Πώς θεραπεύεται το «κότσι»;

Γράφει ο Ιωάννης Καλαβρυτινός,
Ορθοπαιδικός Διευθυντής Δ’ Ορθοπαιδικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ 

Τι είναι το κότσι;

Ο βλαισός μέγας δάκτυλος είναι μια προοδευτική παραμόρφωση του μεγάλου δακτύλου στην οποία επηρεάζεται η πρώτη μεταταρσοφαλλαγγική άρθρωση και συχνά συνοδεύεται από σημαντική λειτουργική αναπηρία και πόνο στο πόδι. Αυτή η άρθρωση σταδιακά υποχωρεί με αποτέλεσμα το μεγάλο δάκτυλο να στρίβει προς τα άλλα δάκτυλα και να αναπτύσσεται μαλακός ιστός και οστική προεξοχή (εξόγκωμα) στη βάση του μεγάλου δακτύλου, αυτό που συνήθως ονομάζουμε “κότσι”.

Ιωάννης Καλαβρυτινός

Αρχικά μπορεί να εμφανίζεται ως ευαισθησία στην περιοχή λόγω τριβής με τα υποδήματα και το δέρμα πάνω από το κότσι μπορεί να γίνει σκληρό, ζεστό και κόκκινο. Με την πάροδο του χρόνου αυτές οι αλλαγές οδηγούν σε μόνιμο πόνο και λειτουργικό έλλειμμα (όπως μειωμένη ισορροπία του ποδιού κατά τη βάδιση), ενώ συχνά μπορεί να συνοδεύεται από παραμορφώσεις και συμπτώματα και από τα υπόλοιπα δάκτυλα (παραμόρφωση του δευτέρου δακτύλου, μεταταρσαλγία). Τέλος το άλγος στην περιοχή επιδεινώνεται και λόγω της οστεοαρθρίτιδας που μπορεί να αναπτυχθεί.

Που οφείλεται;

Η ακριβής αιτιολογία δεν έχει πλήρως αποσαφηνιστεί. Ωστόσο ορισμένοι παράγοντες παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη του βλαισού μεγάλου δακτύλου. Αυτοί είναι:

• Η γενετική προδιάθεση (το 70% των ασθενών με ‘’κότσι’’ έχουν οικογενειακό ιστορικό).
• Το φύλο (είναι 10 φορές πιο συχνό στις γυναίκες σε σχέση με τους άντρες).
• Τα υποδήματα (σφιχτά μυτερά παπούτσια με ψηλό τακούνι).
• Συστηματική ασθένεια (πχ ρευματοειδής αρθρίτιδα). 

Διάγνωση

Η διάγνωση του βλαισού μεγάλου δακτύλου τίθεται με την κλινική εξέταση και με απλό ακτινολογικό έλεγχο. Μέσω ακτινογραφιών εκτιμάται κυρίως η γωνία που σχηματίζεται μεταξύ του πρώτου μεταταρσίου και της εγγύς φάλαγγας του μεγάλου δακτύλου. Εάν η γωνία είναι μικρότερη από 15° τότε θεωρείται φυσιολογική. Γωνίες 20° και πάνω είναι παθολογικές, ενώ μια γωνία 45-50° θεωρείται σοβαρή παραμόρφωση.

Πρόληψη

Η χρήση παπουτσιών που ταιριάζουν σωστά (όχι πολύ σφιχτά) και η αποφυγή ψηλών τακουνιών αποτελούν σημαντικά μέτρα πρόληψης του βλαισού μεγάλου δακτύλου. Μελέτες έχουν δείξει ότι το να φοράει κανείς σφιχτά μυτερά παπούτσια ή/και τακούνια στην ηλικία μεταξύ 18 και 39 ετών μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη του βλαισού μεγάλου δακτύλου στο μέλλον. 

Συντηρητική Θεραπεία

Η πρώτη επιλογή θεραπείας, ειδικά στις περιπτώσεις με πολύ μικρή παραμόρφωση είναι η συντηρητική θεραπεία. Γίνεται προσαρμογή των υποδημάτων για να βοηθήσει στην εξάλειψη της τριβής στο κότσι. Συστήνεται η χρήση παπουτσιών με πιο φαρδιά και βαθιά μύτη και η αποφυγή τακουνιών. Σε περίπτωση μεταταρσαλγίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν ειδικοί πάτοι που βελτιώνουν τα συμπτώματα, ενώ επίσης ειδικοί νάρθηκες, που φοριούνται τη νύχτα, μπορούν να διορθώσουν τη θέση του μεγάλου δακτύλου.

Χειρουργική Θεραπεία

Εάν αποτύχει η συντηρητική θεραπεία και δημιουργηθεί μεγάλη παραμόρφωση με έντονα ενοχλήματα, τότε καταφεύγουμε στη λύση της χειρουργικής θεραπείας. Έχει περιγραφεί μέχρι σήμερα μεγάλος αριθμός χειρουργικών μεθόδων για την αντιμετώπιση του βλαισού μεγάλου δακτύλου. Η επιλογή της μεθόδου εξατομικεύεται κάθε φορά αναλόγως του βαθμού παραμόρφωσης του μεγάλου δακτύλου και τις συνοδές παθήσεις. Σήμερα είναι πλέον δυνατή η εφαρμογή ελάχιστα επεμβατικών χειρουργικών μεθόδων με τη χρήση ειδικών μικρών εργαλείων και τη διενέργεια μικρών τομών στο δέρμα που έχουν σαν αποτέλεσμα την ταχύτερη αποκατάσταση του ασθενούς και το ιδανικότερο αισθητικό αποτέλεσμα. Η διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης κυμαίνεται από μισή έως 2 ώρες, αναλόγως της βαρύτητας της παραμόρφωσης καθώς και αν συνοδεύεται με προσβολή και των υπόλοιπων δακτύλων.

Τέλος, καλό είναι να τονιστεί ότι η χειρουργική θεραπεία επιλέγεται πάντα με γνώμονα την απαλλαγή του ασθενούς από τα συμπτώματα και όχι για κοσμητικούς λόγους, καθώς και ότι οι τεχνικές με ‘’laser’’ χωρίς καθόλου τομές ελέγχονται για την αποτελεσματικότητα τους, ιδίως σε περιπτώσεις με μεγάλη παραμόρφωση.

Μετεγχειρητική πορεία – Αποκατάσταση

Δεν απαιτείται νοσηλεία του ασθενούς στο νοσοκομείο και ο ασθενής εξέρχεται την ίδια ημέρα. Σε περιπτώσεις που έχει γίνει διόρθωση μεγάλης παραμόρφωσης του μεγάλου δακτύλου σε συνδυασμό με διορθωτικές επεμβάσεις και στα υπόλοιπα δάκτυλα είναι πιθανή η παραμονή για μια ημέρα στο νοσοκομείο.

Η μετεγχειρητική αποκατάσταση του ασθενούς περιλαμβάνει την άμεση φόρτιση του ποδιού συνήθως με τη χρήση βακτηριών για τις πρώτες 2 εβδομάδες και ειδικού υποδήματος για συνολικά 4-6 εβδομάδες, αναλόγως του μεγέθους της παραμόρφωσης που διορθώθηκε και αν χρειάστηκε να γίνει κάποια συμπληρωματική επέμβαση στα άλλα δάκτυλα του ποδιού.

Συχνές ερωτήσεις ασθενών:

• Θα πονέσω πολύ μετά το χειρουργείο;
  Όχι. Οι σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές ελάχιστης επεμβατικότητας σε συνδυασμό με τα σύγχρονα πρωτόκολλα fast track αναισθησίας προσφέρουν πλέον ένα ανώδυνο και αναίμακτο αποτέλεσμα με ελάχιστο μετεγχειρητικό πόνο, ο οποίος διαρκεί μόνο τα πρώτα 24ωρα και είναι πολύ εύκολα διαχειρίσιμος στο σπίτι με απλά παυσίπονα.
• Το “κότσι” μπορεί να ξαναδημιουργηθεί;
  Όχι. Εφόσον γίνει η σωστή επιλογή του είδους της χειρουργικής επέμβασης που απαιτείται, η παραμόρφωση δεν πρόκειται να υποτροπιάσει.
• Μπορώ να χειρουργήσω και τα δύο πόδια μου ταυτόχρονα;
  Ναι. Είναι προτιμότερο όταν το πρόβλημα υπάρχει και στα δύο πόδια, να το αντιμετωπίζουμε μαζί σε μια χειρουργική επέμβαση.
• Θα φορέσω ποτέ ξανά τακούνια;
  Ναι. Μετά τη διόρθωση της παραμόρφωσης και αφού έχει ολοκληρωθεί η μετεγχειρητική αποκατάσταση είναι δυνατή η χρήση όλων των υποδημάτων της επιλογής μας.