Πόσο πιθανό είναι ένα «ανθρώπινο» Σύμφωνο Μετανάστευσης στη σημερινή Ευρώπη – Η ολιγωρια κοστιζει ζωές

Οι πρώτοι τρεις μήνες του 2023 ήταν οι πιο θανατηφόροι από το 2017 για μετανάστες που προσπάθησαν να διασχίσουν τη Μεσόγειο, σύμφωνα με στοιχεία από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης.

Το έργο Missing Migrants της Υπηρεσίας Μετανάστευσης του ΟΗΕ κατέγραψε 441 θανάτους μεταναστών στην Κεντρική Μεσόγειο μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου.

Εντωμεταξύ η Frontex, ανέφερε 54.000 παράτυπες διελεύσεις στο μπλοκ το πρώτο τρίμηνο, κατά το ένα πέμπτο σε σχέση με το 2022. Είκοσι οκτώ χιλιάδες άτομα έφτασαν στην ΕΕ από την Κεντρική Μεσόγειο, δηλαδή τριπλάσια αύξηση από πέρυσι.

«Η διαδρομή της κεντρικής Μεσογείου αντιπροσωπεύει περισσότερο από το ήμισυ όλων των παράτυπων συνοριακών διελεύσεων προς την ΕΕ», πρόσθεσε η Frontex.

Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, η κυβέρνηση της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι ανακοίνωσε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη μετανάστευση μετά την απότομη αύξηση των αφίξεων στη Μεσόγειο. Η κίνηση θα επιτρέψει στην Ιταλία να επιστρέψει τους μετανάστες πιο γρήγορα, ένα βήμα που ενθαρρύνθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις τελευταίες εβδομάδες, σύμφωνα με το Euractiv. 

Ανάγκη για ένα «ανθρώπινο» σύμφωνο

«Η συνεχιζόμενη ανθρωπιστική κρίση στην κεντρική Μεσόγειο είναι αφόρητη», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του ΔΟΜ Αντόνιο Βιτορίνο. «Με περισσότερους από 20.000 θανάτους που έχουν καταγραφεί σε αυτή τη διαδρομή από το 2014, φοβάμαι ότι αυτοί οι θάνατοι έχουν ομαλοποιηθεί. Τα κράτη πρέπει να ανταποκριθούν. Οι καθυστερήσεις και τα κενά κοστίζουν ανθρώπινες ζωές», πρόσθεσε. 

Οι νομοθέτες της ΕΕ αναμένεται τις επόμενες εβδομάδες να ξεκινήσουν διοργανικές διαπραγματεύσεις για τους πρώτους νομοθετικούς φακέλους στο προτεινόμενο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου. Οι ηγέτες έχουν θέσει ως στόχο για τις ευρωεκλογές του επόμενου έτους να ολοκληρώσουν τη μεταρρύθμιση του νομικού καθεστώτος του μπλοκ για τη μετανάστευση και το άσυλο. 

Οι αργές κινήσεις της ΕΕ κοστίζουν ζωές

Μια πρόσφατη πρόοδος σε μια κοινή πολιτική ασύλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν βοηθάει πολύ στην πρόληψη του θανάτου αιτούντων άσυλο που διασχίζουν τη Μεσόγειο Θάλασσα και χάνουν τη ζωή τους.

Μια εβδομάδα πριν το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο, οι κυβερνήσεις της ΕΕ κατέληξαν σε μια αρχική συμφωνία σχετικά με τους κανόνες για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου και για τον επιμερισμό του βάρους ασύλου σε ολόκληρο το μπλοκ.

Αυτά είναι βασικά κεφάλαια ενός συμφώνου για τη μετανάστευση που συζητείται τα τελευταία οκτώ χρόνια, αλλά η συμφωνία περιλαμβάνει μόνο τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μοιράζονται την ευθύνη όταν κάποιος έχει περάσει τα εξωτερικά σύνορα

Δεν εξετάζει το ζήτημα του τρόπου αποτροπής αυτών των διελεύσεων από χώρες όπως η Τουρκία και η Λιβύη που συνορεύουν με την ΕΕ.

«Πρέπει να υπάρχει συνεχής δέσμευση με τρίτες χώρες και πρέπει να υπάρχουν κίνητρα [για να παίρνουν ανθρώπους πίσω]», είπε ένας ειδικός σε θέματα μετανάστευσης με γνώση των διαπραγματεύσεων, ο οποίος μίλησε στο Al Jazeera υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Είναι στο χέρι μας να βγούμε εκεί έξω και να μιλήσουμε».

Η πολιτική ασφαλών τρίτων χωρών

Οι υπογράφοντες τη Σύμβαση της Γενεύης για το Καθεστώς των Προσφύγων του 1951, η οποία περιλαμβάνει την ΕΕ, μπορούν είτε να χορηγήσουν άσυλο στους πρόσφυγες είτε να τους επιστρέψουν σε μια ασφαλή τρίτη χώρα.

Η αποστολή τους σε ένα μέρος όπου κινδυνεύουν ονομάζεται επαναπροώθηση (pushback).

Θεωρητικά, μια πολιτική ασφαλών τρίτων χωρών θα έχει εφαρμοστεί έως το 2026, όταν θα τεθεί σε ισχύ το σύμφωνο μετανάστευσης.

Έως ότου η ΕΕ δεσμευτεί με τρίτες χώρες για να διαπραγματευτεί τους όρους επιστροφής, λένε οι ειδικοί, το μπλοκ δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να σώσει όσους ξεκίνησαν τη θάλασσα και αυτοί οι άνθρωποι θα έχουν ισχυρό κίνητρο να το κάνουν.

Στην προστασία των εξωτερικών συνόρων επιμένει η Ελλάδα

«Η κοινή μας θάλασσα, η Μεσόγειος, μας ενώνει και στην ανάγκη αντιμετώπισης ενός κρίσιμου ζητήματος, όπως είναι το μεταναστευτικό», ήταν το μήνυμα της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, κατά τη συνάντηση της με τον Πρόεδρο της Μάλτας, Τζόρτζ Βέλλα.

Στο επίκεντρο της συνάντησής του ήταν η ανάγκη επίδειξης μεγαλύτερης και έμπρακτης αλληλεγγύης από όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο μεταναστευτικό, καθώς και τα θέματα της Μεσογείου, όπως η ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης.

Όπως επεσήμανε ότι «η προστασία των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί προτεραιότητα, η οποία, όμως, πρέπει να συμβαδίζει με το καθήκον μας να διασφαλίσουμε το υπέρτατο αγαθό, την ανθρώπινη ζωή» και συμπλήρωσε: «Το μεταναστευτικό δεν είναι υπόθεση μόνο των παράκτιων κρατών, αλλά ολόκληρης της ευρωπαϊκής οικογένειας, η οποία με αλληλεγγύη και σε στενή συνεργασία με τρίτα κράτη πρέπει να τα αντιμετωπίσει, μένοντας ταυτόχρονα πιστή στις αξίες και τα ιδεώδη, τα οποία πρεσβεύει».