Ρομπέρ Σουμάν: «Είμαι ένας τεχνικός, όχι ένας ιδεολόγος»

Το φύλλο του «Βήματος» με ημερομηνία 20 Ιουνίου 1950 είχε φιλοξενήσει μια ενδιαφέρουσα σκιαγραφία του Ρομπέρ Σουμάν, τότε υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας.

Το εν λόγω κείμενο, αναδημοσίευση άρθρου μεγάλης αγγλικής εφημερίδας, είχε γραφτεί με αφορμή το γεγονός ότι την εποχή εκείνη κύριο θέμα των συζητήσεων μεταξύ των κρατών της Δύσης ήταν το σχέδιο που είχε εξαγγείλει επισήμως ο Σουμάν στις 9 Μαΐου 1950, στην πέμπτη επέτειο της λήξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αναφορικά με τη συγκρότηση της πρώτης Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

Το σχέδιο αυτό, το οποίο είχε εκπονηθεί από τον Σουμάν σε συνεργασία με το γάλλο οικονομικό και πολιτικό σύμβουλο Ζαν Μονέ (βασικός εμπνευστής του κοινού ευρωπαϊκού εγχειρήματος ήταν στην πραγματικότητα ο Μονέ), έμεινε στην ιστορία ως Διακήρυξη Σουμάν, έθεσε δε στην ουσία τις βάσεις για το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης πριν από 73 ολόκληρα χρόνια.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.6.1950, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ιδού, λοιπόν, η προσωπικότητα και η μέχρι τότε σταδιοδρομία του Σουμάν μέσα από την οπτική τού τότε αγγλικού Τύπου:

Ο κ. Ρομπέρ Σουμάν, υπουργός των Εξωτερικών της Τετάρτης Γαλλικής Δημοκρατίας, πρωτεργάτης της τολμηρής προσκλήσεως προς την Αγγλίαν να συνενώση την παραγωγήν της γαιάνθρακος και χάλυβος με την ομοίαν παραγωγήν της ηπειρωτικής Ευρώπης, εγεννήθη εις το Λουξεμβούργον. Η πατρική του εστία ευρίσκετο εις την Λωρραίνην, η οποία ήτο τότε μέρος της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, και οι γονείς του ήσαν κατά συνέπειαν Γερμανοί υπήκοοι. Και ο ίδιος κατά το ήμισυ της ζωής του (είνε τώρα 64 ετών) ήτο Γερμανός υπήκοος, λόγω της γερμανικής κατοχής. Συμμερίζεται την παράδοξην αυτήν κατάστασιν με πολλούς συμπατριώτας του. Αλλά δεν την συμμερίζεται με κανένα άλλον Γάλλον πολιτικόν. Ο ισχνός, στεγνός αυτός ανήρ, που τα ρυτιδωμένα φρύδια του, το φαλακρόν κρανίον και τα θλιμμένα γαλανά μάτια του δίδουν εις αυτόν μίαν ιδιόρρυθμην έκφρασιν, είνε Λωρραινός. Και εις αυτό υπάρχει η κλεις της προσωπικότητός του.

Η Λωρραίνη περιήλθε το πρώτον υπό την γερμανικήν κατοχήν το 1871. Οι κάτοικοί της παρέμειναν Γάλλοι την ψυχήν και διεξήγαγον πείσμονα αντίστασιν κατά του εκγερμανισμού της επαρχίας των. Η Λωρραίνη, ούτω, κατέστη αναποτρέπτως μία περιοχή όπου η γαλλογερμανική εχθρότης προεκάλεσε σύγχυσιν νομιμοφροσύνης. Από την Λωρραίνην κατήγετο η Ιωάννα Δαρκ (σ.σ. Ζαν ντ’ Αρκ). Εις την Λωρραίνην ηκούσθη το πρώτον το σάλπισμα της Μασσαλιώτιδος. Η Λωρραίνη, μολονότι το πνεύμα της υπήρξε πάντοτε γαλλικόν, έδωσεν έναν τραγικόν κατάλογον ανδρών οι οποίοι επολέμησαν εις δύο στρατόπεδα εις τρεις πολέμους. Όταν η Γαλλία γεννά έναν άνδρα ο οποίος ορκίζεται αιώνιον μίσος κατά της Γερμανίας, αυτός είνε πιθανώτατα Λωρραινός. Όταν γεννά έναν άνδρα ο οποίος υποστηρίζει συνεργασίαν εν ειρήνη, και αυτός επίσης είνε πιθανώτατα Λωρραινός.

Υπ’ αυτό το φως πρέπει να προσπαθήσωμεν να εννοήσωμεν τον ασκητικόν κ. Σουμάν και το σχέδιον που κατέστρωσε με τον κ. Ζαν Μοννέ, τον κύριον εμπειρογνώμονα της Γαλλίας εις τον τομέα του προγραμματισμού. Είνε μία αιχμηρά προσωπικότης, ένας φανατικός καθολικός, ένας μετριοπαθής συντηρητικός εις όλην την ζωήν του. Ανήρ χωρίς χιούμορ, που ο μεγαλύτερος, καίτοι ασυναίσθητος, αστεϊσμός του είνε να προσφέρη την μεγάλην μελαγχολικήν μύτην του εις τους γελοιογράφους όλου του κόσμου. Ανήρ χωρίς γαλατικήν ανάτασιν. Εις τα χείλη του η γαλλική γλώσσα, πλασμένη από τον Θεόν διά ρητορικάς μάχας, είνε ανουσία. Ανήρ χωρίς γνωστά ελαττώματα εκτός από μίαν γερμανικήν κλίσιν προς την πίπαν και την μπύραν. Πολλοί, μάλιστα, αρνούνται ότι έχει έστω και αυτήν ακόμη την αδυναμίαν.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.6.1950, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Σήμερον ο Σουμάν είνε ένας νομιμόφρων Γάλλος, τόσον συνεπεία ιδικής του εκλογής όσον και συνεπεία της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Ενεργεί προς το συμφέρον των συμπατριωτών του. Θα ήτο, όμως, ο πρώτος που θ’ ανεγνώριζε την γερμανικήν επίδρασιν επί της νεανικής του ηλικίας. Η οικογένειά του ήτο παλαιοτάτη εις την Λωρραίνην. Ο ίδιος υπήρξεν ορφανός, ανατραφείς από μίαν παιδαγωγόν και προκαλέσας την απόγνωσιν του διδασκάλου του, ο οποίος τον εθεώρει ικανόν να γίνη εκδότης μιας εγκυκλοπαιδείας. Έκανε μίαν ήσυχην ακαδημαϊκήν σταδιοδρομίαν εις τα γερμανικά πανεπιστήμια του Μονάχου, του Βερολίνου και του Μετς, και απεφοίτησεν εγκαίρως ώστε να προλάβη να υπηρετήση εις τον στρατόν του Κάιζερ. Υπηρέτησεν ως αξιωματικός εις αυτόν μέχρι του 1916, ότε η παλαιά διηρημένη νομιμοφροσύνη της Λωρραίνης ανεζωπυρώθη εντός του και ο Σουμάν είδε προς ποίαν πλευράν τον ωδήγει το καθήκον του και ηυτομόλησεν εις τους Γάλλους.

Μετά το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου εγκατεστάθη εις το Μετς και ήνοιξε δικηγορικόν γραφείον. Εξελέγη βουλευτής εις την περιφέρειάν του και επανεξελέγετο πάντοτε έκτοτε. Τα γεγονότα της ζωής του κατά τα ενδιάμεσα έτη είνε σπάνια. Προσφάτως, με το ψυχρόν δηλητήριον ενός δικηγόρου, ενήργησεν εναντίον της κομμουνιστικής εφημερίδος «Δράσις», η οποία τον κατηγόρησεν ότι είχεν εργασθή εις το Μετς υπέρ του μεγάλου τραστ χάλυβος Βεντέλ. Ο Σουμάν εκέρδισε την δίκην του.

Όπως και ο κ. Μπέβιν (σ.σ. βρετανός πολιτικός και συνδικαλιστής, προσωπικότητα των Εργατικών, υπουργός Εξωτερικών της χώρας του κατά τα έτη 1945-1951), ο κ. Σουμάν ενεφανίσθη αργά εις την εθνικήν σκηνήν. Έγινε διά πρώτην φοράν υπουργός το 1940, ότε ο πρωθυπουργός κ. Πωλ Ρενώ τον έκανεν υφυπουργόν των προσφύγων. Ηκολούθησε την θνήσκουσαν γαλλικήν κυβέρνησιν εις την τραγωδίαν του Μπορντώ. Παρέμεινεν εις την αρχήν ολίγας εβδομάδας υπό τον Πεταίν, όταν είδεν όμως ότι το Βισύ έμελλε να είνε απλώς όργανον των χιτλερικών παρητήθη και επέστρεψεν εις την Λωρραίνην. Η συμμετοχή του εις την κυβέρνησιν υπό τον Πεταίν υπήρξε σφάλμα. Ουδέποτε του επετράπη να το λησμονήση. Εις την Βουλήν οι κομμουνισταί τον κατηγορούν δι’ αυτό. Οι σοσιαλισταί δυσπιστούν προς αυτόν διά τον ίδιον λόγον. Η απολογία του είνε ότι ολίγους μήνας μετά την αποχώρησίν του από την κυβέρνησιν Πεταίν ευρίσκετο εις τας χείρας της Γκεστάπο. Το μόνον σχόλιόν του διά την δοκιμασίαν του αυτήν είνε διαφωτιστικόν. «Τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως», λέγει, «δεν είνε επιχειρήματα». Και ό,τι δεν είνε επιχείρημα διά τον Ρομπέρ Σουμάν, δεν είνε άξιον προσοχής. «Είμαι ένας τεχνικός», λέγει, «όχι ένας ιδεολόγος». Η ομολογία αυτή δεν ευρίσκει θερμήν επιδοκιμασίαν μεταξύ των Γάλλων.

Γύρω του συσπειρώνονται οι Γάλλοι συντηρητικοί, υπερβολικά ευαίσθητοι εις τας επικρίσεις. Ο τύπος των στρέφεται με οργήν εναντίον όλων των αντιπάλων του «αγίου» των, ακόμη και εναντίον του αγγλικού συντηρητικού τύπου.

[…]

Ο Ρομπέρ Σουμάν διάγει βίον αναχωρητού εις ένα μικρόν διαμέρισμα του Καρτιέ Λατέν, περιφερόμενος εμπρός εις τα πλανόδια βιβλιοπωλεία της Αριστεράς Όχθης, γευματίζων λιτότατα εις ένα μικρόν εστιατόριον της Λεωφόρου Σαιν Ζερμαίν. Η μόνη του διασκέδασις είνε περιεργοτάτη. Αγαπά τας αστυνομικάς ταινίας, πράγμα που αντιφάσκει προς το έντονον ακαδημαϊκόν πάθος του διά τα βιβλία. Έχει συλλογήν 8.000 σπανίων και πολυτίμων τόμων εις την παλαιάν πατρικήν οικίαν του εις Σαζέλ της Λωρραίνης. Εκεί διαμένει η οικονόμος του Μαρία Κέλλε. Ευρίσκεται μαζί του επί 40 έτη και τον περιποιείται στοργικά όταν επισκέπτεται την Σαζέλ διά ν’ αναπαυθή. Τότε ο Ρομπέρ Σουμάν εγείρεται την 8ην πρωινήν, ενώ συνήθως εγείρεται την 6.30 π.μ. Λαμβάνει ένα ελαφρόν πρόγευμα, αφού προηγουμένως ασπασθή πάντοτε την ρυτιδωμένην παρειάν της Μαρίας, και κατόπιν θάπτεται μέσα εις τα βιβλία του. Ο πλατωνικός αυτός ασπασμός είνε ίσως η μόνη οικειότης την οποίαν ο Σουμάν έχει επιτρέψει εις εαυτόν εις τον άγαμον βίον του. Εδήλωσεν ότι ουδέποτε διέτρεξε τον κίνδυνον να νυμφευθή. Διά τους Γάλλους αυτό είνε ίσως το πλέον ασυγχώρητον ελάττωμά του.

*Ο Ρομπέρ Σουμάν (Robert Schuman), πρώτος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης και αρχιτέκτονας της ευρωπαϊκής ενοποίησης, γεννήθηκε στο Λουξεμβούργο στις 29 Ιουνίου 1886 και απεβίωσε ύστερα από μακρά ασθένεια στην κωμόπολη Scy-Chazelles, πλησίον της Μετς, στις 4 Σεπτεμβρίου 1963.