Ρούμπενς χαμένος για τρεις αιώνες

Πόσα χαμένα αριστουργήματα βρίσκονται σε σαλόνια ή αποθήκες, παραδομένα στη φθορά του χρόνου και με «πλαστές» ταυτότητες; Οι ιστορίες που έρχονται στο φως συχνά μοιάζουν με παραλλαγές ενός βασικού σεναρίου: ένα σπουδαίο έργο τα ίχνη του οποίου χάνονται, για αιώνες παρουσιάζεται ως δημιουργία ενός άγνωστου ή λιγότερο σημαντικού καλλιτέχνη και τελικά κάποιο έμπειρο μάτι και εις βάθος επιστημονικές μελέτες του προσφέρουν την αίγλη που του ανήκει και μαζί την εμπορική του αξία.

Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί και το νέο κόσμημα που ετοιμάζεται να δημοπρατήσει ο οίκος Sotheby’ s στις 5 Ιουλίου στο Λονδίνο: έναν χαμένο για τρεις αιώνες πίνακα του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς στον οποίο απεικονίζεται ο Αγιος Σεβαστιανός να δέχεται τη φροντίδα δύο αγγέλων.

Το έργο του σπουδαίου Φλαμανδού εκτιμάται μεταξύ 5 και 7,7 εκατ. δολαρίων, αρκετά μακριά από το ρεκόρ για έργο του εν λόγω καλλιτέχνη, το οποίο σημειώθηκε το 2002 και αφορούσε τη «Σφαγή των νηπίων» που άλλαξε χέρια προς 76,7 εκατ. δολάρια.

Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε πιθανότατα γύρω στο 1606-08 στην Ιταλία ή γύρω στο 1609-10 στην Αμβέρσα. Η στενή σχέση του Ρούμπενς με την ισχυρή οικογένεια των Σπινόλα άρχισε όταν βρέθηκε για πρώτη φορά στη Γένοβα το 1604 και το έργο υπολογίζεται πως ήταν παραγγελία του Αμπρότζιο Σπινόλα, του ιταλού ευγενή και στρατιωτικού διοικητή, με τον οποίο ο καλλιτέχνης είχε κοινά διπλωματικά, πολιτικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα και τον οποίο ζωγράφισε αρκετές φορές.

Η πρώτη γνωστή καταγραφή του πίνακα βρίσκεται στη διαθήκη του γιου του παραγγελιοδότη, Φίλιπο Σπινόλα, το 1655, και περνούσε από γενιά σε γενιά μέχρι το 1731 οπότε και τα ίχνη του εξαφανίστηκαν έως ότου επανεμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες 230 χρόνια αργότερα, το 1963, σε μια συλλογή στο Μιζούρι και εν συνεχεία πωλήθηκε σε δημοπρασία του 2008 στο Σεντ Λούις, για 40.000 δολάρια ως πίνακας του Γάλλου Λοράν ντε λα Ιρ το ακριβότερο έργο του οποίου, ο «Νάρκισσος», πωλήθηκε πέρυσι προς 922.000 δολάρια

Αμέσως μετά από εκείνη τη δημοπρασία, αναγνωρίστηκε ως σύνθεση του Ρούμπενς και οι μελετητές ξεκίνησαν εκτεταμένη έρευνα που κατέληξε στην ταύτιση του έργου με ένα που αναφέρεται στα κατάστιχα της οικογένειας Σπινόλα.

Η πρόσφατη ανάλυση με ακτίνες Χ, ωστόσο, αποκάλυψε επίσης πρόσθετα μυστικά σχετικά με την ιδιότητα του πίνακα ως την πρωταρχική εκδοχή για έναν άλλο πίνακα του Ρούμπενς με το ίδιο θέμα, ο οποίος βρισκόταν επί αιώνες στην κατοχή της ιταλικής οικογένειας Κορσίνι.

Ο καλλιτέχνης έκανε ριζικές αλλαγές στο σχέδιο καθώς ζωγράφιζε την εκδοχή Σπινόλα, τροποποιώντας και βελτιώνοντας τη σύνθεση καθώς δούλευε. Αντιθέτως η αντίστοιχη ανάλυση του έργου ιδιοκτησίας Κορσίνι δεν έδειξε καθόλου σημαντικές αλλαγές, γεγονός που υποδηλώνει ότι εκτελέστηκε εκ των υστέρων και αφού ο Ρούμπενς ήταν ικανοποιημένος με τη σύνθεσή του για τον Σπινόλα.