Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή σε… πραγματικό χρόνο

Κάθε χρόνο οι χώρες δεσμεύονται να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων, προκειμένου να περιορίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού του 2015 να μην μείνουν, απλά και αυτοκαταστροφικά, στα λόγια…

Τα στοιχεία και πλείστες όσες έρευνες δείχνουν ωστόσο ότι ακριβώς αυτό συμβαίνει.

Σε πρόσφατη μελέτη, ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (WMO) προειδοποιεί ότι μεταξύ 2023 και 2027 «υπάρχει 66% πιθανότητα» η μέση θερμοκρασία στον πλανήτη παγκόσμια θερμοκρασία να αυξηθεί κοντά στην επιφάνεια της γης πάνω από 1,5°C, σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και «για τουλάχιστον ένα χρόνο».

Το μέλλον δείχνει πάντως να είναι ήδη εδώ, με όλο πιο συχνά και ακραία καιρικά φαινόμενα: από εφιαλτικούς καύσωνες και καταστροφικές πυρκαγιές, μέχρι φονικές πλημμύρες.

Στην διεθνή ορολογία έχουν πλέον εισαχθεί ορολογίες όπως αυτή της «κλιματικής δικαιοσύνης», με υπανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες να καλούν τις ανεπτυγμένες να αναλάβουν τις ευθύνες τους -με μέτρα και με χρήμα, μέσω και αποζημιώσεων- για την άνιση περιβαλλοντική επιβάρυνση σε όλο τον πλανήτη.

Παρά τις σχετικές συμφωνίες, οι μηχανισμοί δεν έχουν τεθεί ακόμη και σε εφαρμογή.

Ήδη ωστόσο χώρες και περιοχές ανά την υφήλιο βρίσκονται αντιμέτωπες με άμεσους κινδύνους από τις επιπτώσεις μιας ανθρωπογενούς οικολογικής καταστροφής.

Οι πάγοι λιώνουν και η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει, «καταπίνοντας» σταδιακά μικρά νησιωτικά κράτη και παράκτια μέρη.

Αλλού η ξηρασία και όσα αυτή συνεπάγεται -όπως συχνότερες πυρκαγιές και έντονη λειψυδρία- αλλάζει το τοπίο, με δραματικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.

Καταγράφονται πλέον εκτοπίσεις πληθυσμών λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Ειδικοί προειδοποιούν για οσονούπω μεγάλη αύξηση των κλιματικών προσφύγων.

Στο δυσοίωνο αυτό φόντο, αρχές και κάτοικοι σε ορισμένες γωνιές του τόπου έχουν αρχίσει, είτε σε εθνικό είτε σε τοπικό επίπεδο, να αναζητούν με τάχιστους ρυθμούς πρακτικές λύσεις για άμεση προσαρμογή στα νέα δεδομένα.

Ιδού ορισμένα παραδείγματα. Έχουν πολλά καλά. Έχουν όμως και τα… στραβά τους.

Οι Μπαχάμες αναζητούν «σωσίβιο»

Ως τροπικός παράδεισος, αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως.

Ως νησιωτικό σύμπλεγμα ωστόσο -με περίπου 700 μεγάλα και άλλα μικρότερης έκτασης νησιά- στον δυτικό Ατλαντικό Ωκεανό, οι Μπαχάμες είναι μια από τις πιο ευάλωτες χώρες στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

«Αν δεν διατηρήσουμε τις θερμοκρασίες κάτω από 1,5 βαθμό Κελσίου, νησιά όπως τα δικά μας μπορεί να μην υπάρχουν» στο μέλλον, παρατηρεί η Ερέσια Χέπμπερν, πρόεδρος του Ινστιτούτου Γεωπονίας και Θαλάσσιων Επιστημών στις Μπαχάμες.

«Σύντομα θα αναγκαστούμε να γίνουμε κλιματικοί πρόσφυγες», λέει.

Σχεδόν ότι περνά από το χέρι της νησιωτικής χώρας -που επωμίζεται δυσανάλογο βάρος της περιβαλλοντικής ζημίας- θα έλεγε κανείς ότι έχει γίνει.

Αν και έχει μηδαμινό -συγκριτικά με τις βιομηχανικές οικονομίες- μερίδιο στις εκπομπές αερίου των θερμοκηπίου, έχει λάβει μέτρα για την απεξάρτηση του ενεργειακού συστήματός της από τον ρυπογόνο άνθρακα.

Έχει επίσης προχωρήσει στην κατασκευή υποδομών ανθεκτικών στις καταιγίδες, που γίνονται στην περιοχή όλο και πιο συχνές και ισχυρές.

«Είναι απίθανοι πρωταθλητές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της προσαρμογής», υπογραμμίζει στους New York Times o Κρις Μπέρτζες του Rocky Mountain Institute: μιας αμερικανικής οργάνωσης που επικεντρώνεται στην αειφορία.

Ακόμη κι έτσι ωστόσο οι Μπαχάμες συνεχίζουν να ζουν τον εφιάλτη της κλιματικής αλλαγής, εξαρτώμενες αναγκαστικά από τις αποφάσεις άλλων, πιο ισχυρών.

Δεν είναι ωστόσο εντελώς μόνες στον αγώνα επιβίωσης.

Καθώς η άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας προκαλεί καταστροφές στους κοραλλιογενείς υφάλους, μια εταιρεία που ασχολείται με την αποκατάστασή τους -η Coral Vita- έκανε τις Μπαχάμες έδρα της.

«Αποτελούν ένα ζωντανό κλιματικό εργαστήριο, όπου μπορούμε να δοκιμάσουμε αυτές τις λύσεις που μπορούν να ωφελήσουν τη φύση και τους ανθρώπους», λέει ο Σαμ Τάιχερ, συνιδρυτής της εταιρείας.

Πρόκειται άλλωστε για μια χώρα «στην πρώτη γραμμή της κλιματικής κρίσης».

Στην… υγειά της Αυστραλίας

Μπορεί να μην είναι ευρέως γνωστό, όμως η Αυστραλία είναι σήμερα ο πέμπτος μεγαλύτερος εξαγωγέας κρασιού στον κόσμο.

Ωστόσο αυτός ο κλάδος της βιομηχανίας της βρίσκεται πλέον υπό απειλή.

Το κλίμα της μακρινής χώρας γίνεται πιο ξηρό, με λιγότερες βροχοπτώσεις και η ξηρασία αυτή επηρεάζει την παραγωγή κρασιού.

Η κατάσταση αναμένεται ακόμη χειρότερη από φέτος, εξαιτίας του Ελ Νίνιο, που αναμένεται να κάνει το κλίμα ακόμη ξηρότερο και πιο ζεστό.

«Η κλιματική αλλαγή ήδη μπλέκει με τη γεύση και με την ποιότητα» του κρασιού, αναφέρει σε ανταπόκριση από την Αυστραλία το BBC.

«Η καλλιέργεια θα γίνει δυσκολότερη για ορισμένες ποικιλίες που είναι κατάλληλες για ψυχρότερα κλίματα, όπως το Sauvignon Blanc, το Chardonnay και το Pinot Noir», παρατηρεί.

Ορισμένοι αμπελουργοί επέλεξαν να προσθέσουν συστήματα ψύξης για να στηρίξουν τις υφιστάμενες καλλιέργειές τους. Πράγμα κοστοβόρο και όχι ιδιαίτερα φιλικό στο περιβάλλον.

Πολλοί έχουν πάντως στραφεί σε άλλες ποικιλίες, που μπορούν να προσαρμοστούν καλύτερα στις μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες.

Ένας εξ αυτών, ο Άσλεϊ Ράτκλιφ, προτιμά να βλέπει το «ποτήρι μισογεμάτο».

«Νομίζω ότι παρουσιάζεται μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού, κάνοντας τη βιομηχανία πραγματικά συναρπαστική», παρατηρεί.

Μπορούμε «να χρησιμοποιήσουμε την κλιματική αλλαγή ως θετικό, παρά ως αρνητικό στοιχείο», επισημαίνει.

Καλή η αισιοδοξία, σχολιάζει μέσες άκρες ο Δρ. Τομ Ρεμένι, κλιματολόγος με έδρα την Τασμανία και επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Πρωτοβουλία Δεδομένων για το Κλίμα.

Ως έχουν τα πράγματα, υπογραμμίζει, η Αυστραλία θα γίνεται όλο και πιο ζεστή και ξηρή.

Αν και μερικοί βαθμοί μπορεί να μην ακούγονται πολλοί, θα μπορούσε να είναι καταστροφικοί, λέει.

«Αν δε ολόκληρος ο πλανήτης θερμανθεί περισσότερο από τρεις βαθμούς Κελσίου», επισημαίνει, «το λιγότερο που θα μας ανησυχεί θα είναι η παραγωγή κρασιού»…

Ινδονησία: λύση «δύο μέτρων και σταθμών»

Η Ινδονησία είναι μία από τις πρώτες χώρες που εξετάζουν δραστικά μέτρα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Πρόκειται άλλωστε για επείγουσα αναγκαιότητα, με βάση τα εθνικά της δεδομένα.

Η πρωτεύουσα Τζακάρτα βυθίζεται.

Ήδη το 40% των εδαφών της βρίσκεται κάτω κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, σύμφωνα με τους New York Times.

Το αποτέλεσμα είναι οι πλημμύρες να γίνονται όλο και πιο συχνές και καταστροφικές.

Ως απάντηση, η κυβέρνηση της Ινδονησίας αποφάσισε να πάρει την κατάσταση στα χέρια της.

Η λύση που έχει αποφασιστεί είναι η ίδρυση μιας νέας πρωτεύουσας στο νησί Βόρνεο. Την ονομάζουν Νουσαντάρα.

Κατασκευάζεται από το μηδέν εδώ και ένα χρόνο, σε μια έκταση 2.560 τετραγωνικών χιλιομέτρων γεμάτη δάση, με θέα σε έναν κόλπο.

Θα είναι «μια πράσινη μητρόπολη, που θα λειτουργεί με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», λέει τους NYT ο πρόεδρος της Τζακάρτα, Τζόκο Ουιντόντο.

«Θέλουμε να οικοδομήσουμε μια νέα Ινδονησία», αναφέρει, «με νέα εργασιακή ηθική, νέα νοοτροπία, νέα πράσινη οικονομία».

Το σχέδιο ακούγεται πράγματι φιλόδοξο, όπως και το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης της κατασκευής της νέας πρωτεύουσας του χρόνου τον Αύγουστο.

Ωστόσο περιβαλλοντικές ομάδες είναι στα «κάγκελα» με την μεγάλης κλίμακας αποψίλωση των τοπικών δασών, αλλά και τις επιπτώσεις που θα έχει η δημιουργία ενός μεγάλου αστικού κέντρο σε μία τοποθεσία με πλούσια βιοποικιλότητα και πολλά είδη άγριας ζωής.

Το δε όνειρο της νέας πρωτεύουσας δεν θα το ζήσουν και τα περίπου 30 εκατομμύρια που σήμερα ζουν στην υπερπληθή μητροπολιτική Τζακάρτα.

Εκατομμύρια θα μείνουν πίσω στη βυθιζόμενοι νυν πρωτεύουσα, ιδίως όσοι δεν έχουν την οικονομική άνεση να μετεγκατασταθούν στη Νουσαντάρα…