ΕΚΤ: Κύριοι δυστυχώς… πέσαμε έξω με τον πληθωρισμό

Τόσο ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Τζέι Πάουελ, όσο και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, αναμένουν ότι ο πληθωρισμός θα αργήσει να επιστρέψει στον κοινό στόχο του 2%, που μπορεί να πάει πριν τις αρχές του 2025.

Υπενθυμίζεται ότι στις 11 Ιουλίου 2022, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ αύξησε τα επιτόκια για πρώτη φορά τα τελευταία 11 χρόνια, ώστε να επαναφέρει τον υψηλό πληθωρισμό σε χαμηλότερα επίπεδα. Η αύξηση, μάλιστα που αποφασίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2022, είναι η μεγαλύτερη στην ιστορία της ΕΚΤ.

Εάν ο πληθωρισμός είναι υπερβολικά υψηλός λόγω της υπερβολικής ζήτησης για ελάχιστα αγαθά και υπηρεσίες, οι τράπεζες μπορούν να αυξήσουν τα επιτόκια ούτως ώστε οι πιστώσεις να γίνουν πιο ακριβές. Σημειώνεται ότι τα επιτόκια είναι το κόστος που συνεπάγεται ο δανεισμός χρημάτων («τιμή του χρήματος»).

Έτσι, με αυτόν τον τρόπο, η ΕΚΤ υποστηρίζει ότι η οικονομία «ηρεμεί», κατευνάζονται οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό και υποχωρεί ο πληθωρισμός.

Άσχημα μαντάτα

Ενώ πολλοί άργησαν να καταλάβουν πόσο μεγάλο πρόβλημα θα αποδεικνυόταν αυτό το κύμα πληθωρισμού, αξιωματούχοι που εκπροσωπούν τις 20 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου έχουν τώρα αυξήσει τα επιτόκια κατά μέσο όρο κατά 3,5% η καθεμία από τότε που άρχισαν να περιορίζουν το κόστος δανεισμού.

Ωστόσο, ενώ οι βασικοί δείκτες καταναλωτών έχουν υποχωρήσει, οι κεντρικοί τραπεζίτες αναφέρουν τον υψηλότερο δομικό πληθωρισμό, τις στενές αγορές εργασίας και τις πιέσεις στον τομέα των υπηρεσιών ως απόδειξη ότι οι τιμές θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν στα ύψη για αρκετό καιρό ακόμη.

Οι Chris Giles, Valentina Romei and Alan Smith εξηγούν σε ανάλυσή τους στους Financial Times τους βασικούς λόγους που επιμένει ο πληθωρισμός παρά την μάχη των τραπεζών με τις αυξήσεις των επιτοκίων.

Οι κεντρικοί τραπεζίτες έκαναν λάθος

Πρώτον, η αρχική επιμονή των κεντρικών τραπεζιτών ότι ο πληθωρισμός θα αποδεικνυόταν βραχύβιος οδήγησε σε καθυστερήσεις στην απόρριψη δεκαετιών επιθετικής και εξαιρετικά χαλαρής νομισματικής πολιτικής.

Αυτές οι καθυστερήσεις μπορεί να έκαναν ακόμη πιο δύσκολο να νικηθεί ο πληθωρισμός με υψηλότερους ρυθμούς, καθώς οι πιέσεις στις τιμές διευρύνθηκαν από ένα πρόβλημα που επηρεάζει μικρό αριθμό προϊόντων που πλήττονται από τα σημεία συμφόρησης της αλυσίδας εφοδιασμού σε ένα πολύ ευρύτερο φαινόμενο, που πλήττει σχεδόν όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες.

Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, («τράπεζα των κεντρικών τραπεζιτών»), προειδοποίησε πέρυσι ότι, εάν τα επιτόκια αυξηθούν πολύ λίγο ή καθυστερήσει πολύ η επίδρασή τους, οι χώρες μπορεί να γλιστρήσουν σε ένα περιβάλλον όπου ο υψηλός πληθωρισμός γίνεται κανόνας.

Ο κίνδυνος είναι ότι η μετάβαση στο 2% του πληθωρισμού μπορεί να απαιτήσει από τους κεντρικούς τραπεζίτες να αυξήσουν το κόστος δανεισμού σε σημείο που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Η κατάρρευση αρκετών μεσαίων δανειστών στις ΗΠΑ και τα προβλήματα της Credit Suisse νωρίτερα φέτος οφείλονται εν μέρει στο υψηλότερο κόστος δανεισμού. Εάν εξαφανιστεί και η ανάπτυξη, οι οικονομολόγοι αναμένουν μεγαλύτερη πίεση στους κεντρικούς τραπεζίτες που έχουν αναλάβει να προσπαθήσουν να δαμάσουν τον πληθωρισμό. Η Jennifer McKeown, επικεφαλής της Capital Economics, αναμένει τώρα τα υψηλότερα επιτόκια «να ωθήσουν τις περισσότερες προηγμένες οικονομίες σε ύφεση τους επόμενους μήνες».

Τα αποτελέσματα δε φαίνονται αμέσως

Δεύτερον, η νομισματική πολιτική έρχεται πάντα με υστέρηση, και χρειάζονται περίπου 18 μήνες για να διεισδύσει πλήρως ο αντίκτυπος μιας ενιαίας αύξησης των επιτοκίων στα πρότυπα δαπανών και στις τιμές.

Οι υπεύθυνοι χάραξης νομισματικής πολιτικής άρχισαν να αυξάνουν τα επιτόκια πριν από λιγότερο από ενάμιση χρόνο στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο και λιγότερο από έναν χρόνο πριν στην ευρωζώνη. Ανέβηκαν υψηλότερα από το ουδέτερο επιτόκιο – όπου περιορίζουν ενεργά την οικονομία – μόλις πριν από λίγους μήνες.

Αλλά ορισμένοι κεντρικοί τραπεζίτες και οικονομολόγοι πιστεύουν ότι οι καθυστερήσεις μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερες – και το αποτέλεσμα της σύσφιξης λιγότερο ισχυρό – αυτή τη φορά.

«Ίσως η νομισματική πολιτική να μην είναι τόσο ισχυρή όσο πριν από αρκετές δεκαετίες», δήλωσε ο Nathan Sheets, επικεφαλής οικονομολόγος στην αμερικανική τράπεζα Citi.

Υποστηρίζουν ότι, παρά το αυξανόμενο κόστος δανεισμού, η ανάπτυξη έχει αποδειχθεί εκπληκτικά ανθεκτική, ειδικά στον τομέα των υπηρεσιών που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής παραγωγής στις περισσότερες οικονομίες. «Οι μεγάλες οικονομίες και η παγκόσμια οικονομία στο σύνολό της έχουν απορροφήσει τις αυξήσεις επιτοκίων εξαιρετικά και εκπληκτικά καλά», δήλωσε ο Sheets.

Μια μακροπρόθεσμη μετατόπιση από τη μεταποίηση προς τις υπηρεσίες, που απαιτούν λιγότερα κεφάλαια, θα μπορούσε επίσης να σημαίνει βραδύτερη μετάδοση μιας πιο αυστηρής νομισματικής πολιτικής.

Οι διαρθρωτικές αλλαγές σε σημαντικά μέρη της οικονομίας – συμπεριλαμβανομένων των αγορών στέγασης και εργασίας – από τώρα έως τη δεκαετία του 1990 μπορεί να εξηγήσουν γιατί οι αυξήσεις των επιτοκίων είχαν πολύ πιο απότομο και οξύτερο αντίκτυπο τότε.

Οι τάσεις της στέγασης παίζουν ρόλο

Τρίτον, για να εξηγηθεί γιατί οι αυξήσεις των επιτοκίων χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να φανούν στη πράξη, πρέπει να ληφθεί υπόψιν το τεράστιος ρόλος της αγοράς στέγης.

Σε αρκετές χώρες, το ποσοστό των νοικοκυριών που είτε κατέχουν εξ ολοκλήρου την ιδιοκτησία τους είτε νοικιάζουν έχει αυξηθεί.

Τα στεγαστικά δάνεια με σταθερό επιτόκιο είναι πλέον πιο δημοφιλή από τα ευέλικτα, όπου τα υψηλότερα επιτόκια της κεντρικής τράπεζας τροφοδοτούνται σχεδόν αμέσως από τη δύναμη των νοικοκυριών.

Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, το μερίδιο των νοικοκυριών που κατέχουν ακίνητο με υποθήκη έχει μειωθεί από 40% τη δεκαετία του 1990 σε λιγότερο από 30%. Όσοι έχουν στεγαστικά δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου έχει μειωθεί από το 70% το 2011 σε λίγο περισσότερο από το 10% φέτος.

Ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας Άντριου Μπέιλι δήλωσε πρόσφατα ότι αυτές οι τάσεις σήμαιναν ότι «η μετάδοση της νομισματικής πολιτικής θα είναι πιο αργή ως αποτέλεσμα».

Σφιχτές οι αγορές εργασίας

Τέλος, οι τάσεις στις προσλήψεις στην αγορά εργασίας ακόμα επηρεάζονται από τις επιπτώσεις της πανδημίας του κορονοϊού. Παραμένουν μεγάλες ελλείψεις εργατικού δυναμικού -ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών- ενισχύοντας την αύξηση των μισθών και επακολούθως τον πληθωρισμό.

Η Κριστίν Λαγκάρντ είπε τη περασμένη εβδομάδα ότι οι εταιρείες του κλάδου των υπηρεσιών μπορεί να εμπλέκονται σε «προσφορά εργασίας», φοβούμενη ότι δεν θα μπορέσουν να προσλάβουν προσωπικό εάν ενισχυθεί η ανάπτυξη.

Ο τομέας θα μπορούσε να «απομονωθεί από τις επιπτώσεις της σύσφιξης της πολιτικής για περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν», είπε η πρόεδρος της ΕΚΤ.