Ο πρώην σκλάβoς που έγινε η πρώτη drag queen στον κόσμο

Στα τέλη της δεκαετίας του 1880, ένας πρώην σκλάβος άνδρας ονόματι Γουίλιαμ Ντόρσεϊ Σουάν άρχισε να διοργανώνει ιδιωτικούς χορούς γνωστούς ως drags, ονομασία που πιθανώς προέρχεται από το «grand rag», έναν απαρχαιωμένο όρο για τους χορούς μεταμφιέσεων. Τα πάρτι αυτά, που γίνονταν κρυφά στην Ουάσινγκτον, τράβηξαν σύντομα την προσοχή των αρχών.

Όπως ανέφερε η εφημερίδα Washington Critic τον Ιανουάριο του 1887, αστυνομικοί που έκαναν έφοδο σε μια τέτοια συγκέντρωση συνάντησαν έκπληκτοι έξι μαύρους άνδρες «ντυμένους με κομψές γυναικείες ενδυμασίες», όπως «κορσέδες, μπούστα, μακριά καλσόν και παντόφλες». Τον επόμενο Απρίλιο, η Evening Star ανέφερε μια επιδρομή που είχε ως στόχο άνδρες με «γυναικεία ενδυμασία πολλών χρωμάτων», καθώς και «φανταχτερά κοστούμια από μετάξι και σατέν». Και στις δύο περιπτώσεις, οι αρχές συνέλαβαν τους καλεσμένους του πάρτι και τους απήγγειλαν κατηγορίες ως «ύποπτους χαρακτήρες».

Δείτε το βίντεο

Φόρεμα από κρεμ σατέν

Ο δημοσιογράφος και ιστορικός Τσάνινγκ Τζέραρντ Τζόζεφ έμαθε για πρώτη φορά για τα πάρτι του Σουάν το 2005, όταν ήταν μεταπτυχιακός φοιτητής και περιεργαζόταν μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων εφημερίδων. Το άρθρο που βρήκε, μια ιστορία της Washington Post από τον Απρίλιο του 1888, έδινε έμφαση στον Σουάν, «ο οποίος ήταν ντυμένος με ένα υπέροχο φόρεμα από κρεμ σατέν».

«Έσπευσε προς τους αστυνομικούς και προσπάθησε να τους εμποδίσει να εισέλθουν».

Η τυχαία ανακάλυψη του Τζόζεφ σηματοδότησε την αρχή μιας πολυετούς αναζήτησης για την αποκάλυψη της ιστορίας του Σουάν  -και, μαζί με αυτήν, της ιστορίας του drag στις Ηνωμένες Πολιτείες. Καταγράφει τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας σε ένα επερχόμενο βιβλίο με τίτλο «House of Swann: Where Slaves Became Queens-and Changed the World». Βασιζόμενος σε εκτεταμένη αρχειακή έρευνα, ο Τζόζεφ παρουσιάζει ένα συναρπαστικό πορτρέτο της πρώτης αυτοαποκαλούμενης drag queen του έθνους. Ο ιστορικός τοποθετεί με υπερηφάνεια τον Σουάν ως τον «πρώτο queer αμερικανό ήρωα».

Ο Τζόζεφ λέει ότι η έρευνά του φέρνει στην επιφάνεια τις «εμπειρίες των queer ανθρώπων, … ιστορικές εμπειρίες, όχι φανταστικές εμπειρίες, καταγράφοντάς τες αντί να τις εικάζει». Αυτά τα ευρήματα, με τη σειρά τους, τον βοήθησαν να εντοπίσει τη γέννηση του όρου «drag queen».

Ο ορισμός του drag είναι αντικείμενο συζήτησης

Σύμφωνα με το National Center for Transgender Equality, ο όρος αναφέρεται σε «ένα είδος ψυχαγωγίας όπου οι άνθρωποι ντύνονται και παίζουν, συχνά με ιδιαίτερα στυλιζαρισμένους τρόπους». Η Encyclopedia Britannica σημειώνει ότι το drag συχνά επιδιώκει να αναιρέσει «τις νόρμες του φύλου κάνοντας (ή ντύνοντας) τον ρόλο του αντίθετου φύλου».

Η έννοια του drag «υπήρχε για κάποιο άγνωστο χρονικό διάστημα» λέει ο Τζόζεφ. Αλλά ο όρος άρχισε να χρησιμοποιείται μόνο στη Μεγάλη Βρετανία του 19ου αιώνα, όπου αναφερόταν σε «μια συγκέντρωση ανθρώπων, ιδιαίτερα ανδρών, που ντύνονταν ως γυναίκες».

Το 1871, δύο μέλη της βρετανικής αριστοκρατίας δικάστηκαν αφού πιάστηκαν να ντύνονται δημόσια ως γυναίκες για «συνωμοσία και υποκίνηση ατόμων να διαπράξουν ένα αφύσικο αδίκημα». Οι ένορκοι έκριναν αθώους τους κατηγορούμενους, αλλά απήγγειλαν ένα μικρό κατηγορητήριο στους άνδρες επειδή φορούσαν γυναικεία ρούχα.

Το cross-dressing, το οποίο συχνά αποτελεί συστατικό στοιχείο του drag, έχει μακρά ιστορία τόσο στη σκηνή όσο και στην οθόνη, από παραστάσεις της ελισαβετιανής εποχής στις οποίες οι άνδρες υποδύονταν τις γυναίκες μέχρι το ιαπωνικό θέατρο Kabuki. Στις αρχές του 20ού αιώνα, καλλιτέχνες όπως ο Τζούλιαν Έλτινγκ έγιναν αστέρες υποδυόμενοι γυναίκες κατά τη διάρκεια της τρέλας του vaudeville ( θεατρικό είδος Βοντβίλ*). Στη δεκαετία του 1950, ο Μίλτον Μπερλ ντύθηκε γυναίκα στην τηλεοπτική του εκπομπή, όπως και ο κωμικός Φλιπ Γουίλσον στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στην κωμική σειρά «Bosom Buddies» πρωταγωνιστούσαν ο Τομ Χανκς και ο Πίτερ Σκολάρι ως δύο νεαροί άνδρες που μεταμφιέζονται σε γυναίκες για να μπορούν να ζουν σε μια φθηνή πολυκατοικία μόνο για γυναίκες.

Photo: YouTube

Μια ευρύτερη ερμηνεία

Η ιστορικός Kathleen Casey, συγγραφέας του βιβλίου «The Prettiest Girl on Stage Is a Man: Race and Gender Benders in American Vaudeville», έχει μια πολύ ευρύτερη άποψη για το drag. Αν και συμπεριλαμβάνει στον ορισμό της κάθε είδους παραστάσεις cross-dressing, δεν πιστεύει ότι θα υπάρξει ποτέ «μια σταθερή έννοια του όρου ‘drag’».

Η Casey προσθέτει: «Το drag έχει να κάνει τόσο με τη φυλή, την τάξη και τη σεξουαλικότητα όσο και με το φύλο. Αν επικεντρωθούμε αποκλειστικά σε μία μόνο από αυτές τις διασταυρώσεις, αποτυγχάνουμε να δούμε πώς οι παραστάσεις drag είναι πολυεπίπεδες στο χρόνο και στο χώρο και μπορούν να έχουν πολλαπλά νοήματα για διαφορετικά ακροατήρια». Το drag, λέει, έχει να κάνει πραγματικά με την οπτική γωνία του ίδιου του performer για το έργο του, καθώς και με την κατανόηση του έργου αυτού από το κοινό.

Η ιστορία του Σουάν είναι στενά συνυφασμένη με τον εορτασμό της απελευθέρωσης των μαύρων Αμερικανών από τη δουλεία. Λίγους μήνες πριν ο Αβραάμ Λίνκολν εκδώσει την προκήρυξη της χειραφέτησης την 1η Ιανουαρίου 1863, ο νόμος του 1862 για τη χειραφέτηση με αποζημίωση της Ουάσινγκτον έθεσε τέρμα στη δουλεία στην πρωτεύουσα της χώρας. Η πράξη του Απριλίου του 1862 απελευθέρωσε περισσότερους από 3.000 σκλαβωμένους και προσέλκυσε χιλιάδες μαύρους Αμερικανούς στην Ουάσινγκτον, η οποία έγινε γρήγορα κέντρο της πολιτικής, πνευματικής και πολιτιστικής ζωής των μαύρων. Μεταξύ 1860 και 1870, ο μαύρος πληθυσμός της πόλης τριπλασιάστηκε σε μέγεθος, από 14.136 σε 43.404.

Σπάζοντας τις αλυσίδες

Ο Σουάν γεννήθηκε ως σκλάβος στην κομητεία Ουάσινγκτον του Μέριλαντ, γύρω στο 1858. Ήταν το πέμπτο από τα 13 παιδιά που γεννήθηκαν από τη σκλάβα οικονόμο Μαίρη Τζέιν Γιούνκερ και τον σκλάβο αγρότη σιταριού και μουσικό Άντριου Τζάκσον «Τζακ» Σουάν. (Ο βιολογικός του πατέρας μπορεί να ήταν λευκός, αλλά ο Τζόζεφ δεν έχει βρει οριστικά στοιχεία που να επιβεβαιώνουν αυτή τη θεωρία). Μετά τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου το 1865, οι γονείς του Σουάν αγόρασαν ένα οικόπεδο και ξεκίνησαν μια φάρμα. Στη συνέχεια ο νεαρός Σουάν βρήκε δουλειά ως σερβιτόρος σε ξενοδοχείο. Το 1880 μετακόμισε στην Ουάσινγκτον, όπου εργάστηκε ως επιστάτης και έστελνε χρήματα στην οικογένειά του.

Όπως η Ουάσινγκτον ευρύτερα, τα υπόγεια queer δίκτυα της πρωτεύουσας ήταν χωρισμένα σε κοινότητες λευκών και μαύρων που σπάνια διασταυρώνονταν. Όπως σημειώνει μια έκθεση του 2019 που εκπονήθηκε για το Γραφείο Ιστορικής Διατήρησης της πόλης «ήταν ένα αποσιωπημένο γεγονός ότι η πλατεία Λαφαγιέτ στην Ουάσινγκτον, η οποία γειτνιάζει με τον Λευκό Οίκο, ήταν ένα γνωστό σημείο cruising για ομοφυλόφιλους άνδρες, τόσο μαύρους όσο και λευκούς», αλλά η πλειονότητα αυτών των ατόμων ενδιαφερόταν μόνο για σχέσεις με συντρόφους της ίδιας φυλής. Εξαίρεση σε αυτή την τάση αποτελούσε η σκηνή drag της Ουάσινγκτον, η οποία συχνά προσέλκυε κοινό μικτής φυλής.

Photo: YouTube

Τα πρώτα «drag balls» στην αμερικανική ιστορία

Σφυρηλατώντας μια θέση για τον εαυτό του στην queer, μαύρη κοινότητα της πόλης, ο Σουάν διοργάνωσε πάρτι που ο Τζόζεφ  θεωρεί ως τα πρώτα καταγεγραμμένα «drag balls» στην αμερικανική ιστορία. Πραγματοποιούνταν μυστικά, παρείχαν έναν ασφαλή χώρο για την έκφραση του φύλου, αλλά ήταν επικίνδυνο να τα παρακολουθήσει κανείς.

«Ένας μεγάλος αλλά απροσδιόριστος αριθμός κατάφερε να διαφύγει κατά τη διάρκεια των επιδρομών της αστυνομίας, αλλά τα ονόματα όσων συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν τυπώθηκαν στις εφημερίδες, όπου οι άνδρες έγιναν στόχοι δημόσιας περιφρόνησης», έγραψε ο Τζόζεφ το 2020. «Στην Αμερική μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, υπήρχε πολύ λίγη υπομονή για τους άνδρες που ανέτρεπαν τους κανόνες των φύλων». Οι ποινές για όσους κατηγορούνταν για συμμετοχή σε χορούς drag κυμαίνονταν από περίπου τρεις έως δέκα μήνες.

Στα τέλη του 1895, οι αρχές συνέλαβαν τον Σουάν για «διατήρηση ακατάστατου σπιτιού» – ένας ευφημισμός για οίκο ανοχής. Όπως ανέφερε η Evening Star στις 13 Ιανουαρίου 1896, «ένας αριθμός ανδρών, λευκών και έγχρωμων, βρέθηκαν σε αυτό το μέρος, το οποίο ο δικαστής Μίλερ χαρακτήρισε ως «κόλαση της ανομίας»».

Το δικαστήριο καταδίκασε τον Σουάν σε φυλάκιση 300 ημερών. Η ανεπιτυχής προσπάθειά του να καθαρίσει το όνομά του αποτελεί το πρώτο καταγεγραμμένο παράδειγμα αμερικανικού ακτιβιστή που λαμβάνει «συγκεκριμένα νομικά και πολιτικά μέτρα για να υπερασπιστεί το δικαίωμα της queer κοινότητας να συγκεντρώνεται χωρίς την απειλή ποινικοποίησης, καταστολής ή αστυνομικής βίας».

Η κοινωνική απομάκρυνση

Γράφοντας στο African American National Biography, ο Τζόζεφ σημείωσε ότι ο Σουάν, «νιώθοντας ηττημένος και πιθανότατα ανίκανος να βρει δουλειά δεδομένης της αυξανόμενης δυσφήμισής του αποσύρθηκε από το queer underground της Ουάσινγκτον από το 1900 και επέστρεψε στο σπίτι του στο Χάνκοκ» όπου πέθανε τον Δεκέμβριο του 1925.

Αλλά οι drag χοροί συνέχισαν στην Ουάσινγκτον, επεκτεινόμενοι ακόμη και σε άλλες πόλεις και μετατρεπόμενοι σε δημόσιες εκδηλώσεις στις αρχές του 20ού αιώνα. Ένας από τους μικρότερους αδελφούς του Σουάν, ένας ράφτης ονόματι Ντάνιελ Τζέι Σουάν, συνέχισε στα χνάρια του αδελφού του ντύνοντας την κοινότητα των drag της Ουάσινγκτον μέχρι τον θάνατό του το 1954.

Δεν σώζονται πολλές φωτογραφίες του Σουάν. Αλλά η συμβολή του στον ακτιβισμό των queer στην Ουάσιγκτον θα αναγνωριστεί σύντομα με τον επαναπροσδιορισμό ενός τμήματος της οδού Swann Street Northwest προς τιμήν του. Ο δρόμος είχε αρχικά πάρει το όνομά του από τον Thomas Swann, πρώην κυβερνήτη του Μέριλαντ και δήμαρχο της Βαλτιμόρης, ο οποίος δεν είχε καμία σχέση με την drag queen.

«Έχουμε δει τόση αντι-τρανς νομοθεσία και ρητορική σε όλη τη χώρα με πολύ προβληματικό τρόπο», λέει η Μπρουκ Πίντο, μέλος του Συμβουλίου της Ουάσιγκτον που εισηγήθηκε το νομοσχέδιο. «Στην Ουάσινγκτον, όπου είμαστε περήφανοι που έχουμε τόσους πολλούς τρανς κατοίκους, πρέπει να μιλήσουμε και να αναγνωρίσουμε, άλλοτε μέσω συμβολισμών, άλλοτε μέσω νομοθεσίας, πόσο σημαντικά είναι αυτά τα ζητήματα».

*Με στοιχεία από smithsonianmag.com