Αιμίλιος Βεάκης: Ο γίγας του νεοελληνικού θεάτρου

Γύρω στις 8:00 π.μ. της Παρασκευής 29ης Ιουνίου 1951 έφυγε από τη ζωή, συνεπεία εγκεφαλικής συμφόρησης, ένας από τους κορυφαίους του ελληνικού θεάτρου, ο Αιμίλιος Βεάκης.

Ο μεγάλος καλλιτέχνης, που ήταν τότε 67 ετών, είχε αισθανθεί αιφνιδίως έναν πονοκέφαλο γύρω στις 7:30 μ.μ. της προτεραίας, Πέμπτης 28ης Ιουνίου, ενώ καθόταν μαζί με τη σύζυγό του στο μπαλκόνι της οικίας του, στην Κυψέλη. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, όπως πληροφορούμαστε από σχετικές πηγές, ήταν ιδιαίτερα ευδιάθετος και έκανε διάφορα όνειρα για το μέλλον, έχοντας κυρίως στο μυαλό του την επόμενη παράσταση που επρόκειτο να δώσει με το Εθνικό Θέατρο στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού (θα ερμήνευε το ρόλο του Τειρεσία στον «Οιδίποδα»).

Η κεφαλαλγία που αισθάνθηκε αρχικά ο Βεάκης έγινε εντονότερη, ενώ γύρω στις 10:00 μ.μ. της Πέμπτης εκδηλώθηκε η προαναφερθείσα εγκεφαλική συμφόρηση. Ο καλλιτέχνης περιέπεσε σε αφασία, οι δε γιατροί που κλήθηκαν για να τον σώσουν, μολονότι κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια, δεν κατάφεραν να αποτρέψουν το μοιραίο, το οποίο επήλθε χωρίς να επανεύρει στο μεταξύ ο Βεάκης τις αισθήσεις του.

Στο φύλλο του «Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει την επομένη του θανάτου του Βεάκη, το Σάββατο 30 Ιουνίου 1951, αναφέρονταν μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:

Μια μεγάλη καλλιτεχνική μορφή, το όνομα και η ακτινοβολία της οποίας επί σαράντα και πλέον χρόνια εκάλυπταν το στερέωμα του νεοελληνικού θεάτρου, εξέλιπε. Φυσιογνωμία ο αποθανών χθες Αιμίλιος Βεάκης από τις ολίγες που έχει να εμφανίση η θεατρική ιστορία  του τελευταίου ημίσεος αιώνος. Το ξεκίνημά του από το 1901, ξεκίνημα ενός νεανίου, είχε ως τέρμα την πραγματοποίησιν ενός ωραίου και μεγάλου ιδανικού. Από νεαράς ηλικίας ο Βεάκης είχε αγκαλιάσει την ιδέα του καλλιτεχνικού θεάτρου και την ανύψωσε σ’ ένα από τα μεγάλα ιδανικά της ζωής του. Και έμεινε πιστός μέχρι της τελευταίας στιγμής του στο ιδανικό του αυτό. Με καλλιτεχνική ψυχοσύνθεσιν, με ευρεία καλλιέργεια πνευματική, αλλά και με πραγματικό ταλέντο διά το θέατρο, επέδειξε από την πρώτην στιγμήν τα μεγάλα χαρίσματά του. […]

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 30.6.1951, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Βεάκης, εμφανισθείς εις τα μεγάλα αθηναϊκά θέατρα, τα πρώτα ιδίως χρόνια μετά τον πρώτον πόλεμο, διεκρίθη αμέσως παρά το πλευρόν μεγάλων καλλιτεχνικών φυσιογνωμιών, όπως η Κυβέλη και η Μαρίκα. Επεβλήθη αμέσως ως καλλιτεχνική εκδήλωσις και φυσιογνωμία του νεοελληνικού θεάτρου με προοπτικές μεγάλων θριάμβων. Και δεν άργησε να γνωρίση τους θριάμβους αυτούς, εις το δραματικό ιδίως θέατρο, ο εκλιπών χθες καλλιτέχνης. […]

Με πλήρη και βαθειάν κατανόησιν των μεγάλων ρόλων που ανελάμβανε την ερμηνεία, κατώρθωνε να συνυφαίνη με την ψυχή των ηρώων και την δική του την καλλιτεχνική ψυχή σε συνθέσεις που απεκάλυπταν την μεγάλη πνευματική καλλιέργεια και την πραγματικά αξιοθαύμαστη τέχνη του ηθοποιού. […] Είχε το μυστικό να συγκινή μέχρι δακρύων, αλλά και να διασκεδάζη τους θεατάς του μέχρι δακρύων και πάλιν. Ο Βεάκης είχε επιτυχία τόσο εις τους δραματικούς όσο και εις τους κωμικούς ρόλους. […]

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 30.6.1951, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τα εξήντα επτά χρόνια της ηλικίας του –είχε γεννηθή το 1884 στον Πειραιά– δεν επροδίδοντο ποτέ στον καλλιτέχνη, που κάθε φορά έκαμε και μια καινούργια εμφάνισιν. Και σ’ αυτούς τους μεγάλους γεροντικούς ρόλους που υπεδύετο με τόσην ακτινοβόλο επιτυχίαν, ο Βεάκης έδινε δείγματα μιας νεανικής αλκής και σωματικώς και ψυχικώς. Το πέρασμα των χρόνων δεν ελύγισε διόλου ούτε την ψυχήν του ούτε την καλλιτεχνικήν του δυναμικότητα. Υπήρξε μεγάλος ηθοποιός και μεγάλος διδάσκαλος. […]

Το νεοελληνικό θέατρο θρηνεί την απώλεια ενός γίγαντός του, που ύψωσε το καλλιτεχνικό του ανάστημα επάνω σ’ ένα ακλόνητον βάθρο καλλιτεχνικής ρωμαλεότητος συνυφασμένης με ένα ωραίο και ακλόνητο μέχρι τελευταίας στιγμής ιδανικόν. Πίσω του ο Βεάκης αφήνει μίαν σχολήν και μίαν παράδοσιν. Εις το ελληνικόν καλλιτεχνικόν πάνθεον η μορφή του εισέρχεται με το ακτινοβόλο φωτοστέφανο μιας πραγματικής δόξης. Απέθανε ο μεγάλος καλλιτέχνης, ο μεγάλος δραματικός πρωταγωνιστής και μια από τις μεγαλύτερες μορφές του θεάτρου. Η θέσις του θα παραμείνη εις το περιβάλλον της αιωνιότητος.

Λίγες ημέρες αργότερα, στο «Βήμα» της 4ης Ιουλίου 1951, ο σπουδαίος Άγγελος Τερζάκης έγραφε για τον Βεάκη τα εξής:

Μπορεί εδώ-εκεί ο Βεάκης να ξεστράτιζε συνεπαρμένος από το μεθύσι της φωνής του ή ν’ άγγιζε με περισσότερη απ’ όση θα ήθελε ο πουριτανός της πειθαρχίας διάκριση τις αισθηματικές χορδές μας. Ήξερε όμως, και τότε, να μένει γνήσιος, πειστικός, αληθινός. Και, τέλος, τι εξαίσια πλαστικός όγκος πάνω στη σκηνή, πώς τον δεχόταν το κάδρο της, οι διαστάσεις της, κι’ έδεναν μαζί του, αποκτούσαν ευγλωττία, νόημα, ομορφιά. Είταν στιγμές που έλεγες πως ξεχείλιζε, πως έσβυνε γύρω του τα πάντα. Αυτό, την προσωπική ακτινοβολία, δεν θα μπορέσει να τη δώσει σ’ εκείνον που δεν την έχει από γεννησιμιού του καμμιά μαθητεία, κανένας ζήλος και καμμιά σχολή.

Α, Αιμίλιε Βεάκη! Από τους δυο μας, εσένα που μας άφησες κι’ εμάς που μένουμε πίσω δίχως εσένα, δεν ξέρω ποιος είναι ο πιο έρημος κι’ ο πιο πικρός.