργοστάσιο και ανήκει στον διευθυντή του εργοστασίου. Το φαγητό της καντίνας του εργοστασίου είναι ακριβό, ακόμη και για ένα κομμάτι ψωμί, ένα φλιτζάνι τσάι ή μια μπανάνα.

Αν κάτι πάει στραβά το πρωί και αργήσουμε να πάμε στο εργοστάσιο για να ξεκινήσουμε τη δουλειά μας -έστω και για ένα λεπτό-, μπορούν να μας αφαιρέσουν μία με δύο ώρες από το μισθό μας.

Κάθε πρωί, για έξι ημέρες την εβδομάδα, αυτή η δοκιμασία είναι ένας πονοκέφαλος.

8:00 π.μ. Ρυθμίζω το ρολόι μου για να ξεκινήσω τη βάρδια μου. Οι υπεύθυνοι του εργοστασίου μας πιέζουν να συνεχίσουμε να ράβουμε ό,τι κι αν γίνει. Τα διαλείμματα στην τουαλέτα δεν πρέπει να διαρκούν περισσότερο από πέντε λεπτά, παρόλο που η τουαλέτα απέχει τέσσερα λεπτά με τα πόδια από εκεί και πίσω. Αν ξεπεράσουμε τα πέντε λεπτά, αρχίζουν να μας φωνάζουν.

Δεν μας δίνουν διάλειμμα για νερό. Δεν μας επιτρέπουν να σηκωθούμε από τις καρέκλες μας για να ξεκουράσουμε την πλάτη μας. Αν το κάνουμε, μας μαλώνουν οι προϊστάμενοί μας. Με έχουν χτυπήσει δύο φορές στο σώμα μου και με βρίζουν τακτικά. Για τους λόγους αυτούς, οι περισσότεροι από εμάς δεν μπαίνουμε στον κόπο.

11:00 π.μ. Ράβω σουτιέν εδώ και τρεις ώρες και σκέφτομαι πόσο θα ήθελα να τα παρατήσω όλα και να γυρίσω στη χώρα μου. Θέλω να επιστρέψω στην πατρίδα μου, αλλά οι υπεύθυνοι του εργοστασίου κρατούν τα διαβατήριά μας και μας λένε ότι πρέπει να πληρώσουμε το υπόλοιπο κόστος της βίζας στην εταιρεία, που μπορεί να φτάσει τα 700 δολάρια, για να τα πάρουμε πίσω αν θέλουμε να φύγουμε.

12:45 μ.μ. Όλο μου το σώμα είναι μουδιασμένο και δυσκολεύομαι να κινηθώ σωστά. Ο πόνος είναι πιο έντονος στα χέρια μου και σε όλο το κάτω μέρος της πλάτης μου. Δεν μπορώ καν να περπατήσω σωστά- σκοντάφτω από τον πόνο του καθισιού όλο το πρωί χωρίς διάλειμμα.

1:00 μ.μ. Ξεκινάω το μεσημεριανό μου διάλειμμα, το οποίο διαρκεί 45 λεπτά. Μου παίρνει αρκετή ώρα να σηκωθώ γιατί το σώμα μου πονάει. Δεν έχω την πολυτέλεια να φάω στην καντίνα – είναι πολύ ακριβό – γι’ αυτό πολλοί από εμάς έχουμε μαγειρέψει από το προηγούμενο βράδυ. Αλλά το εργοστάσιο δεν έχει ψυγεία για να διατηρήσουμε το φαγητό κατά τη διάρκεια της νύχτας. Και καθώς πρόκειται για μια ζεστή, τροπική χώρα, το φαγητό μερικές φορές χαλάει. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι’ αυτό.

Όταν έρχονται οι ελεγκτές, συνήθως περπατούν και τρώνε επιδεικτικά ακριβό φαγητό, το οποίο αξίζει όσο και οι μισθοί μας για πολλές ημέρες. Εν τω μεταξύ, η διεύθυνσή μας μάς λέει τι να πούμε στους ελεγκτές, απειλώντας μας αν δεν υπακούσουμε.

1:45 μ.μ. Πραγματικά δεν θέλω να επιστρέψω μετά το μεσημεριανό γεύμα. Το μόνο που μπορώ να σκεφτώ είναι να πάω σπίτι στο Μπαγκλαντές.

2:30 μ.μ. Υπάρχει ένας τραυματισμός ανάμεσά μας κατά μέσο όρο περίπου μία φορά την εβδομάδα. Οι υπεύθυνοι του εργοστασίου δεν μας έχουν εφοδιάσει με κανένα εξοπλισμό ασφαλείας. Το μόνο που μας δίνουν είναι μια μάσκα, αλλά δεν έχουμε προστατευτικά για τις βελόνες – τίποτα. Και αν τραυματιστούμε, θα μας πάνε στο γιατρό, αλλά θα αφαιρέσουν τα ιατρικά έξοδα από το μισθό μας για αρκετούς μήνες.

Σκέφτομαι αυτόν τον άνθρωπο του οποίου το χέρι κόπηκε άσχημα στο μηχάνημα. Το συνολικό κόστος της επέμβασης ήταν 3.000 RM (692 δολάρια). Και από τα 3.000 RM, η εταιρεία πλήρωσε μόνο 500 RM (115 δολάρια). Έτσι, έπρεπε να πληρώσει 2.500 RM (577 δολάρια) από την τσέπη του, τα οποία αφαιρούνταν σε μικρές δόσεις από το μηνιαίο μισθό του, καθώς δεν υπήρχε επαρκής ασφάλιση.

5:00 μ.μ. Εξακολουθώ να εργάζομαι σε σουτιέν και εσώρουχα. Η αμοιβή μας μετριέται με βάση ένα σύστημα barcode. Κάθε προϊόν έχει διαφορετικό χρόνο μονάδας παραγωγής, ανάλογα με την πολυπλοκότητα του ενδύματος. Υπάρχουν τα πιο περίπλοκα προϊόντα, από τα οποία θα πρέπει να τελειώσω μεταξύ 20 και 30 λεπτών. Αν το προϊόν είναι πιο απλό με μια ευθεία βελονιά, θα πρέπει να παράγω 200 έως 300 τεμάχια την ώρα.

Κάθε μέρα, πληρώνομαι από 40 RM (9 δολάρια) έως 70 RM (15 δολάρια) την ημέρα ως μισθό. Αλλά η πίεση της παραγωγής είναι πραγματικά υψηλή. Αν δεν αποδώσουμε σύμφωνα με αυτά τα πρότυπα, οι διευθυντές μας βρίζουν λεκτικά.

Όταν έφτασα εδώ πριν από τρία χρόνια, ο κατώτατος μισθός μας ήταν 1.000 RM (231 δολάρια) το μήνα. Στη συνέχεια αυξήθηκε σε 1.100 RM (254 δολάρια) και στη συνέχεια έγινε 1.200 RM (277 δολάρια). Με τις υπερωρίες, κερδίζω κάπου μεταξύ 1.200 RM (277 δολάρια) και 1.400 RM (323 δολάρια) το μήνα. Στη συνέχεια, αφαιρούν 150 έως 200 RM (35 έως 46 δολάρια) από το μισθό μου για τη διαμονή, τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, νερού και την ασφάλιση. Έτσι, μου μένουν πραγματικά κάπου μεταξύ 1.100 και 1.300 RM (254 και 300 δολάρια) κάθε μήνα, ανάλογα με τις υπερωρίες.

6:45 μ.μ. Τελειώνω τη δουλειά. Όλο μου το σώμα είναι άκαμπτο, τα χέρια μου πονάνε και η μέση μου πονάει. Όταν πρωτοήρθα στο εργοστάσιο, έπαιρνα παυσίπονα κάθε μέρα για τους πρώτους τρεις μήνες.

6:50 μ.μ. Το εργοστάσιο δεν προσλαμβάνει καθαριστές, οπότε μας υποχρεώνουν να καθαρίζουμε όλο το εργοστάσιο μετά το τέλος της βάρδιας μας. Αυτό σημαίνει να σκουπίζουμε τους σταθμούς μας, να καθαρίζουμε τα πατώματα και να πετάμε τα σκουπίδια. Η καθαριότητα έχει γίνει υποχρεωτικό μέρος της εργάσιμης ημέρας. Χρειάζονται περίπου 15 λεπτά.

7:05 μ.μ. Αφού τελειώσουμε την καθαριότητα, βγαίνω έξω για να αγοράσω ψώνια. Καθώς δεν έχουμε ψυγείο, πρέπει να αγοράζω ψώνια κάθε μέρα. Αν πρέπει να τα αποθηκεύσουμε κάπου, τα παίρνουμε μαζί μας στο κρεβάτι.

8:00 μ.μ. Καθαρίζουμε, καθαρίζουμε, καθαρίζουμε και μαγειρεύουμε το φαγητό μας σε ομάδες των τριών ή τεσσάρων ατόμων.

Όπως πάντα, η εταιρεία δεν προσλαμβάνει ποτέ καθαρίστριες, οπότε η κουζίνα είναι ανθυγιεινή. Συχνά, οι άνθρωποι δεν καθαρίζουν ούτε τον εαυτό τους, επειδή όλοι μας είμαστε κουρασμένοι μέχρι να επιστρέψουμε για να μαγειρέψουμε. Αναγκαστήκαμε να αγοράσουμε τη δική μας κουζίνα, καθώς η εταιρεία δεν μας παρείχε ποτέ τίποτα. Οι πάγκοι είναι συχνά υγροί και δύσοσμοι, παρόμοιοι με ιχθυόσκαλα – αυτή είναι η πλησιέστερη σύγκριση που μπορώ να κάνω. Αλλά δεν υπάρχει πραγματικά τίποτα που μπορούμε να κάνουμε.

9:00 μ.μ. Κάνω ένα ντους και στη συνέχεια τρώω το δείπνο μου. Μέχρι να τελειώσουμε με το φαγητό, το μάζεμα και το καθάρισμα, είναι αργά.

10:30 μ.μ. Τηλεφωνώ στην οικογένειά μου. Μιλάμε για τα συνηθισμένα πράγματα στο σπίτι και ζητάω ενημέρωση από άλλα μέλη της οικογένειας: Παντρεύεται κανείς; Έχει γεννήσει κανείς; Ρωτάω επίσης τον πατέρα μου πώς τα πάει και πώς πάει η επιχείρηση. Προσπαθώ να παραμείνω δυνατός στο τηλέφωνο με τη μητέρα μου, γιατί δεν θέλω να της δώσω λόγο να ανησυχεί. Της λέω ότι τα πάω καλά, ότι είμαι εντάξει. Δεν μπορώ να εξηγήσω την κατάσταση στη μητέρα μου γιατί – καλά, ποιο θα ήταν το νόημα; Ο πατέρας μου είναι γέρος, η μητέρα μου είναι ηλικιωμένη γυναίκα – μπορεί να έχουν προβλήματα με την καρδιά τους.

11:00 μ.μ. Πηγαίνω στην κρεβατοκάμαρά μας, η οποία είναι ουσιαστικά ένας κοιτώνας. Χωρίζεται σε τρία τμήματα με μισογκρεμισμένους τοίχους. Κάθε τμήμα φιλοξενεί τουλάχιστον 60 εργάτες σε 30 κουκέτες. Κάθε κρεβάτι είναι τόσο κοντά στο άλλο που είναι δύσκολο να κοιμηθείς σωστά – επίσης τα κρεβάτια είναι γεμάτα κουνούπια, μύγες και κοριούς. Ο καθένας έχει διαφορετική ρουτίνα και διαφορετικές συνήθειες ύπνου. Υπάρχουν άνθρωποι που μιλάνε με την οικογένειά τους επειδή, φυσικά, πρέπει να μιλήσουν με τα μέλη της οικογένειάς τους. Δεν μπορούν να βγουν έξω.

Οι θερμοκρασίες επίσης δυσκολεύουν την ξεκούραση. Οι ανεμιστήρες συχνά δεν λειτουργούν και το δωμάτιο είναι ένα εντελώς κλειστό περιβάλλον χωρίς παράθυρα. Ο συνδυασμός της θερμότητας του σώματος, της τροπικής ζέστης και της καλοκαιρινής ζέστης δημιουργεί χάος. Τη νύχτα, πηγαίνουμε στο πηγάδι για να ρίξουμε λίγο νερό στο σώμα μας για να δροσιστούμε. Αλλά η ζέστη είναι πραγματικά άσχημη.

Αρχικά, υπέφερα από αϋπνία για μεγάλο μέρος του χρόνου, η οποία με τη σειρά της μου προκαλούσε πονοκεφάλους. Όταν έχεις έλλειψη ύπνου, είναι επίσης πιο πιθανό να προκαλέσεις ατύχημα ή να πέσεις άσχημα – είναι το σώμα σου που τα παρατάει.

*Mε στοιχεία από atmos.com