Μόνο τα δύο τρίτα του αίματος από εθελοντές αιμοδότες

Ολοένα αυξανόμενη είναι η ανάγκη για αίμα, καθώς το προσδόκιμο επιβίωσης του πληθυσμού αυξάνεται συνεχώς και τα προβλήματα υγείας των γηραιότερων αυξάνουν τις πιέσεις στα συστήματα αιμοδοσίας.

Την ίδια στιγμή όμως, οι εθελοντές αιμοδότες δεν αρκούν για την κάλυψη των αναγκών της χώρας μας, γεγονός που παρατηρείται αντίστοιχα και σε άλλες χώρες.

Το πρόβλημα έλλειψης αίματος επιτείνεται ακόμη περισσότερο στην Ελλάδα, η οποία βλέπει τις γεννήσεις στη χώρα να μειώνονται, και η χώρα να περιλαμβάνεται μεταξύ των τεσσάρων πιο γηρασμένων χωρών διεθνώς.

Η διαπίστωση αυτή όμως μειώνει και τους δυνητικούς αιμοδότες λόγω ηλικίας, ενώ στον περιορισμό αυτό θα πρέπει να προστεθούν και οι λοιποί περιορισμοί που ισχύουν για τα άτομα νεότερης ηλικίας, τα οποία όμως αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας προσωρινά ή μόνιμα, εμποδίζοντάς τα να δώσουν αίμα.

Στα συμπεράσματα αυτά καταλήγει έκθεση της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας σχετικά με την πορεία της αιμοδοσίας στη χώρα μας, δεδομένου ότι η προσφορά αίματος στη χώρα από εθελοντές αιμοδότες είναι περιορισμένη, ένα μερίδιο των αναγκών καλύπτεται από δωρεά αίματος μέσω φίλων και συγγενών των ασθενών. Δίνοντας αίμα κατά περίπτωση όμως, φίλοι και συγγενείς δεν γίνονται συστηματικοί αιμοδότες, υπό την ανασφάλεια για μη εξεύρεση αίματος την κρίσιμη στιγμή. Έτσι, καθώς οι ποσότητες και πάλι δεν επαρκούν προχωρούμε και σε εισαγωγή αίματος από τον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό.

Οι ελλείψεις αίματος γίνονται πιο αισθητές κατά την καλοκαιρινή περίοδο, λόγω διακοπών, κυρίως στους ασθενείς που χρειάζονται μετάγγιση λόγω κάποιας αιματολογικής ασθένειας (π.χ. Μεσογειακή Αναιμία), παρά το γεγονός ότι πρόκειται για μια περίοδο με λιγότερα χειρουργεία και προγραμματισμένες ιατρικές πράξεις.

Στην έκθεση της ΕΑΕ σημειώνεται ότι τόσο η επάρκεια όσο και η ασφάλεια του αίματος επηρεάζεται από την αλλαγή των δημογραφικών δεδομένων που προκύπτουν από την παγκοσμιοποίηση,  τις κλιματικές αλλαγές, το μεταναστευτικό κύμα κλπ.

Τα δεδομένα αυτά οδηγούν την ιατρική κοινότητα σε προσπάθειες ώστε οι ποσότητες αίματος που απαιτούνται για χειρουργικές επεμβάσεις να μειώνονται, όμως ο αριθμός των πραγματοποιούμενων επεμβάσεων διαρκώς αυξάνεται, ενώ αυξάνονται και οι ιατρικές πράξεις που απαιτούν τη χρήση αίματος. Έτσι παρά τις προσπάθειες ορθολογικής χρήσης του αίματος και των παραγώγων του, η ζήτηση συνεχίζει αυξανόμενη.

Η Αιμοδοσία σήμερα

Μετά την πανδημία, το σύστημα υγείας της χώρας μας επανέρχεται σταδιακά και καλύπτει όλα τα περιστατικά που συμβαίνουν στον πληθυσμό με όλα τα τμήματα και τις ειδικότητες να λειτουργούν στα νοσοκομεία, με αποτέλεσμα να συνεχίσουν οι αυξανόμενες ανάγκες σε αίμα.

Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (ΕΚΕΑ), το 2022 χρειάστηκαν για την περίθαλψη των ασθενών 554.494 μονάδες αίμα συνολικά και από αυτές, οι 534.494 μονάδες συλλέχθηκαν από την κοινωνία και άλλες 20.000 μονάδες παραλάβαμε από τον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό, αποκλειστικά για τους ασθενείς με Μεσογειακή Αναιμία.

Συνολικά οι ασθενείς με Θαλασσαιμία και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες που χρειάζονται μετάγγιση υπολογίζονται σε 2.100 άτομα, τα οποία για το 2022 χρειάστηκαν 100.000 μονάδες αίματος το 2022.

Τα χαμηλότερα επίπεδα αναγκών σε αίμα είχαν καταγραφεί το 2020 όπου χρειάστηκαν 504.316 μονάδες, καθώς προτεραιότητα στην λειτουργία του ΕΣΥ ήταν η αντιμετώπιση της πανδημίας, ενώ οι μεγαλύτερες ανάγκες είχαν παρουσιαστεί το 2017 με 570.895 μονάδες.

Εθελοντική αιμοδοσία

Από το σύνολο των μονάδων αίματος που συλλέχθηκαν στη χώρα το 2022, το 65,34% προήλθε από εθελοντές αιμοδότες, οι οποίοι έδωσαν 348.783 μονάδες αίμα.

Η προσφορά εθελοντικού αίματος ήταν η μεγαλύτερη των τελευταίων πέντε ετών, μεγαλύτερη ακόμη και από το 2018 που λόγω της πυρκαγιάς στο Μάτι οι πολίτες έσπευδαν να δώσουν αίμα.

Η πορεία της προσφοράς αίματος από εθελοντές αιμοδότες παρουσιάζει μια αυξητική πορεία την τελευταία πενταετία, με μοναδική εξαίρεση την περίοδο της πανδημίας το 2020 και εξαιτίας αυτής, αφού η πορεία τα έτη που ακολούθησαν είναι αυξανόμενη και με γρήγορους ρυθμούς. Συγκεκριμένα, το 2021 οι εθελοντές αιμοδότες έδωσαν 323.344 μονάδες, από 307.925 μονάδες το 2020, όταν το 2018 η προσφορά αίματος είχε φτάσει τις 343.214 μονάδες αίματος.

Αίμα από φίλους και συγγενείς

Παρά την εθελοντική προσφορά αίματος, η προσφορά σε «αίμα αντικατάστασης», δηλαδή το αίμα που προέρχεται από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον των ασθενών φαίνεται ότι μειώνεται σημαντικά. Παρότι πέρυσι η προσφορά από φίλους και συγγενείς έφτασε σχεδόν τις 184.000 μονάδες, με την ελάχιστη προσφορά να καταγράφεται το 2020 στις 166.411 μονάδες, η πορεία καταγράφει φθίνουσα πορεία, ξεκινώντας από το 2017 όπου είχαν δοθεί πάνω από 198.000 μονάδες αίματος.

 Ένοπλες Δυνάμεις

Σημαντική είναι και η συμβολή των Ενόπλων Δυνάμεων στις ημέρες αιμοδοσίας του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας (ΕΚΕΑ) στην προσπάθεια για εξασφάλιση επάρκειας αίματος. Η προσφορά από τις Ένοπλες Δυνάμεις κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 11.000-12.000 μονάδων κατ΄ έτος, με τη μικρότερη συμμετοχή να έχει καταγραφεί το 2020, όπου δόθηκαν περί τις 9.000 μονάδες αίμα.

 Εισαγωγή από Ελβετία

Φθίνουσα είναι η πορεία εισαγωγής αίματος από τον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό, καθώς πέρυσι εισήγαμε 20.000 μονάδες, όταν το 2017 η αναγκαία ποσότητα εισαγωγής είχε ξεπεράσει τις 24.000 μονάδες.

Υψηλό επίπεδο ασφάλειας

Σύμφωνα με την έκθεση της ΕΑΕ, ένα εθνικό σύστημα αιμοδοσίας θα πρέπει να είναι προσανατολισμένο στη διατήρηση υψηλού επιπέδου ασφάλειας του αίματος, τόσο έναντι των γνωστών, όσο και έναντι λοιμωδών απειλών που σήμερα παραμένουν άγνωστες.

Σε αυτή την κατεύθυνση εφαρμόζεται μοριακός έλεγχος για τους ιούς της Ηπατίτιδας Β, C και του ιού της επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (HIV).

Υπάρχουν όμως και άλλοι κίνδυνοι που έχουν να κάνουν με το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αλλά και με την μεγαλύτερη ευχέρεια για υπερατλαντικά ταξίδια. Όλα αυτά έχουν σαν συνέπεια την επανεμφάνιση ξεχασμένων ασθενειών, τουλάχιστον για τη δική μας γεωγραφική περιοχή, που ενδεχομένως να μεταδίδονται και με την μετάγγιση αίματος. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η επιδημία του Ιού του ∆υτικού Νείλου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ήδη κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου από το 2007 υπενθυμίζοντας ότι «… θα ήταν εξαιρετικά αφελές να πιστεύουμε ότι δεν θα υπάρξει άλλη ασθένεια όπως το AIDS ή ένας άλλος ιός Ebola ή ένα άλλο SARS, αργά ή γρήγορα».

Για το λόγο αυτό η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία καταλήγει πως «το εθνικό σύστημα αιμοδοσίας θα πρέπει να είναι προετοιμασμένο για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, έτσι ώστε οι υπηρεσίες του να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν μία παρόμοια απειλή, εάν και εφόσον υπάρξει».