Ρωσία: Το βρώμικο παρασκήνιο που οδήγησε στην εξέγερση Πριγκόζιν

Κατά τη σοβιετική περίοδο, κυκλοφορούσε ένα αστείο σ’ αυτό που οι Ρώσοι αντιφρονούντες αποκαλούσαν Αρμενικό Ραδιόφωνο – μερικές φορές Ράδιο Ερεβάν (στη φωτογραφία του Reuters/Anton Vaganov, επάνω, εργάτης κατεβάζει διαφημιστικό πανό της Βάγκνερ στα προάστια της Αγίας Πετρούπολης).

«Δεν έχουν ούτε σφαίρες»

Το αστείο είχε ως εξής: μια Ρωσίδα στέλνει τον σύζυγό της ν’ αγοράσει κρέας, αλλά του λένε ότι έχει τελειώσει το κρέας. Πάει λοιπόν ν’ αγοράσει κοτόπουλο, αλλά του λένε ότι δεν υπάρχει. Μόλις στέκεται στην ουρά του ιχθυοπωλείου ακούει ότι δεν έχουν ψάρια.

Αρχίζει να ουρλιάζει για το πόσο τρομερό είναι το σοβιετικό σύστημα. Ενα άλλο άτομο στη σειρά προσπαθεί να τον ηρεμήσει: «Αγαπητέ σύντροφε», του λέει. «Εξαιτίας μιας τέτοιας αντίδρασης μπορεί να σε πυροβολήσουν».

Πλησιάζει ένας τύπος της KGB και του ζητάει να σωπάσει. Ο άντρας γυρίζει και λέει σ’ εκείνον που τον προειδοποίησε: «Κοίτα. Δεν έχουν κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, ούτε και σφαίρες».

Το σοβιετικό σύστημα σημαδεύτηκε από μεγάλη διαφθορά και τεράστιες ανεπάρκειες. Η Ρωσία σήμερα συναγωνίζεται τη Σοβιετική Ενωση όσον αφορά τη διαφθορά. Για ένα διάστημα δεν είχε ακόμη και σφαίρες, αλλά ενώ αυτό έχει διορθωθεί, υπάρχουν πολλά άλλα προβλήματα στο «σύστημα» που βασανίζουν τη ρωσική κυβέρνηση.

Το κύριο πολιτικό παιχνίδι

Φάνηκαν για πρώτη φορά όταν ο ρωσικός στρατός εισέβαλε στην Ουκρανία και έκανε τη μία γκάφα μετά την άλλη, βλέποντας τις δυνάμεις των τεθωρακισμένων του να πλήττονται από τους Ουκρανούς, γράφει σε ανάλυσή του ο Stephen Bryen, ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο για την Πολιτική Ασφάλειας και στο Ινστιτούτο Yorktown.

Αποδείχθηκε ότι ο ρωσικός στρατός δεν μπορούσε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Ηταν βραδυκίνητος, όχι καλά εκπαιδευμένος ή καθοδηγημένος.

Πριγκόζιν (αριστερά) και Πούτιν είχαν μακροχρόνια συνεργασία και προφανώς χρειάστηκε να μεσολαβήσουν πολλά για να στραφεί τελικά ο ρώσος πρόεδρος εναντίον του (φωτογραφία αρχείου από Alexei Druzhinin, Sputnik, Kremlin via AP)

Μετά από πολύ βαριές απώλειες σε άνδρες και εξοπλισμό, πολλοί στρατηγοί και ανώτεροι συνταγματάρχες αντικαταστάθηκαν, και ο ρωσικός στρατός άρχισε ν’ αναλαμβάνει δράση και να μαθαίνει πώς να πολεμά σ’ έναν σύγχρονο πόλεμο. Αυτό εξηγεί γιατί αντιστάθηκαν μ’ επιτυχία στην ουκρανική αντεπίθεση.

Το κύριο πολιτικό παιχνίδι της Ρωσίας είναι να βοηθάς τους αντιπάλους σου να βγουν από τα τζακούζι τους, να τους πετάς από τα παράθυρα ή να τους δηλητηριάζεις, ή ν’ ανατινάζεις τ’ αυτοκίνητά τους ή να τους πυροβολείς στον δρόμο.

Αυτές οι ενέργειες φαίνεται ν’ αποτελούν τον κανόνα και δεν είναι καθόλου κολακευτικές για κάθε κυβέρνηση που θέλει να θεωρείται αξιόπιστη και υπεύθυνη.

Οι δράστες σχεδόν ποτέ δεν συλλαμβάνονται ούτε τιμωρούνται, πιθανώς επειδή οι δολοφονίες είναι όλες εγκεκριμένες.

Στα πρώτα στάδια

Σήμερα βρισκόμαστε στα πρώτα στάδια μιας εξέγερσης της ομάδας Βάγκνερ κατά του ρωσικού στρατού και της κυβέρνησης Πούτιν.

Οι δυνάμεις της προέλασαν χωρίς να συναντήσουν αντίσταση στο Ροστόφ και τώρα αντιμετωπίζουν τις δυνάμεις του ρωσικού στρατού.

Ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, ιδρυτής και ηγέτης της Βάγκνερ, ζητά την ανατροπή της ρωσικής κυβέρνησης και λέγεται ότι κινεί τις δυνάμεις του προς τη Μόσχα.

Ισχυρίζεται ότι έχει εσωτερική υποστήριξη για την επιχείρησή του, και μένει να φανεί εάν αυτό ισχύει. Ο ίδιος γινόταν ολοένα και πιο ασταθής τους τελευταίους μήνες, και είναι πράγματι περίεργο το γεγονός ότι δεν είχε συλληφθεί και φυλακιστεί ή, σύμφωνα με τη τρέχουσα ρωσική πολιτική συνήθεια, δεν είχε «εκκαθαριστεί».

«Προδοσία»

Ο Πούτιν απηύθυνε διάγγελμα προς το έθνος και χαρακτήρισε την επιχείρηση της Βάγκνερ «προδοσία» και απειλή για τη Ρωσία.

Είναι δύσκολο να εξηγηθεί, αλλά φαίνεται ότι ο ρώσος πρόεδρος χρησιμοποιούσε τον Πριγκόζιν εναντίον της ηγεσίας του ρωσικού στρατού, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Αμυνάς του, Σεργκέι Σοιγκού.

Γιατί ακριβώς το έκανε αυτό δεν είναι απολύτως σαφές, αλλά ίσως ν’ ανησυχούσε για ένα στρατιωτικό πραξικόπημα εναντίον του και να χρειαζόταν τον ιδιοκτήτη της Βάγκνερ για να υποστηρίξει την ηγεσία του.

Οι δυνάμεις της Βάγκνερ στο Ροστόφ (φωτογραφία Reuters)

Ο Πούτιν και ο Πριγκόζιν είχαν μακροχρόνια συνεργασία και προφανώς χρειάστηκε να μεσολαβήσουν πολλά για να στραφεί τελικά ο ρώσος πρόεδρος εναντίον του, ισχυριζόμενος ότι «μαχαιρώθηκε πισώπλατα» και πως η επίθεσή του συνιστούσε προδοσία.

Οι δυνάμεις της Βάγκνερ μέχρι τώρα έπαιξαν μεγάλο ρόλο στις ρωσικές στρατιωτικό-πολιτικές πρωτοβουλίες στην Ουκρανία, στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Πέτυχαν, κυρίως στη μακρά μάχη για το Μπαχμούτ, μια μεγάλη «ρωσική» νίκη αλλά στην πραγματικότητα μια νίκη της Βάγκνερ.

Η κόντρα με τον στρατό

Οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν παρόμοια προβλήματα με την Blackwater, τον αμερικάνικο ιδιωτικό στρατιωτικό όμιλο που παρείχε ακόμη και ασφάλεια στους υπαλλήλους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Η εταιρεία τελικά συνετρίβη μετά από σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του πυροβολισμού αθώων πολιτών. Το 2020 ο πρόεδρος Τραμπ έδωσε χάρη σε εργολάβους της που φυλακίστηκαν για σφαγές αμάχων στο Ιράκ.

Το μεγάλο ζήτημα για τη Ρωσία ήταν η προσπάθεια να τεθεί η Βάγκνερ υπό τη διοίκηση του ρωσικού στρατού. Ο Πριγκόζιν αρνήθηκε να συμφωνήσει μ’ αυτό, μετά από μήνες εσωτερικής διαμάχης μεταξύ των δύο πλευρών.

Εν ολίγοις, έβλεπε τον ιδιωτικό του στρατό ως ανεξάρτητο και υπόλογο μόνο στον εαυτό του. Αυτή είναι η βασική αιτία της σύγκρουσης που εκτυλίσσεται τώρα.

Είναι πολύ νωρίς για να πούμε τι θα συμβεί στην αιματηρή πλέον διαμάχη μεταξύ του ρωσικού στρατού και της κυβέρνησης από τη μια πλευρά και της Βάγκνερ και του αρχηγού της από την άλλη.

Ο Πριγκόζιν είναι ένας ταλαντούχος προπαγανδιστής και ξέρει πώς να εκμεταλλεύεται τα social media. Αναφέρεται ότι χάκαρε ακόμη και τη ρωσική τηλεόραση για να προωθήσει το μήνυμά του.

Τα κενά… στον μηχανισμό ασφαλείας

Από την άλλη όψη του νομίσματος, αυτό που επίσης συμβαίνει είναι ότι η ρωσική εσωτερική ασφάλεια και οι ρώσοι πολιτικοί ηγέτες δεν κατάφεραν να κατανοήσουν τη σοβαρότητα της απειλής που αντιμετώπιζαν.

Μια εξήγηση είναι ότι ο ρωσικός μηχανισμός ασφαλείας δεν είναι αφοσιωμένος αυτές τις μέρες, ή εναλλακτικά είτε είναι διεφθαρμένος ή έχει διαβρωθεί από συμμάχους του Πριγκόζιν ή τουλάχιστον από συμμαχίες κατά του καθεστώτος Πούτιν.

Ως ένα βαθμό, οι ρώσοι ηγέτες ικανοποιούνται σε μια παρωδία αυτοκρατορίας, φορώντας ίσως τα ρούχα του αυτοκράτορα, αλλά χωρίς να ξέρουν πώς να εφαρμόσουν αποτελεσματικές πολιτικές.

Σίγουρα κάτι είναι σάπιο στη Μόσχα και θα πρέπει να περιμένουμε τις επόμενες μέρες για να δούμε τι θα συμβεί.