Η όψιμη μισή «συγγνώμη» της Ευρώπης για την αποικιοκρατία

Αρκεί μια συγγνώμη;

«Κανείς δεν φέρει σήμερα την ευθύνη για τις απάνθρωπες ενέργειες σε βάρος της ζωής ανδρών, γυναικών και παιδιών», είχε τονίσει με… νόημα προ μηνών ο ίδιος ο βασιλιάς Γουλιέλμος Αλέξανδρος, στο χριστουγεννιάτικο μήνυμά του.

«Αντιμετωπίζοντας με εντιμότητα το κοινό παρελθόν μας και αναγνωρίζοντας το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που συνιστά η δουλεία, θέτουμε τις βάσεις για ένα κοινό μέλλον», είχε υποστηρίξει.

«Ένα μέλλον, στο οποίο θα υψώσουμε το ανάστημά μας εναντίον κάθε σύγχρονης μορφής διακρίσεων, εκμετάλλευσης και αδικίας».

Το μόνο όμως που έχει ανακοινώσει ως προς το θέμα η Ολλανδία είναι η δημιουργία ενός ταμείου, ύψους 200 εκατομμυρίων ευρώ, για πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης για το παρελθόν της χώρας και για την «αντιμετώπιση των σημερινών επιπτώσεων της δουλείας».

Πρακτικά πρόκειται για μια επένδυση στο εσωτερικό της, όπου – ενάμιση και πλέον αιώνα μετά την κατάργηση της δουλείας- ο ρατσισμός παραμένει μάστιγα, και δη ενισχυμένος.

Ο ίδιος ο βασιλιάς Γουλιέλμος αναγνώρισε το περασμένο Σάββατο ότι πολλοί συμπολίτες του δεν υποστηρίζουν την απόφασή του να ζητήσει -έστω και με τεράστια καθυστέρηση- δημόσια συγγνώμη.

Όμως το γεγονός ότι αυτής είχαν ήδη προηγηθεί δικαστικές προσφυγές με ακριβώς αυτό το αίτημα, καθώς και η δημόσια παραδοχή έλλειψης βούλησης να συνοδευτούν τα λόγια και με πράξεις, δείχνουν να στέλνουν μπερδεμένα μηνύματα, ρίχνοντας έτσι βαριά «σκιά» στις πραγματικές προθέσεις.

Συνολικά, δε, στην Ευρώπη υπάρχει μικτό ιστορικό όσον αφορά τη συγγνώμη για τη δουλεία και τις αποικιακές καταχρήσεις, με τάση προς την έκφραση μεταμέλειας, αλλά χωρίς αποζημιώσεις.

Η Δανία ζήτησε συγγνώμη από την Γκάνα το 2018, δύο αιώνες αφότου σταμάτησε την αποίκησή της.

Οι βασιλείς του Βελγίου και του Ηνωμένου Βασιλείου, Φίλιππος και Κάρολος Γ’ έχουν εκφράσει «βαθιά λύπη» για τις πρακτικές των προγόνων τους, χωρίς επίσημη συγγνώμη ή αναγνώριση των συνδέσεων του στέμματος με το δουλεμπόριο.

Η Γαλλία έχει αναγνωρίσει με νόμο τη δουλεία ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Ευαισθησία… «δύο μέτρων και σταθμών»

Πιο ειδική περίπτωση είναι αυτή της Γερμανίας.

Έχει επίσης ζητήσει συγγνώμη για τη σφαγή μελών των φυλών Χερέρο και Νάμα στη Ναμίμπια.

Έπειτα δε από διεθνείς πιέσεις, την αναγνώρισε ως γενοκτονία έναν αιώνα μετά τη διάπραξή της, μόλις πρόπερσι.

Άρχισε το 1094, διήρκεσε τουλάχιστον τέσσερα χρόνια και είχε χιλιάδες ιθαγενείς ως θύματα.

Είτε ως άμεσο αποτέλεσμα της σφαγής, είτε εξαιτίας θανάτων από ασιτία, δίψα, καταναγκαστικά έργα, βασανιστήρια και άλλες στερήσεις σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Θεωρείται η πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα και χαρακτηρίζεται από πολλούς ως «πρόβα» για το Ολοκαύτωμα.

Ενόσω, δε, συνεχίζει να αρνείται κατηγορηματικά την καταβολή πολεμικών επανορθώσεων για τις φρικαλεότητες του Γ’ Ράιχ, το γερμανικό κράτος συμφώνησε -έπειτα από χρόνια διαπραγματεύσεων- να καταβάλει στη Ναμίμπια 1,1 δισεκατομμύρια ευρώ.

Όχι όμως ως αποζημίωση, αλλά ως «χρηματική βοήθεια» για «έργα υποδομής και ανάπτυξης» της αφρικανικής χώρας. Και μάλιστα σε βάθος 30 ετών…

Ο επικεφαλής των Χερέρο είχε σπεύσει να απορρίψει τη συμφωνία ως «προσβολή», καθώς δεν περιελάμβανε την καταβολή αποζημιώσεων.

Ανάλογο είναι το κλίμα σήμερα σε πρώην αποικίες της Ολλανδίας και της Βρετανίας.

Από το Σουρινάμ έως τις πρώην Ολλανδικές Αντίλλες στην Καραϊβική, κυβερνήσεις, ακαδημαϊκοί και ακτιβιστές κατηγορούν το Άμστερνταμ για απουσία διαλόγου.

Ζητούν αποζημιώσεις.

Πολλοί χαρακτηρίζουν τη λεκτική συγγνώμη, χωρίς πρακτικό αντίκρυσμα, ως ακόμη ένα είδος αποικιοκρατικής προσέγγισης.

Προχωρώντας στην αντεπίθεση, η Κοινότητα της Καραϊβικής -μια ένωση 15 κρατών της περιοχής- έχει παρουσιάσει ένα σχέδιο 10 σημείων για κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές επανορθώσεις.

Μεταξύ άλλων, ζητούν από τις ευρωπαϊκές πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις πλήρη επίσημη συγγνώμη, ευκαιρίες επαναπατρισμού, διαγραφή χρέους, μεταφορά τεχνολογίας και προγράμματα στήριξης.

Προς το παρόν ωστόσο στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού επικρατεί βολικά… επιλεκτική κώφωση.