Με Αισχύλο, Σαίξπηρ και λογική Μακρόν…

Η επομένη των εκλογών είναι μια εντελώς διαφορετική ημέρα. Πολύ περισσότερο που στη συγκεκριμένη περίπτωση η επόμενη ημέρα φέρνει αναδιάταξη της πολιτικής γεωγραφίας με νέα αυτοδύναμη κυβέρνηση ΝΔ σε δεύτερη θητεία. Και έχουμε αυτή την αναδιάταξη γιατί η πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας επέλεξε πραγματιστικά – σταθερότητα, προβλεπτικότητα, ασφάλεια (ΝΔ) – και όχι ιδεολογικά – αλλαγή, ισότητα, δικαιώματα, αβεβαιότητα/ανασφάλεια ίσως (ΣΥΡΙΖΑ). Το εκκρεμές και «παράθυρο ιδεών» (Overton window) κινήθηκαν αποφασιστικά δεξιότερα. Η ύπαρξη ωστόσο ισχυρής κυβέρνησης συνιστά προϋπόθεση για μεταρρυθμίσεις (στη λογική Μακρόν – «συγκρούομαι με την αδράνεια, σπάω αβγά») αλλά και για την αντιμετώπιση των προβλημάτων εξωτερικής πολιτικής.

Το γεγονός δε ότι και η άλλη χώρα, «συνεργός» στα κύρια θέματα της εξωτερικής πολιτικής, η Τουρκία, έχει επίσης νεοεκλεγμένη ισχυρή κυβέρνηση και πρόεδρο συγκροτεί μια ευοίωνη εξίσωση και ένα παράθυρο ευκαιρίας για αξιοποίηση ιδιαίτερα στο υφεσιακό κλίμα που έχει δημιουργηθεί στις σχέσεις των δύο χωρών. Οι πρώτες προκλήσεις δε που έχει να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση είναι ακριβώς στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Σε μόλις λίγες μέρες, στις 29-30 Ιουνίου, ο Πρωθυπουργός θα πρέπει να συμμετάσχει στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της ΕΕ, όπου μεταξύ άλλων θα συζητηθεί και το ευαίσθητο ζήτημα του Μεταναστευτικού υπό το φως της πρόσφατης τραγωδίας στη Μεσόγειο/Πύλο. Θα ακολουθήσει όμως η πραγματικά κρίσιμη σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους της Λιθουανίας (11-12 Ιουλίου). Κρίσιμη (και) για την Ελλάδα, καθώς, όπως έχει προγραμματιστεί, θα υπάρξει συνάντηση του Πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη και του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με ανοιχτή ατζέντα.

Αλλά είναι γνωστό το σύνδρομο/κατάρα της δεύτερης κυβερνητικής θητείας στην Ελλάδα. Παραδοσιακά εμφανίζεται επιρρεπής στην ύβριν, «υπεροψίαν και μέθην», ασυντόνιστες συμπεριφορές, πρακτικές διαφθοράς κ.λπ. Για να αποφύγει όλα αυτά η κάθε κυβέρνηση/ηγέτης θα πρέπει «να σκέφτεται τραγικά». Που σημαίνει με τον αυτοέλεγχο της λογικής, το πάθος της αποστολής και κυρίως τον (εσωτερικό) φόβο του βάρους της εξουσίας. Ιδιαίτερα της υπερβολικής εξουσίας. Με το ένα πόδι να πατά στον Αισχύλο και με το άλλο στον Σαίξπηρ (R.D. Kaplan, The Tragic Mind, Fear, Fate and the Burden of Power/Το Τραγικό Μυαλό, Φόβος, Μοίρα και το Βάρος της Εξουσίας, Yale, 2023). Η ύβρις δεν ταιριάζει σε δημοκρατικούς ηγέτες. Ταιριάζει στον… Δαρείο.

Ο μεγάλος Φρανσουά Μιτεράν που κατανοούσε τη σημασία της τραγικότητας στην πολιτική έφθασε μέχρι το σημείο να ζητήσει το 1988 από την ελληνική κυβέρνηση (Α.Γ. Παπανδρέου) να του διασφαλίσει ότι θα μπορούσε να περάσει δέκα μέρες τον χειμώνα εντελώς μόνος σ’ ένα απλό δωμάτιο μονοκατοικίας στην πεδιάδα του Αργους! Και πράγματι για δέκα μέρες ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας γυρνούσε μόνος του πάνω – κάτω στον αργολικό κάμπο. Ο λόγος γι’ αυτή την περιπλάνηση ήταν γιατί ήθελε «να ζήσει όπως ζούσαν οι Ατρείδες» για να κατανοήσει βαθύτερα την τραγικότητα και να αποφεύγει την ύβριν. Σκόπευε μάλιστα να γράψει σχετικό βιβλίο, αλλά δεν πρόλαβε.

Ως σοφός ηγέτης, κατανοούσε ότι η ύβρις και τα λάθη «βρίσκονται μέσα μας και όχι στ’ άστρα…». Και ότι «νίκη και ήττα απέχουν μία μέρα μεταξύ τους». Με Αισχύλο, Σαίξπηρ στη συμπεριφορά και λογική Μακρόν στην πολιτική δράση.

Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος ΥΠΕΞ, μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ και Research Associate LSE. Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του «Ελλάδα: Ορίζοντας 2030. Οι Προκλήσεις Τουρκίας και Ευρώπης»