Χοντορκόφσκι στον Economist: Όταν πέσει ο Πούτιν η λαϊκή εξέγερση είναι επιβεβλημένη

Με αφορμή το πραξικόπημα ή ανταρσία, στη Ρωσία το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, το περιοδικό Economist απηύθυνε πρόσκληση στον εξόριστο Ρώσο επιχειρηματία και αντιπολιτευόμενο ακτιβιστή που τώρα διαμένει στο Λονδίνο, Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, να εκφράσει μια πρώτη γνώμη για τα γεγονότα. Ο πρώην ολιγάρχης θεωρεί ότι το τέλος του Πούτιν είναι βραχυπρόθεσμα νομοτελειακό και καλεί τους δημοκράτες σε λαϊκή εξέγερση για αποτροπή της απλής αντικατάστασης του από κάποιον παρόμοιο ή χειρότερο, με τη στήριξη της Δύσης.

Για τον κ. Χοντορκόφσκι η απόπειρα πραξικοπήματος του Πριγκόζιν, παρά την αποτυχία, ήταν κατακλυσμιαία στιγμή για τη Ρωσία, αποκαλύπτοντας, αν μη τι άλλο, την ευπάθεια του Προέδρου Πούτιν. Κατά τη βραχεία διάρκεια της κίνησης ο κ. Χοντορκόφσκι πρότεινε ότι η δημοκρατική αντιπολεμική αντιπολίτευση της Ρωσίας θα πρέπει να καλωσορίσει την ευκαιρία που παρουσιάστηκε -παρόλο που ο Πριγκόζιν δεν είναι τίποτ’ άλλο από εγκληματίας πολέμου- επειδή η πτώση του κ. Πούτιν μπορεί μόνο να γίνει με τη βία.

Ο ίδιος επισημαίνει ότι αυτή ήταν μόνο η δεύτερη φορά που ο Πούτιν αντιμετώπισε μια πραγματικά επαναστατική στιγμή, μετά τις μαζικές διαδηλώσεις του 2011-13, γεγονότα που η δημοκρατική αντιπολίτευση δεν ήταν σε θέση να κεφαλαιοποιήσει.

«Μόνη λύση η λαϊκή εξέγερση»

Επίσης επιμένει ότι δεν μπορεί ο Πούτιν να εκδιωχθεί μέσω δημοκρατικών διαδικασιών, αλλά αυτό θα απαιτήσει ένοπλη εξέγερση. Προτείνει δε η αντιπολίτευση να προετοιμαστεί για αυτό, αλλιώς θα ποδηγετηθεί και θα παραγκωνιστεί, καθώς θεωρεί ότι μόνη λύση είναι η λαϊκή εξέγερση.

Η απόπειρα πραξικοπήματος δεν ήταν εντελώς απρόβλεπτη για τον αυτοεξόριστο πρώην μεγιστάνα, ο οποίος είχε στο παρελθόν υπογραμμίσει τον κίνδυνο για τον Πούτιν. Θεωρεί ότι αν υπάρξει ρήγμα του μετώπου από τους Ουκρανούς, οι υποχωρούντες θα απειλούσαν το καθεστώς με τον τρόπο που η υποχώρηση των στρατευμάτων από το μέτωπο στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο επιτάχυνε την κατάληψη της εξουσίας από τους μπολσεβίκους.

Ο κ. Χοντορκόφσκι δεν έχει αυταπάτες για αλλαγή νοοτροπίας σε περίπτωση που ο Πριγκόζιν είχε καταλάβει την εξουσία και θεωρεί ότι αν η δημοκρατική αντιπολίτευση επιθυμεί να πετύχει εκδημοκρατισμό, απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων και προκήρυξη ελεύθερων και δίκαιων εκλογών τότε δεν πρέπει μόνο να υποστηρίξει την ανατροπή του καθεστώτος, αλλά και να διεκδικήσει τα δημοκρατικά συμφέροντα με τη βία όταν πέσει. Η ελευθερία σε αυτή τη φάση δεν θα κερδηθεί με την προετοιμασία των εκλογών, τονίζει.

Αυτό που κατέστησε σαφές η απόπειρα πραξικοπήματος, ωστόσο, είναι ότι ο κ. Πούτιν είναι ένα πληγωμένο καθεστώς του οποίου οι μέρες είναι μετρημένες, έχοντας καταφέρει ένα δυνητικά θανατηφόρο πλήγμα στη νομιμότητα του καθεστώτος του, στα μάτια τόσο των ρωσικών ελίτ όσο και της κοινωνίας γενικότερα.

«Αδύναμος ηγέτης»

Ο επιχειρηματίας πιστεύει ότι ο Πούτιν έχει εκτεθεί ως αδύναμος ηγέτης, ανίκανος να ελέγξει τον στενό του κύκλο και τις δυνάμεις ασφαλείας και υποχωρεί στην απομόνωση όταν απειλείται. Μακριά από το να είναι ο κύριος χειριστής των διαιρέσεων μεταξύ των υφισταμένων του, κινδυνεύει να ανατραπεί από δυνάμεις που εξαπέλυσε αλλά δεν μπορεί πλέον να ελέγξει.

Για τον γενικό πληθυσμό, η ευκολία με την οποία οι μισθοφόροι του Πριγκόζιν κατέλαβαν το Ροστόφ,  κατέρριψε την ιδέα ότι ο Πούτιν απολαμβάνει συντριπτικά δημόσια υποστήριξη. Οι ρωσικές ελίτ, εν τω μεταξύ, δεν μπορούν πλέον να τον βλέπουν ως εγγυητή της θέσης, της σταθερότητας και της ευημερίας τους, πιστεύει ο κ. Χοντορκόφσκι.

Θεωρεί ότι ο Πούτιν δεν ελέγχει τα στρατεύματά του και ο πληθυσμός δεν πιστεύει πλέον τους μύθους που διαδίδει για τον πόλεμο. Ο Πριγκόζιν κατανοούσε την αδυναμία του Πούτιν, την άθλια κατάσταση της πολεμικής του μηχανής και το αποδεκατισμένο ηθικό των στρατευμάτων του και δεν θα είχε επαναστατήσει αν δεν πίστευε ότι είχε σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας.

Ο κ. Χοντορκόφσκι θεωρεί ότι η πτώση του καθεστώτος είναι αναπόφευκτη και καλεί, μέσω του άρθρου του την δημοκρατική αντιπολίτευση και τους «φυσικούς συμμάχους στη Δύση» να προετοιμαστούν για την κατάρρευση του καθεστώτος και να μην επιτρέψουν ο «ληστής» που είναι επί του παρόντος υπεύθυνος για το πυρηνικό οπλοστάσιο της Ρωσίας να αντικατασταθεί από άλλον παρόμοιο.

Ζητάει από την Δύση να ποντάρει πολλά στη δημοκρατική αντιπολίτευση της Ρωσίας και να της παραχωρήσει πληρεξούσιο, έτσι ώστε όταν το καθεστώς καταρρεύσει να είναι σε θέση «να αδράξει τη στιγμή». Οι δυτικές δυνάμεις, θεωρεί, θα πρέπει να αναγνωρίσουν τους αντιπολιτευόμενους θεσμούς, όπως η Ρωσική Επιτροπή Δράσης, ως νόμιμους εκπροσώπους της ρωσικής κοινωνίας, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ανταγωνιστούν καλύτερα τους «εθνικούς πατριώτες» στιλ Πριγκόζιν.

«Να συνεχιστεί ο εξοπλισμός της Ουκρανίας»

Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να υπάρξει εγκατάλειψη στην υποστήριξη της Δύσης προς την Ουκρανία, τονίζει ο εξόριστος ακτιβιστής, προσθέτοντας ότι πρέπει να συνεχίσει να εξοπλίζει τους Ουκρανούς.

Κλείνοντας, ο κ. Χοντορκόφσκι προφητεύει την πτώση Πούτιν: «Έρχεται η αλλαγή καθεστώτος. Το πότε ακριβώς είναι αδύνατο να πούμε. Ένα όμως είναι σίγουρο: πρέπει να είμαστε έτοιμοι για αυτό».

Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι ήταν στο παρελθόν πολιτικός κρατούμενος και διευθύνων σύμβουλος της ρωσικής εταιρείας πετρελαίου Yukos. Είναι ο συγγραφέας του «The Russia Conundrum: How the West Fell for Putin’s Power Gambit—and How to Fix It» (2022) [Πως η Δύση έχαψε το παιχνίδι εξουσίας του Πόύτιν – Και πώς να το διορθώσουμε].