Η διπλή ζωή του Ζακ-Υβ Κουστώ: Ο αγνοημένος γιος του αποκαλύπτει την αλήθεια κάτω από την επιφάνεια

Σε μια εποχή που η έγχρωμη τηλεόραση αποτελούσε καινοτομία, η επιτυχημένη σειρά του 1960, The Undersea World Of Jacques Cousteau, μας σύστησε τον εκθαμβωτικό κόσμο κάτω από τα κύματα, και ο ίδιος ο Κουστώ καθήλωσε το κοινό με το θάρρος και την καινοτομία του, καθώς βουτούσε στα βαθιά με τον πνεύμονα Aqua-Lung που είχε εφεύρει.

Στην εποχή του, το ερευνητικό του σκάφος, το κίτρινο Calypso, ήταν τόσο διάσημο όσο και τα διαστημόπλοια Apollo – ο Τζον Ντένβερ έγραψε ακόμη και ένα τραγούδι γι’ αυτό το 1975 που έφτασε στο Νο2 των αμερικανικών charts. Όπως συνήθιζε να λέει ο Κουστώ, με τη μαγευτική γαλλική προφορά του «στο βαθύ διάστημα της θάλασσας βρήκα το φεγγάρι μου».

Το 2017 η ζωή του έγινε το θέμα μιας ταινίας αξίας 20 εκατομμυρίων λιρών, με τίτλο Οδύσσεια (The Odyssey). Η ταινία ήταν μια οπτική πανδαισία, με ζωντανά πλάνα από γαλαζοπράσινα νερά, και ο Κουστώ, τον οποίο υποδύθηκε ο Λαμπέρ Ουιλσόν φορώντας το χαρακτηριστικό κόκκινο σκουφί του εξερευνητή, ήταν τραχύς και χαρισματικός. Αλλά όπως ακριβώς η θάλασσα κρύβει αθέατους κινδύνους, έτσι και η ιστορία ξεχείλιζε από αντιπαραθέσεις.

Photo: Wikimedia Commons

Photo: Wikimedia Commons

Σκοτάδι κάτω από την επιφάνεια;

Ο Κουστώ, ο οποίος «έπλεε» με τη σύζυγό του Σιμόν και τους γιους του Ζαν-Μισέλ και Φιλίπ, ζούσε διπλή ζωή, με ερωμένη και δύο άλλα παιδιά, κρυμμένα από το φως της διασημότητας του πατέρα τους. Και η ευερέθιστη φύση του οδήγησε σε κακόβουλες κοροϊδίες από μεριάς του, ιδιαίτερα εναντίον του μεγαλύτερου γιου του Ζαν Μισέλ.

Παραδόξως, ο Ζαν-Μισέλ, 85 ετών σήμερα, φαίνεται να έχει συγχωρήσει αυτές τις εκκεντρικότητες, συμπεριλαμβανομένης της απροκάλυπτης εύνοιας προς τον μικρότερο αδελφό του, τον Φιλίπ. Ο Κουστώ χλεύαζε την ιδέα ότι ο Ζαν-Μισέλ ήταν άξιος να τον διαδεχθεί. «Δεν είναι επειδή ένα παιδί έχει γεννηθεί από το σπέρμα σας ότι έχει τα προσόντα που απαιτούνται για να σας αντικαταστήσει» είπε ο εξερευνητής κάποτε, δημοσίως.

Σήμερα, 26 χρόνια αφότου ο Κουστώ πέθανε σε ηλικία 87 ετών, ο Ζαν-Μισέλ αρνείται ότι ήταν πικρόχολος επ’ αυτού του θέματος. Επισημαίνει ότι ο αδελφός του απλώς μοιραζόταν την αγάπη για την αεροπορία με τον πατέρα τους και γι’ αυτό ήταν τόσο δεμένοι. Η όποια αντιπαλότητα μπορεί να υπήρχε μεταξύ των αγοριών έχει σβηστεί από τη θλίψη, καθώς το 1979 ο Φιλίπ πέθανε σε αεροπορικό ατύχημα σε ηλικία 38 ετών.

Δείτε το τρέιλερ της ταινίας «Η Οδύσσεια», του 2017

Η αντιφατική φύση του Κουστώ

Το πάθος του πατέρα τους για τη θάλασσα, που τους κατέτρωγε όλη τη ζωή, ξεκίνησε από την παιδική ηλικία. Όντας ένα άρρωστο αγόρι, οι γιατροί του απαγόρευσαν κάθε έντονη δραστηριότητα, αλλά του επέτρεψαν το κολύμπι. Αυτό συνδυάστηκε με την ευχαρίστηση για τις εφευρέσεις, γεγονός που τον έκανε να κατασκευάσει το πρώτο του υποβρύχιο – έναν θαλάσσιο γερανό – στα 11 του χρόνια.

Ως ιδιόρρυθμος μαθητής, ο Κουστώ αποβλήθηκε από ένα σχολείο, αλλά κέρδισε μια θέση στην εθνική ναυτική ακαδημία, την Ecole Navale, στη Βρετανία. Ως νεαρός ναυτικός, ονειρευόταν να εφεύρει μια συσκευή που θα επέτρεπε στους ανθρώπους να ζουν και να αναπνέουν όπως τα ψάρια, κάτω από το νερό, και το 1943 επινόησε τον Aqua-Lung (υγρός πνεύμονας). Υπήρξε επίσης ήρωας, καθώς κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν μέλος της γαλλικής Αντίστασης και στη συνέχεια βοήθησε το ναυτικό να καθαρίσει υποβρύχιες νάρκες.

Ωστόσο, κάποιοι προσπαθούν να «βυθίσουν» την κληρονομιά του.

Το Calypso / Photo: Wikimedia Commons

Ο γιος του, Ζαν Μισέλ Κουστώ (δεξιά) με τον Πιρς Μπρόσναν και τον Γκάρι Λόπεζ / Photo: Wikimedia Commons

Ήταν απλά άνθρωπος

Το 2015 επικρίθηκε επειδή δυναμίτισε έναν κοραλλιογενή ύφαλο για την ταινία του 1956, «Ο σιωπηλός κόσμος», ώστε να μπορέσει να μελετήσει τα νεκρά ψάρια. Και η σκοτεινή προσωπική του ζωή έχει επίσης βρεθεί υπό το βλέμμα της αμφισβήτησης.

Μετά τον θάνατο της πρώτης του συζύγου Σιμόν, αποκαλύφθηκε ότι ο Ζακ διατηρούσε επί 14 χρόνια δεσμό με τη Φρανσίν, μια πρώην αεροσυνοδό. Έκτοτε ήταν αυτή, και όχι ο Ζαν Μισέλ, στο τιμόνι της Εταιρείας Κουστώ. Και αυτό ενοχλεί. «Ο πατέρας μου έκανε ένα λάθος» λέει ο Ζαν Μισέλ. «Άφησε πίσω του ένα χάος». Οι πιο βιτριολικές διαμάχες έχουν να κάνουν με το Calypso, το οποίο βυθίστηκε στη Σιγκαπούρη ένα χρόνο πριν πεθάνει ο Κουστώ και δεν έχει ακόμη επισκευασθεί.

Μια χαρά ιστορία για μια βιογραφική ταινία, θα πει κανείς. Αυτό που είναι περίεργο είναι ότι η ταινία αναφέρει μόνο φευγαλέα την προδοσία της πρώτης οικογένειας του Κουστώ, και αποσιωπά τη δεύτερη. Αλλά ο Ζαν Μισέλ ήταν ευχαριστημένος που υπογράμμιζε τη συμβολή της μητέρας του Σιμόν (την οποία υποδύονταν η Οντρέ Τοτού).

Photo: YouTube

Η δύναμη της γυναίκας (του)

Η Σιμόν ήταν, σύμφωνα με τον γιο της, η κινητήρια δύναμη πίσω από την ιστορία του Κουστώ. Ήταν εκείνη που πούλησε τα οικογενειακά της κοσμήματα για να κρατήσει το Calypso στην επιφάνεια και ήταν, σύμφωνα με τον Ζαν Μισέλ, η μητέρα του πληρώματος. «Της εκμυστηρεύονταν όλα τα προβλήματά τους. Ήταν επίσης πρακτική. Την θυμάμαι να κόβει τα μαλλιά όλων. Το πλήρωμα την αγαπούσε. Είμαι σίγουρος ότι την αγαπούσαν περισσότερο από ό,τι αγαπούσαν τον πατέρα μου».

Η Σιμόν πέθανε από καρκίνο το 1990. Μέσα σε ένα χρόνο, ο πατέρας του παντρεύτηκε τη Φρανσίν. Τα παιδιά τους, η Νταϊάν (γεννήθηκε το 1980) και ο Πιερ-Υβ (1982), κληρονόμησαν την αγάπη για τον ωκεανό και έκαναν τη δική τους καριέρα χρησιμοποιώντας το οικογενειακό όνομα.

Δείτε ένα ντοκιμαντέρ για τον Ζακ-Υβ Κουστώ

Οικογενειακά προβλήματα

Η τεταμένη σχέση μεταξύ του Ζακ και του μεγαλύτερου γιου του επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο. Το 1992 ο Ζαν Μισέλ παραιτήθηκε από εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Cousteau Society και τρία χρόνια αργότερα ο πατέρας του εξέφρασε την αντίθεσή του όταν ο Ζαν Μισέλ άνοιξε ένα οικολογικό ξενοδοχείο στα Φίτζι, ισχυριζόμενος ότι δεν είχε δικαίωμα να χρησιμοποιεί το όνομα της οικογένειας. Ήταν ένας ανοιχτός πόλεμος.

Όταν ο Ζακ πέθανε το 1997, άφησε τις υποθέσεις του σε χάος. Όπως το θέτει ο εγγονός του, ο Φιλίπ Τζούνιορ, που γεννήθηκε έξι μήνες μετά τον θάνατο του πατέρα του στο αεροπορικό ατύχημα, «ο κόσμος νομίζει ότι μεγαλώσαμε πλούσιοι, αλλά το μόνο πράγμα που μας άφησε ήταν μια αγωγή».

Το εκπληκτικό είναι ότι ο Ζαν Μισέλ δεν μισεί τον πατέρα του. Όταν τον ρώτησαν, χρόνια μετά, αν ήταν καλός γονιός, είπε: «Νομίζω ότι ήταν με πολλούς τρόπους. Οποιαδήποτε προσωπική αντίδραση είχα -και μπορεί να έχω ακόμα- δεν έχει σημασία. Υπήρχε μια αποστολή».

Γιατί για αυτόν, όπως και για τον πατέρα του, η θάλασσα και τα μυστηριώδη βάθη της είναι τα πάντα.

Όπως θα έλεγε ο ίδιος ο Κουστώ, με την πιο γαλλική από τις γαλλικές προφορές, «ο άνθρωπος δεν έχει παρά να βυθιστεί κάτω από την επιφάνεια και είναι ελεύθερος».

• Ο Ζακ-Υβ Κουστώ γεννήθηκε στις 11 Ιουνίου του 1910, στο Σαν-Αντρέ-ντε-Κουμπζάκ της Γαλλίας και πέθανε στις 25 Ιουνίου του 1997, στο Παρίσι.

Photo: YouTube