Ανάλυση: Ερμηνεύοντας την αντίδραση της Κίνας στην εξέγερση της Βάγκνερ

Καθώς τα μισθοφορικά στρατεύματα της Βάγκνερ κατευθύνονταν προς τη Μόσχα στις 24 Ιουνίου 2023, πιθανότατα δεν ήταν μόνο ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν και η κυβερνητική ελίτ του που παρακολουθούσαν με ανησυχία. Στην Κίνα μπορεί, επίσης, να υπήρχαν ορισμένα ανήσυχα πρόσωπα (στη φωτογραφία αρχείου του AP, επάνω, Πούτιν και Σι Τζινπίνγκ).

Στάση εξισορρόπησης

Καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία, το Πεκίνο ακολουθεί μια στάση εξισορρόπησης – στηρίζοντας τον Πούτιν ως σύμμαχο και παρέχοντας οικονομική σωτηρία στη Ρωσία, ενώ προσπαθεί να προστατευθεί από τον δυνητικό κίνδυνο αστάθειας σε μια γειτονική χώρα.

Ενα πραξικόπημα στη Ρωσία θα ανέτρεπε αυτόν τον προσεκτικό διπλωματικό χορό και θα προκαλούσε στο Πεκίνο έναν νέο πονοκέφαλο.

Ο Joseph Torigian, ειδικός για την Κίνα και τη Ρωσία στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο, συζητά εδώ πώς το Πεκίνο αντέδρασε στο χαοτικό 24ωρο κατά το οποίο ο αρχηγός των μισθοφόρων Γεβγκένι Πριγκόζιν αμφισβήτησε το Κρεμλίνο – και γιατί αυτό έχει σημασία.

Εχουμε ορισμένες ενδείξεις για το πώς εξέλαβε το Πεκίνο τα γεγονότα;

Θα είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς τι πιστεύει πραγματικά το Πεκίνο καθώς υπήρξαν ελάχιστα επίσημα σχόλια. Η Μόσχα γνωρίζει ότι τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης – όπως και τα δικά της – ελέγχονται αυστηρά.

Η σημαία της Βάγκνερ στο Ροστόφ επί του Ντον (φωτογραφία αρχείου Reuters/Alexander Ermochenko)

Ιστορικά, η Ρωσία έδειχνε έντονο ενδιαφέρον για το πώς απεικονίζονταν στον κινεζικό Τύπο. Ως εκ τούτου, η Κίνα θα είναι προσεκτική σχετικά με το τι γράφεται, ώστε οι ρώσοι διπλωμάτες να μην «ακούσουν» τι λένε οι κινέζοι αξιωματούχοι.

Σημάδια ανησυχίας

Ωστόσο, τα πραγματικά σημάδια ανησυχίας από το Πεκίνο μπορούν να εντοπιστούν.

Σ’ ένα tweet που αργότερα διαγράφηκε, ο πολιτικός σχολιαστής Hu Xijin έγραψε: «Η ένοπλη εξέγερση [του Πριγκόζιν] έκανε τη ρωσική πολιτική κατάσταση να περάσει το οριακό σημείο. Ανεξάρτητα από την έκβασή της, η Ρωσία δεν μπορεί πλέον να επιστρέψει στη χώρα που ήταν πριν την εξέγερση».

Παρομοίως, η China Daily – έντυπο που διευθύνεται από το Κεντρικό Τμήμα Προπαγάνδας του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος – επικαλέστηκε δηλώσεις δύο κινέζων ακαδημαϊκών που εξέφρασαν την ανησυχία τους αναφορικά με το επεισόδιο της Ομάδας Wagner.

Ο σχολιασμός αυτός μπορεί να συνιστά ένα διακριτικό υπαινιγμό του Πεκίνου προς τη Μόσχα πως πρέπει να τακτοποιήσει τα του οίκου της.

Θα μπορούσαν επίσης οι ίδιες απόψεις να χρησιμοποιηθούν ως υπενθύμιση στον έξω κόσμο ότι η Κίνα και η Ρωσία είναι διαφορετικά πολιτικά συστήματα και πως το Πεκίνο δεν θα ενεργεί πάντα στο πλαίσιο της Μόσχας.

Η στάση απέναντι στον Πούτιν

Την ίδια στιγμή, η κινεζική κυβέρνηση θα προσπαθήσει να μην υποστηρίξει μια αφήγηση που θα την ήθελε ν’ ανησυχεί για τη στρατηγική εταιρική σχέση.

Η Global Times, μια κρατική κινεζική εφημερίδα, έχει ήδη απορρίψει τις αναφορές των δυτικών μέσων ενημέρωσης ότι ήταν λάθος το «στοίχημα» της Κίνας με τον Πούτιν.

Τέτοιοι ισχυρισμοί θα παρουσιαστούν στην Κίνα ως συνωμοσία που έχει ως στόχο να βλάψει τις σινο-ρωσικές σχέσεις.

Θα επηρεάσει λοιπόν το επεισόδιο της Βάγκνερ την υποστήριξη της Κίνας προς τον Πούτιν;

Η κινεζική κυβέρνηση πιθανότατα πιστεύει ότι ο Πούτιν εξακολουθεί να είναι η καλύτερη ευκαιρία για σταθερότητα στη Ρωσία και ότι η υποστήριξή του είναι το βασικό θεμέλιο της διμερούς σχέσης.

Ορισμένοι κινέζοι σχολιαστές έχουν σημειώσει ότι ο Πούτιν βγήκε νικητής γρήγορα και με λίγο αίμα να έχει χυθεί. Μπορεί να έχουν δίκιο – αν και η εξέγερση θεωρείται ευρέως ως ντροπή, πολλοί παρατηρητές στη Δύση πιστεύουν επίσης ότι ο ρώσος πρόεδρος θα επιβιώσει από την κρίση.

Σε αναμονή η Μόσχα

Από τη ρωσική πλευρά, δεδομένης της σημασίας που έχει η Κίνα γι’ αυτήν κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία, οι αξιωματούχοι στη Μόσχα θα περιμένουν από το Πεκίνο να εκφράσει ξεκάθαρα την υποστήριξή του στον Πούτιν.

Σι Τζινπίνγκ (αριστερά) – Πούτιν (φωτογραφία αρχείου AP)

Σε προηγούμενες στιγμές οικειότητας στη σχέση, μια τέτοια βοήθεια ήταν αναμενόμενη και είχε αξία. Το 1957, όταν ο σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουστσόφ κατέστειλε οριακά ένα πραξικόπημα, ήταν τόσο ευγνώμων που οι Κινέζοι ευλόγησαν τη νίκη του ώστε υποσχέθηκε να τους δώσει ένα πυρηνικό όπλο.

Υπάρχει ένα ερώτημα πώς θα αντιδρούσε η Κίνα αν η ανταρσία είχε κλιμακωθεί. Η ιστορία δείχνει ότι οι Κινέζοι μπορεί να μπουν στον πειρασμό να παρέμβουν, αλλά και ότι λαμβάνουν υπόψη τις προκλήσεις κάθε τέτοιας ενέργειας.

Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της απόπειρας πραξικοπήματος του 1991 από τους σοβιετικούς σκληροπυρηνικούς κατά του τότε προέδρου Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ορισμένοι στο Πεκίνο σκέφτηκαν να παράσχουν οικονομική υποστήριξη.

Η σκέψη των Κινέζων

Ο κινέζος ηγέτης Ντενγκ Σιαοπίνγκ, επιφυλακτικός καθώς ήταν απέναντι στους σοβιετικούς, έβαλε τέλος σ’ αυτά τα αρχικά σχέδια και το πραξικόπημα απέτυχε.

Ποια μαθήματα θα μπορούσαν να έχουν αντλήσει οι Κινέζοι για το δικό τους σύστημα;

Είναι δύσκολο να υπερεκτιμηθεί πως αυτό που συμβαίνει στη Ρωσία έχει διαμορφώσει ιστορικά τη σκέψη των Κινέζων για τη χώρα τους.

Η γέννηση του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, η Πολιτιστική Επανάσταση, οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις του προγράμματος «Μεταρρύθμιση και Ανοιγμα» από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, η πολιτική απέναντι στις εθνοτικές μειονότητες – όλα αυτά και πολλά άλλα διαμορφώθηκαν απ’ αυτό που ορισμένοι στην κινεζική ηγεσία πίστευαν ότι οι Ρώσοι έκαναν σωστά ή λάθος.

Ωστόσο, πολλοί στην Κίνα μπορεί ν’ αναρωτιούνται πόσα κοινά έχουν με τη Ρωσία σήμερα. Οι πρόεδροι Πούτιν και Σι Τζινπίνγκ διακρίνονται σίγουρα για μια σειρά από συντηρητικές, δυτικοσκεπτικιστικές και κρατικιστικές «εκλεκτικές συγγένειες».

Πραγματικές διαφορές

Ομως ο πόλεμος του Σι κατά της διαφθοράς και η «εντολή πάνω από το όπλο» του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, όπως το έθεσε ο πρόεδρος Μάο, αναδεικνύουν πραγματικές διαφορές.

Οι Κινέζοι πιθανότατα θα είναι περήφανοι για το δικό τους σύστημα, στο οποίο είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια τέτοια ανταρσία, αλλά παρ’ όλα αυτά θα είναι προσεκτικοί και δεν θα το διατυμπανίσουν.