Πέδρο Σάντσεθ: Το πιο μεγάλο στοίχημα

Η επαναβιομηχάνιση της ΕΕ, ώστε να μειωθεί η εξάρτησή της από ξένους κατασκευαστές· η πράσινη μετάβαση· τα κοινωνικά δικαιώματα και η πρόνοια· η ανάδειξη της ΕΕ σε σημαντικό γεωπολιτικό παράγοντα, ώστε να μπορέσει να ανταγωνιστεί τόσο την Κίνα όσο και τις ΗΠΑ· η επίτευξη συμφωνιών σε καίρια ευρωπαϊκά νομοθετήματα, όπως ένα νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο καθώς και η μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας· η διατήρηση της στήριξης της Ουκρανίας στον πόλεμο που δέχεται από τη Ρωσία: αυτές είναι οι βασικές προτεραιότητες της ισπανικής προεδρίας της ΕΕ, που ξεκινά επισήμως από σήμερα και θα ολοκληρωθεί στα τέλη του έτους. Τις περιέγραψε πρόσφατα ο ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ από τη Μαδρίτη. Κανονικά, βέβαια, έπρεπε να τις παρουσιάσει επισήμως στις 13 Ιουλίου στο Στρασβούργο, στη διάρκεια της ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου. Αλλά η κυβέρνησή του ζήτησε τη μετάθεση της ομιλίας αυτής στον Σεπτέμβριο. Και κανείς δεν ξέρει αν θα την εκφωνήσει τελικά ο ίδιος ή και αν θα υπάρχει κάποιος να την εκφωνήσει. Οι πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές που προκήρυξε ο Σάντσεθ για τις 23 Ιουλίου αμέσως μετά τη μεγάλη ήττα που υπέστησαν οι κυβερνώντες Σοσιαλιστές στις ισπανικές περιφερειακές και δημοτικές εκλογές της 28ης Μαΐου θεωρούνται ως το πιο παρακινδυνευμένο πολιτικό στοίχημα της καριέρας του – και τα σπασμένα κινδυνεύει να τα πληρώσει ολόκληρη η ΕΕ.

Δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά που μία κυλιόμενη προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου συμπίπτει με εθνικές εκλογές: το ίδιο συνέβη με τη Γαλλία πέρυσι, ενόσω ο Εμανουέλ Μακρόν έδινε μάχη για την επανεκλογή του. Ομως η πόλωση και οι αβεβαιότητες της ισπανικής πολιτικής αυξάνουν τον βαθμό δυσκολίας. Οι προηγούμενες ισπανικές κοινοβουλευτικές εκλογές, που πραγματοποιήθηκαν τον Απρίλιο του 2019, χρειάστηκε να επαναληφθούν τον Νοέμβριο, μετά την αποτυχία των συνομιλιών για τη συγκρότηση κυβερνητικού συνασπισμού που διεξήγαγαν οι Σοσιαλιστές (PSOE) του Σάντσεθ. Αυτή τη χρονιά, η προσοχή στρέφεται στα δεξιά: στις τοπικές εκλογές του Μαΐου, ένα μπλε κύμα, από το χρώμα του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος (PP) του Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό, σάρωσε την Ισπανία, ενώ το ακροδεξιό Vox διπλασίασε τα ποσοστά του. PP και Vox έχουν συμφωνήσει στο μεταξύ να συγκυβερνήσουν περισσότερους από 100 δήμους, ανάμεσά τους 25 πόλεις με περισσότερους από 30.000 κατοίκους, καθώς και την περιφέρεια της Βαλένθια.

Το σενάριο της αναπαραγωγής μιας τέτοιας συγκυβέρνησης σε εθνικό επίπεδο θεωρείται ως ένα από τα πιθανότερα – και χρησιμοποιείται ευρέως από την ισπανική Αριστερά ως σκιάχτρο ικανό να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους της και να απομακρύνει τους κεντρώους Ισπανούς από το Λαϊκό Κόμμα.

Πρόθεση ψήφου

Στη «δημοσκόπηση των δημοσκοπήσεων» του Politico, το PP συγκεντρώνει στην πρόθεση ψήφου 33%, έναντι 26% των Σοσιαλιστών, 14% του Vox και 13% του Sumar, της ακροαριστερής, νέας πολιτικής πλατφόρμας υπό την υπουργό Εργασίας Γιολάντα Ντίαθ, στην οποία προσχώρησαν πρόσφατα και οι (αποδεκατισμένοι, πλέον…) Podemos, κυβερνητικός εταίρος των Σοσιαλιστών εδώ και τριάμισι χρόνια. Πρόσφατη δημοσκόπηση της «El Mundo» θέλει το PP να αποσπά 140 από τις 350 έδρες της Βουλής, έναντι 102 για τους Σοσιαλιστές και 35 εδρών τόσο για το Vox όσο και για το Sumar. Αυτό όμως σημαίνει πως συντηρητικοί και Ακροδεξιά συγκεντρώνουν από κοινού 175 έδρες, μία λιγότερη από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία – προηγούμενες δημοσκοπήσεις τούς ήθελαν να την κατακτούν. Η ισπανική προεδρία της ΕΕ, λοιπόν, μπορεί να ξεκινήσει υπό σοσιαλιστική κυβέρνηση, να υποστεί την αναταραχή των εκλογών, να επιβραδυνθεί στη διάρκεια των διακοπών του Αυγούστου και να επανέλθει υπό μία νέα δεξιά/ακροδεξιά κυβέρνηση, με πολύ διαφορετικές προτεραιότητες – και ισχυρό λόγο σε ένα ευρωσκεπτικιστικό, ισλαμόφοβο κόμμα, το Vox, που αρνείται την κλιματική αλλαγή, όπως και την έμφυλη βία. Μπορεί επίσης να ξεκινήσει υπό σοσιαλιστική κυβέρνηση και να καταλήξει σε πολιτικό αδιέξοδο, με αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης.

Σημαίνουν όλα αυτά πως το στοίχημα που έβαλε ο Πέδρο Σάντσεθ, επισπεύδοντας κατά πέντε μήνες τις κοινοβουλευτικές εκλογές προκειμένου να ανακτήσει την πρωτοβουλία και να αποτρέψει την περαιτέρω φθορά (και εσωκομματική αμφισβήτησή του…), είναι εξ ορισμού χαμένο; Η καριέρα του 51χρονου πρωθυπουργού είναι γεμάτη επιθανάτιες εμπειρίες και τολμηρές αποφάσεις. Κέρδισε την ηγεσία του PSOE, το 2014, σχεδόν από το πουθενά. Υπέστη δύο βαριές εκλογικές ήττες και εκδιώχθηκε με εσωτερικό πραξικόπημα δύο χρόνια αργότερα, έπειτα όμως από οκτώ μήνες στην «πολιτική έρημο» ανέκτησε, το 2017, την ηγεσία του κόμματος και την επόμενη χρονιά χρησιμοποίησε μία πρόταση μομφής για διαφθορά προκειμένου να πείσει το κοινοβούλιο να εκδιώξει την κυβέρνηση (Ραχόι) για πρώτη φορά στη δημοκρατική ιστορία της Ισπανίας. Ηταν προς το συμφέρον του να επισπεύσει τις κοινοβουλευτικές εκλογές, «μία έξυπνη κίνηση… όλα ή τίποτα», δήλωσε χαρακτηριστικά στο Politico η πολιτική αναλύτρια Αλίθια Γκιλ-Τόρες, αλλά παράλληλα, σύμφωνα με την «El Pais», «η πιο παρακινδυνευμένη απόφαση που θα μπορούσε να πάρει».

Ο Σάντσεθ και η κυβέρνησή του διαβεβαιώνουν σε όλους τους τόνους πως οι εκλογές της 23ης Ιουλίου δεν θα διαταράξουν την ισπανική προεδρία της ΕΕ. Σε καιρούς τόσο δύσκολους, ωστόσο, η ΕΕ δύσκολα μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό της έξι μήνες νομοθετικού μαρασμού. Κι έπονται χειρότερα: το δεύτερο εξάμηνο του 2024 και το πρώτο εξάμηνο του 2025, δηλαδή αμέσως μετά τις ευρωεκλογές και στη διάρκεια της κρίσιμης πρώτης χρονιάς της νέας Κομισιόν, θα αναλάβουν (κανονικά…) διαδοχικά την προεδρία του Συμβουλίου η Ουγγαρία και η Πολωνία.