Έτος Μαρίας Κάλλας, σύμφωνα και με την UNESCO, διανύουμε φέτος, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση της σπουδαίας σοπράνο, στις 2 Δεκεμβρίου 1923.
Η ελληνίδα υψίφωνος κατέκτησε την κορυφή και απέκτησε παγκόσμια φήμη που τη διατηρεί ως σήμερα, 46 χρόνια μετά τον θάνατό της, στο πάνθεον των σπουδαιότερων καλλιτεχνών και καλλιτέχνιδων της παγκόσμιας όπερας.
Ας δούμε όμως, πώς παρουσίασε ο ελληνικός Τύπος τη Μαρία Κάλλας στο ελληνικό κοινό, στα μέσα της δεκαετίας του ’50, αλλά και τι πίστευε η ίδια για τον εαυτό της.
Σε μία από τις πρώτες αναφορές της εφημερίδας στην ελληνίδα σοπράνο, «ΤΟ ΒΗΜΑ» δημοσιεύει τηλεφράφημα από τη Νέα Υόρκη, στις 12 Σεπτεμβρίου 1954.
«Εγνώσθη» ότι η διάσημος Ελληνοαμερικανίς σοπράνο Μαρία Κάλλας (Καλογεροπούλου), πρόκειται εντός των προσεχών ημερών να εμφανισθή εις την αμερικανικήν τηλεόρασιν.
»Η κ. Κάλλας, η οποία εγεννήθη εις Μπρούκλιν, έμεινε πέντε χρόνια εις την Ευρώπην, όπου, ως έλεγε, είχε μεταβή “διά να γίνη διάσημος”. Τώρα απεφάσισε να εξακολουθήση την σταδιοδρομίαν της είς τας Ηνωμένας Πολιτείας.
»Λέγεται ότι προτού υπογράψη το συμβόλαιον με την τηλεόρασιν, είπεν εις τον παραγωγόν: “Πρέπει να έχετε υπ’ όψιν σας ότι είμαι η μεγαλύτερη σοπράνο του κόσμου, και η τιμή που ζητώ δεν θα σας φανή υπερβολική”».
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 12.11.1954
H πρώτη εμφάνιση στις ΗΠΑ
Το Νοέμβριο του ίδιους έτους η Μαρία Κάλλας πραγματοποιεί την πρώτη της εμφάνιση επί αμερικανικού εδάφους και συγκεκριμένα στην Όπερα του Σικάγου.
Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 12ης Νοεμβρίου 1954:
«Η πρώτη εμφάνισις της μεγάλης σοπράνο Μαρίας Μενεγγίνη – Κάλλας (γεννηθείσης εις τας Ηνωμένας Πολιτείας αλλά Ελληνικής καταγωγής) απετέλεσε θριαμβευτικόν γεγονός που υπενθύμισε τας ημέρας της Μαίρη Γκάρντεν και της Γκάλλι-Κούρσι (σ.σ. Παγκόσμιας φήμης υψίφωνοι των αρχών του 20ου αιώνα)».
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει η λεπτομερής κριτική για την εμφάνιση της Κάλλας:
»Ο τύπος αφιερώνει μακράς περιγραφάς και ενθουσιώδη σχόλια εις την παράστασιν της “Νόρμα” του Μπελλίνι που εδόθη την περασμένην εβδομάδα έξω.
“Έκαμεν ελαχίστας κινήσεις επί σκηνής, αλλά επέτυχεν ακριβή δραματικά αποτελέσματα με μικράς κλίσεις της κεφαλής ή του αγκώνος. Και ηλέκτρισε το ακροατήριον με σπαρακτικάς στιγμάς βίας…
Η φωνή της εκυμαίνετο από πιανίσσιμα που ηκούοντο έως την τελευταίαν σειράν των θεωρείων, έως γλυκύτατα μετσοφόρτε και έως αγριότατα φόρτε.
Ημπορεί να μην έχη την ωραιοτέραν φωνήν του κόσμου – όπως λέγεται δια την Ρενάτα Τεμπάλντι και την Ζίνκα Μιλάνοφ αλλά ασφαλώς είναι η πλέον συναρπαστική τραγουδίστρια”».
O «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» για την Κάλλας
Με αφορμή τις πρώτες εκείνες εμφανίσεις της Κάλλας στις ΗΠΑ, το περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», υπό τη διεύθυνση του εμβληματικού Χρήστου Λαμπράκη, που αγάπησε και εμβάθυνε στην κλασική μουσική και την όπερα όσο λίγοι ποτέ στην Ελλάδα αφιερώνει στη νεαρή υψίφωνο ολοσέλιδο άρθρο.
Ο «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» στο τεύχος της 20ης Νοεμβρίου 1954, προβλέπει, ουσιαστικά, την λαμπρή πορεία που θα ακολουθήσει η 21 ετών, τότε, Μαρία Κάλλας.
«Υπάρχουν ωρισμένοι άνθρωποι οι οποίοι φαίνονται προωρισμένοι από την φύση να παίξουν κάποιον συγκεκριμένο ρόλο στη ζωή τους.
»Πιο σπάνιοι ακόμη είναι εκείνοι που κατορθώνουν να εκπληρώσουν τον προορισμό τους αυτό και τις υποσχέσεις που έδωσαν. Και η σταδιοδρομία ενός πραγματικού καλλιτέχνη είναι μία τροχιά απαρέγκλιτη, αν ξεφύγη, καταστρέφεται ολοκληρωτικά.
»Οπωσδήποτε η Μαρία Καλογερόπουλου ανήκει εις αυτήν την κατηγορία καλλιτεχνών: Οι ατέλειες, τα ελαττώματά της παύουν να έχουν σημασία εμπρός στην δημιουργική πνοή και την ερμηνευτική φλόγα.
(…)
»Το 1950 την καλούν να τραγουδήση εις το φεστιβάλ της Φλωρεντίας τους “Σικελινούς Εσπερινούς” του Βέρντι. Πρωταγωνιστεί και ένας άλλος Έλλην, ο Γιώργος Κοκολιός. Αλλ’ η Μαρία επισκιάζει τους πάντας με την άφθαστη λαμπρότητα του τραγουδιού της και την ηθοποιΐα της.
»Από τότε πρωτοστατεί σ’ όλες τις μουσικές εκδηλώσεις της Ιταλίας: το Φεστιβάλ της Φλωρεντίας, της Βερόνας, οι εκατονταετηρίδες του Βέρντι και του Μπελίνι…Χωρίς τη Μαρία Μενεγκίνι – Κάλλας δεν νοείται εορτασμός.
»Επί τέσσερα χρόνια, όπως άλλωστε και φέτος, ανοίγει την “σαιζόν” της Σκάλας του Μιλάνου, το δε 1953 προσκαλείται στο Λονδίνο “δια να λαμπρύνη μουσικώς την περίοδο της Στέψεως”, ενώ το Παρίσι περιμένει, τον ερχόμενο Ιανουάριο, “διά να ξαναχαρίση στην Οπερά, έστω και διά λίγο, την παλαιά της αίγλη”.
»Το Ιταλικό κοινό την αποθεώνει σ’ όλους τους ρόλους του ρεπερτορίου της που ολοένα μεγαλώνει, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του μουσικού κόσμου! Γιατί η Καλογεροπούλου αποτελεί το μοναδικό της εποχής μας φαινόμενο μιας μεγάλης τραγουδίστριας που είναι συγχρόνως τραγωδός απαράμιλλη.
»“H περίπτωσις Κάλλας, γράφει ένας κριτικός είναι χαρακτηριστική του καιρού μας γιατί κανείς δεν αρκείται σε μίαν απλώς ωραία φωνή όταν δεν συνδιάζη ο τραγουδιστής εξυπνάδα και ηθοποιΐα.
“Όσον για την Κάλλας, λέγεται συχνά – και συμφωνώ απολύτως – ότι πρόκειται για τραγωδό της ολκής της Ελεονώρας Ντούζε!”.
(…)
»Η μεγάλη αξία της Καλογεροπούλου δεν έγκειται μόνο στην καταπληκτική έντασι της φωνής της και την σπάνια τεχνική της δεινότητα, μολονότι ημπορεί να τραγουδήση όλους σχεδόν τους ρόλους του ρεπερτορίου από την “Κούντρυ” του Πάρσιφαλ, έως την “Τραβιάτα” και από την “Τόσκα” έως την “Τζίλντα” και την “Λουτσία”.
»Εκείνο που καταπλήσσει είναι το μουσικό της αισθητήριο. Χωρίς ιδιαίτερη αγωγή, κατορθώνει, άγνωστο πως, να αφομοιώνη τα πιο διαφορετικά έργα του κλασικού ρεπερτορίου.
»Είναι η καλύτερη “Νόρμα” του σύγχρονου λυρικού θεάτρου και η τελειότερη “Kωνστάντζα” της “Απαγωγής στο Σεράι”. Και είναι περίφημες οι ερμηνείες της “Ιζόλδης” του Βάγκνερ και της “Τουραντό” του Πουτσίνι.
»Για την Καλογεροπούλου ανεβάστηκαν ξανά έργα που είχαν να παιχθούν ένα αιώνα λόγω ελλείψεως τραγουδίστριας. (…) Εκείνο που την διακρίνει εκ πρώτης όψεως – είτε τραγουδιστάς, είτε ηθοποιούς – είναι η σκηνική της επιβολή.
»Μπορεί να παραμένη ακίνητη και σιωπηλή ενώ το βλέμμα των θεατών είναι προσηλωμένο πάντοτε στην επιβλητική μορφή της. Είναι το ιδανικό μιας παλαιάς εποχής ξαναζωντανεμένο, η πραγματική “ντίβα” του θεάτρου.
»Την 1ην Νοεμβρίου έκαμε την πρώτη της εμφάνιση στην Αμερική, στην Όπερα του Σικάγου. 2.000 δολλάρια τη βραδυά για 6 παραστάσεις. Έχει ως αρχή να μη πληρώνεται περισσότερο από οιονδήποτε άλλον καλλιτέχνη που εμφανίζεται στο ίδιο θέατρο “γιατί στην ουσία τα χρήματα δε μου λεν τίποτε. Δεν μπορεί κανείς να τρώη δύο μπιφτέκια συγχρόνως, όσα χρήματα κι αν έχη”.
(…)
»Οι κριτικοί – που είχαν έρθει και από την Νέα Υόρκη να την ακούσουν – τα έχασαν. Οι κριτικές όλων συνοψίζονται στην πεποίθηση πως η Καλογεροπούλου είναι σήμερα η πιο συναρπαστική καλλιτέχνις στον κόσμο κι ότι δικαιολογημένα έγινε θρύλος το όνομά της»
«Περισσότεροι από 100.000 κάτοικοι του βόρειου τμήματος» στη Λωρίδα της Γάζας «είναι χωρίς φαγητό, χωρίς φάρμακα (....) αλλά δεν μπορούμε να παράσχουμε καμία βοήθεια».
