Υδρογόνο: Πώς η Ελλάδα εξελίσσεται σε κόμβο μεταφοράς στη Ν.Α. Μεσόγειο

Στο επίκεντρο του παγκόσμιου χάρτη υδρογόνου τοποθετείται η Ελλάδα, σύμφωνα με τα όσα ανέφερε χθες μιλώντας στο Hydrogen & Green Gases Forum ο Διευθύνων Σύμβουλος της «Hydrogen Europe» κ. Γιώργος Χατζημαρκάκης. Όπως επεσήμανε ο ίδιος, η Ελλάδα βρίσκεται γεωστρατηγικά στο κρίσιμο σταυροδρόμι μεταξύ της Ευρώπης και της περιοχής ΜΕΝΑ (Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική), η οποία θα εξελιχθεί ως μια από τις σημαντικότερες περιοχές για την παραγωγή «πράσινης» ενέργειας από μονάδες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) τα επόμενα 20 χρόνια.

Η Σαουδική Αραβία

Και καθώς τα «πράσινα» ηλεκτρόνια της ηλεκτρικής ενέργειας των ΑΠΕ δεν μεταφέρονται εύκολα, μπορούν να μετατραπούν σε υδρογόνο.  Σε αυτό το σημείο μπαίνει στο «κάδρο» η Ελλάδα. Το πώς το εξηγεί ο κ. Χατζημαρκάκης: «Με το φιλόδοξο σχέδιο ΝΕΟΜ Green Hydrogen Company της Σαουδικής Αραβίας   θα παράγονται 600 τόνοι πράσινου υδρογόνου την ημέρα, από το 2026 κι έπειτα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο και σημαντικότερο έργο αυτού του είδους παγκοσμίως. Ο Περσικός Κόλπος γενικότερα μπορεί να αποτελέσει σημαντική πηγή εφοδιασμού και η   Σαουδική  Αραβία έχει καταστήσει σαφές ότι η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει τον κύριο κόμβο για τη μεταφορά αυτών των τεραστίων ποσοτήτων υδρογόνου».

Μάλιστα, όπως τόνισε ο ίδιος, είχε προσφάτως συνάντηση στο γραφείο του με τους επικεφαλής του project,  οι οποίοι κατέστησαν σαφές ότι, εφόσον ακόμη δεν υπάρχουν αγωγοί σύνδεσης (π.χ. o East Med) πρέπει να βρεθούν άλλοι τρόποι. «Η αμμωνία θα είναι ο πιο πιθανός και πιο πρακτικός τρόπος μεταφοράς του υδρογόνου που θα παράγεται στον Περσικό κόλπο.   Για την Ελλάδα και τον τεράστιο ναυτικό στόλο της αυτή είναι μια πολύ σημαντική εξέλιξη, Η νέα ελληνική κυβέρνηση  θα πρέπει να στρέψει την προσοχή της προς αυτή την τεράστια ευκαιρία», υπογράμμισε ο κ. Χατζημαρκάκης.

Επίσης, ο ίδιος αναφέρθηκε στο σχέδιο εναλλακτικών καυσίμων AFIR  που συμφωνήθηκε προσφάτως και θέτει στόχους για τον εφοδιασμό με υδρογόνο ανά την Ευρώπη. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα προβλέπεται η δημιουργία έως το 2030 συνολικά 26 σταθμών ανεφοδιασμού για την κάλυψη των αναγκών στις μεταφορές, εκ των οποίων οι 17 θα πρέπει να βρίσκονται σε αστικές περιοχές και οι 9 στο δίκτυο των κύριων αυτοκινητοδρόμων.

Γενικότερα, όσον αφορά στη βιομηχανική ζήτηση για υδρογόνο στην ΕΕ, όπως είπε ο κ. Χατζημαρκάκης, το μεγαλύτερο μέρος  μπορεί να καλυφθεί   με αγωγούς υδρογόνου και   υποδομές αποθήκευσης, τονίζοντας ότι θα πρέπει  να γίνουν οι σχετικές επενδύσεις στις υποδομές για να επιτευχθεί ο στόχος του ευρωπαϊκού σχεδίου REPowerEU.

Τερματικός σταθμός πυρόλυσης η Ρεβυθούσα

Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε στην ομιλία της στο Hydrogen & Green Gases Forum η Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΔΕΣΦΑ κυρία Μαρία Ρίτα Γκάλι, σταδιακά  θα έχουμε μια μείξη στις υπάρχουσες υποδομές φυσικού αερίου με υδρογόνο.  «Αυτή θα είναι η άμεση μεσοπρόθεσμη προοπτική», σημείωσε, επισημαίνοντας ότι, αν και σήμερα δεν υπάρχει υποδομή για πυρόλυση με στόχο την παραγωγή υδρογόνου, δεν είναι τεχνολογικά δύσκολο. «Υπάρχουν στην Ελλάδα υποδομές, όπως για παράδειγμα της Ρεβυθούσας στην Αττική, η οποία  μελλοντικά θα μπορούσε να γίνει τερματικός σταθμός πυρόλυσης», σημείωσε η επικεφαλής του ΔΕΣΦΑ.

Η κυρία Γκάλι εστίασε στη σημασία ένταξης στην λίστα έργων κοινού ενδιαφέροντος (PCI), του πρώτου αγωγού υδρογόνου στην Ελλάδα. Όπως υποστήριξε, η χώρα θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη μεταφορά υδρογόνου προς την Ευρώπη, ιδιαίτερα προς τα βόρεια σύνορά της, με τις υφιστάμενες αλλά και με νέες υποδομές   είτε για καθαρό υδρογόνο, είτε για μείγμα υδρογόνου και φυσικού αερίου. «Η χώρα έχει τεράστιες δυνατότητες για τοπική παραγωγή, αλλά και για εισαγωγή από τις χώρες της Μέσης Ανατολής, ως διαμετακομιστικό κέντρο προς την Ευρώπη.

Η Κομισιόν έχει αναγνωρίσει την ανάγκη ενός αποκλειστικού δικτύου αγωγών υδρογόνου, πάνω από 500 χλμ. τα οποία θα κατασκευαστούν παράλληλα με τις υποδομές του φυσικού αερίου. «Σύντομα θα μπορέσουμε να συνδεθούμε με τη γραμμή εξαγωγής φυσικού αερίου προς τη Βόρεια Μακεδονία. Επίσης στη Δυτική Μακεδονία χτίζουμε υποδομές αποκλειστικά για υδρογόνο, μια υποδομή από ανατολή προς δύση αποκλειστικά για υδρογόνο, και έχουμε   συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για τη  μεταβατική περίοδο, κατά την οποία θα έχουμε παράλληλα αγωγούς και φυσικού αερίου και υδρογόνου», επεσήμανε η κ. Γκάλι.

Το 20% του υφιστάμενου δικτύου του ΔΕΣΦΑ των 1.466 χλμ.   θα μπορούσε να δεχτεί σήμερα καθαρό υδρογόνο και το υπόλοιπο 80%   να μεταφέρει μείγμα. Σύμφωνα με τη διοίκηση του Διαχειριστή, άμεσα το δίκτυο είναι ικανό να μεταφέρει κατά 10%   υδρογόνο ενώ το νέο δίκτυο  θα κατασκευαστεί με προοπτική να μεταφέρει 100% υδρογόνο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον νέο αγωγό Δυτικής της Μακεδονίας.

Από την πλευρά του ο  υπηρεσιακός υπουργός ενέργειας, κ. Παντελής Κάπρος, μεταξύ άλλων επεσήμανε ότι, σύμφωνα με   μελέτες η Ελλάδα διαθέτει αξιοσημείωτο δυναμικό βιοαερίου που δεν έχει αξιοποιηθεί, άρα πρέπει να   υπάρξει μια υποδομή συλλογής και μεταφοράς του σε συγκεκριμένες θέσεις κοντά σε αγωγούς αερίου, ώστε εκεί να μετατρέπεται   σε βιομεθάνιο και να δεσμεύεται CO2 ως πρώτη ύλη.  Αργότερα  στα ίδια δίκτυα θα αρχίσει η διοχέτευση και πράσινου υδρογόνου και πολύ αργότερα θα υπάρχουν ειδικοί αγωγοί μόνο με υδρογόνο. Το συνθετικό μεθάνιο επίσης, όπως υπογράμμισε ο  υπουργός,  έχει ρόλο να παίξει στο μελλοντικό ενεργειακο μείγμα.

Πώς το υδρογόνο θα ξεμπλοκάρει έργα ΑΠΕ

Το υδρογόνο μπορεί επίσης να αποτελέσει το «κλειδί» που θα ξεμπλοκάρει νέα έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) αλλά και να οδηγήσει στην αξιοποίηση της  αξιοποίηση  ποσοτήτων πράσινης ενέργειας που σήμερα περικόπτονται για την ασφάλεια του ηλεκτρικού συστήματος είναι η παραγωγή πράσινου υδρογόνου.

Όπως ανέφερε ο Διευθύνων Σύμβουλος της «Hellenic Hydrogen» (κοινοπρακτικής εταιρείας των Μotor Oil και ΔEH) κ.  Δημήτρης Τριανταφυλλόπουλος, «οι μονάδες υδρογόνου μπορούν να κάνουν unlock επενδύσεις σε ΑΠΕ διότι από το 2028 κι έπειτα κάθε μονάδα πράσινου υδρογόνου θα πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες της από νέες εγκαταστάσεις ΑΠΕ (σ.σ. να έχουν κατασκευαστεί τρία χρόνια νωρίτερα)».  Επίσης, μονάδες ΑΠΕ που δεν έμπαιναν στο σύστημα θα μπορούν να δίνουν την ενέργεια σε μονάδες  υδρογόνου.  Επιπλέον, σύμφωνα με τον  σύμβουλο  του Συνδέσμου Εταιρειών Φωτοβολταϊκών κ. Στέλιο Ψωμά  μπορεί να υπάρξει αξιοποίηση των περικοπτόμενων ποσοτήτων «πράσινης ενέργειας από το ηλεκτρικό σύστημα για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου.

Προβληματισμός για το κόστος

Συμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της «Hellenic Hydrogen», η οποία ωριμάζει έργα ηλεκτρόλυσης στην Ελλάδα, για μια μονάδα 100 MW χρειάζονται 300 MW με 400 MW ΑΠΕ. Μόνο με τη  χρήση φωτοβολταϊκών δεν μπορεί να προχωρήσει η ευρεία  παραγωγή «πράσινου» υδρογόνου με την μέθοδο της ηλεκτρόλυσης καθώς κρίνεται μη ανταγωνιστική λύση.

Ενδεχομένως, όπως εξηγεί ο κ. Τριανταφυλλόπουλος,  μια  προσιτή από άποψη κόστους λύση θα μπορούσε να είναι ένα virtual PPA (εικονικό διμερές συμβόλαιο) με τη μονάδα ηλεκτρόλυσης να αγοράζει ενέργεια από ένα «pool» έργων ΑΠΕ, φωτοβολταϊκών και αιολικών. Αλλά και αυτή η λύση είναι ακριβή, σύμφωνα με τον ίδιο.  «Πιο οικονομικό θα ήταν η εγκατάσταση ενός φωτοβολταϊκού κοντά στη μονάδα παραγωγής υδρογόνου με απευθείας γραμμή μεταφοράς ώστε να γλιτώσουμε τα χρέη χρήσης δικτύου και ένα PPA από αιολικά πάρκα. Είναι μια άσκηση που τρέχουμε τώρα πολύ-παραγοντική και πολύ ενδιαφέρουσα», σημείωσε.

Πάντως, σύμφωνα με τον κ. Ψωμά, όταν γίνεται λόγος για κόστος, χρειάζεται να λαμβάνεται υπόψη στην «άσκηση» το σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας και όχι μόνο η παραγωγή, αλλά και η  αποθήκευση υδρογόνου, η μεταφορά του και η τελική χρήση του.  Πάντως, όπως ανέφερε ο κ. Κάπρος,   χρόνια πριν, όταν ξεκίνησαν τα φωτοβολταϊκά   ήταν πολύ ακριβά, αλλά,  εν τέλει, έγιναν ανταγωνιστικά. Σύμφωνα με τον υπουργό, οι συμβάσεις επί διαφορών είναι ένας κατάλληλος τρόπος στήριξης του κλάδου μαζί με υποχρεωτικές ποσοστώσεις.

«Ψήνονται» έργα υδρογόνου

Στα εμβληματικά επενδυτικά σχέδια που προετοιμάζονται στην Ελλάδα περιλαμβάνεται το έργο της Motor Oil  IPCEI «Blue Med» στις εγκαταστάσεις του ομίλου στη Κόρινθο, το οποίο σχεδιάζεται να τεθεί σε λειτουργία το 2026.  Το project που σχεδιάστηκε πριν από 2,5 χρόνια αφορά σε ένα  σύμπλεγμα έργων σε όλη την αλυσίδα αξίας υδρογόνου.  Πρόκειται για μια επένδυση 320 εκατ. ευρώ που περιλαμβάνει δύο έργα παραγωγής πράσινου υδρογόνου (60.000 τόνων ανά έτος), το οποίο,  σε δεύτερο στάδιο, θα  συμπιέζεται και θα μεταφέρεται σε τελικούς καταναλωτές εκτός διυλιστηρίου. Ειδικότερα, θα διακινείται μέσω αγωγών στην τοπική βιομηχανία, θα εγχέεται στο σύστημα του ΔΕΣΦΑ  και τέλος θα μετατρέπεται   σε εναλλακτικά καύσιμα.

Επίσης, στα υπό υλοποίηση έργα υδρογόνου περιλαμβάνονται το έργο North project 1, που αφορά σε μονάδα ηλεκτρόλυσης των 100 ΜW   στη Δυτική Μακεδονία από τη  Hellenic Hydrogen,  μια  μικρή μονάδα ηλεκτρόλυσης 10 MW της   HELLENiQ ENERGY  στο διυλιστήριο της Ελευσίνας, το έργο Green HiPo της ADVENT Technology στη  Δυτ. Μακεδονία, το Crete-Aegean Hydrogen Valley – CRAVE H2 στην Κρήτη, το H2CAT (έργο IPCEI) κ.ά.

Είναι αξιοσημείωτο ότι, παγκοσμίως προετοιμάζονται  επενδύσεις ύψους 320 δισ. δολαρίων   στο υδρογόνο έως το 2030, εκ των οποίων οι περισσότερες στην ΕΕ (117 δισ. δολάρια) και ακολουθούν η   Λατινική Αμερική με 48  δισ. δολάρια,  η Βόρεια Αμερική με 46  δισ. δολάρια, η Ωκεανία με 34  δισ. δολάρια, η Μέση Ανατολή με 21   δισ. δολάρια, η Αφρική με 19 δισ. δολάρια, η Κίνα με 18  δισ. δολάρια και οι Ιαπωνία, Νότια Κορέα και   υπόλοιπη Ασία με  17  δισ. δολάρια.  Ωστόσο, αναφορικά με τα έργα για τα οποία έχει ληφθεί τελική επενδυτική απόφαση στην πρώτη θέση βρίσκονται οι ΗΠΑ.

Πηγή: ΟΤ