Ο άγνωστος βιβλιοθηκάριος που έσωσε την ιστορία των ομοφυλόφιλων

«Πάντα αγαπούσα τις δημόσιες βιβλιοθήκες. Ήταν το καταφύγιό μου ως απομονωμένο, σπασικλάκι queer παιδί στη δεκαετία του 1980» γράφει ο Hugh Ryan στο αμερικανικό Harper’s Bazaar και συνεχίζει: «Μου έδωσαν τις πρώτες μου δουλειές και ήταν τα πρώτα μέρη όπου βρήκα πληροφορίες για την queer ιστορία. Περιορισμένες, βέβαια, αλλά και πάλι καλύτερες από οτιδήποτε έπαιρνα από το σχολείο, την οικογένειά μου, την τηλεόραση ή οπουδήποτε αλλού».

Δυστυχώς, αυτές τις μέρες οι δημόσιες βιβλιοθήκες είναι χώροι που βρίσκονται σε κλοιό. Η γενέτειρά μου, η Νέα Υόρκη, σκοπεύει να περικόψει 36 εκατομμύρια δολάρια από τον προϋπολογισμό των βιβλιοθηκών φέτος, ένα καταστροφικό χτύπημα σε ένα ήδη υπερφορτωμένο σύστημα.

Οι βιβλιοθηκονόμοι σε όλη τη χώρα έχουν δεχτεί επιθέσεις ως «παιδεραστές και παιδόφιλοι επειδή επιτρέπουν την τοποθέτηση ομοφυλόφιλων βιβλίων στα ράφια τους».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Berkeley School of Information (@berkeleyischool)

Φοβικές φαντασιώσεις

Ίσως το πιο ανησυχητικό είναι ότι οι Ρεπουμπλικάνοι νομοθέτες και οι υποψήφιοι για την προεδρία φαίνεται να έχουν την πρόθεση να διώξουν εντελώς το queer περιεχόμενο από τη δημόσια σφαίρα – από τις βιβλιοθήκες και τα σχολικά προγράμματα. Με κάποιο τρόπο, για ανθρώπους που φαίνεται να μην έχουν πατήσει ποτέ στη ζωή τους το πόδι τους σε βιβλιοθήκη, καταλαβαίνουν αυτή την κρίσιμη αλήθεια: Η καταστροφή της ιστορίας μας είναι το πρώτο βήμα για την καταστροφή του παρόντος και του μέλλοντός μας.

«Ως αποτέλεσμα, τα ανεξάρτητα και ιδιωτικά queer αρχεία – τα οποία μπορεί κάποτε να φάνταζαν γραφικά  ή να μην είναι πλέον απαραίτητα στην εποχή της αποδοχής μας – τώρα φαντάζουν σαν το μοναδικό ουσιαστικό τείχος προστασίας μας που κρατάει γερά ενάντια στις γενοκτονικές “φοβικές φαντασιώσεις των φανατικών αντι-queer”» γράφει ο Hugh Ryan στο αμερικανικό Harper’s Bazaar.

Ο διασώστης της ιστορίας

Για δεκαετίες, πολύ πριν ξεκινήσει αυτός ο σημερινός γύρος επιθέσεων, αυτά τα indie αρχεία και το αφοσιωμένο προσωπικό τους εργάζονταν για τη διατήρηση και την προστασία της queer ιστορίας ενάντια σε αυτού ακριβώς του είδους τις απειλές. Πιθανότατα δεν γνωρίζετε το όνομα Paul Fasana, αλλά αν διαβάσετε αρκετά την ιστορία των ΛΟΑΤΚΙ, θα εμφανιστεί στο ένα βιβλίο μετά το άλλο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες – όχι στο ίδιο το κείμενο, αλλά στις ευχαριστίες: Pink Triangle Legacies (2022)- Language Before Stonewall (2019)- Greetings From the Gayborhood (2008), Becoming Visible (1998).

Από το 1995 μέχρι κυριολεκτικά την εβδομάδα που πέθανε, τον Απρίλιο του 2021, ο Fasana εργάστηκε εθελοντικά ως επικεφαλής αρχειοφύλακας στο Stonewall National Museum, Archives & Library στο Fort Lauderdale της Φλόριντα, ένα από τα παλαιότερα και μεγαλύτερα ανεξάρτητα queer αρχεία στις Ηνωμένες Πολιτείες.

«Όπως μου είπε ο συγγραφέας του Pink Triangle Legacies, ο W. Jake Newsome, «ο Fasana έκανε περισσότερα για να παρέχει πρόσβαση στο queer παρελθόν μας από οποιονδήποτε άλλον έχω γνωρίσει … Ο Paul άκουγε υπομονετικά καθώς περιέγραφα το πρόγραμμά μου και στη συνέχεια μου υπέδειξε πηγές που με βοήθησαν να απαντήσω σε ερωτήσεις που δεν ήξερα καν ότι έθετα. Δεν χρειαζόταν βοήθημα εύρεσης- φαινόταν ότι γνώριζε κάθε έγγραφο, κουτί και αντικείμενο απ’ έξω»» συνεχίζει ο Hugh Ryan.

Δείτε το βίντεο

Η δική του ιστορία

Ένας ομοφυλόφιλος άντρας της εργατικής τάξης και φοιτητής της πρώτης γενιάς, ο Fasana έκανε coming out στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ενώ έπαιρνε μεταπτυχιακό στη βιβλιοθηκονομία στο UC-Berkeley (όπου αργότερα ίδρυσε υποτροφία για ομοφυλόφιλους φοιτητές).

Αφού ανέβηκε στην ιεραρχία της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης, μετακόμισε στη Φλόριντα στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και ξεκίνησε το ηράκλειο έργο της οργάνωσης των αποθεμάτων της SNMAL. Από το 1972, το SNMAL είναι μια σημαντική εγγύηση της queer ιστορίας -ιδιαίτερα της queer ιστορίας του Νότου- αλλά όπως όλα τα ανεξάρτητα queer αρχεία, η εύθραυστη ύπαρξή του εξαρτάται εδώ και καιρό από εθελοντές όπως η Fasana, παθιασμένους γραφιάδες που εκτελούν την άδοξη αλλά απολύτως αναγκαία καθημερινή εργασία.

Μέχρι τη στιγμή που η Fasana εμφανόστηκς, τα αποθέματα του SNMAL είχαν αυξηθεί κατακόρυφα, ιδίως καθώς διέσωσε τεράστιες συλλογές από άνδρες που πέθαναν στο πρώτο κύμα της κρίσης του AIDS. Από ένα συνονθύλευμα που είχε διασκορπιστεί σε τρεις διαφορετικές αποθήκες, η Fasana ένωσε τις συλλογές σε ένα αξιοποιήσιμο αρχείο – ένα αρχείο που έκτοτε τροφοδοτεί την queer επιστήμη και κοινότητα στη νότια Φλόριντα και σε ολόκληρη τη χώρα. Σήμερα, προς τιμήν του Fasana και του συνεργάτη του, Robert Graham, η συλλογή του SNMAL είναι γνωστή ως το Αρχείο Fasana/Graham.

Φρόντισε για το μέλλον

Σύμφωνα με τον Hunter O’Hanian, ο οποίος διετέλεσε εκτελεστικός διευθυντής του SNMAL κατά τη διάρκεια μέρους της θητείας του Fasana, «Περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο μεμονωμένο άτομο, [ο Paul Fasana] είναι υπεύθυνος για τον πλούτο των τεράστιων αρχείων του Στόουνγουολ*. Χιλιάδες σελίδες του αρχείου φέρουν τις προσεκτικά χειρόγραφες σημειώσεις του με μολύβι … Οι μελλοντικές γενιές μελετητών και ερευνητών θα του οφείλουν ευγνωμοσύνη».

(*Η Εξέγερση του Στόουνγουολ ήταν μια σειρά βίαιων συγκρούσεων μεταξύ αστυνομικών και ομοφυλοφίλων τις πρωϊνές ώρες της 28ης Ιουνίου 1969 έξω από το μπαρ Stonewall Inn, στην συνοικία Γκρίνουϊτς Βίλατζ της Νέας Υόρκης. Θεωρείται η αφετηρία του κινήματος για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και γενικότερα των ΛΟΑΤΚΙ σε παγκόσμιο επίπεδο).

Για πόσο μεγάλο αρχείο μιλάμε;

«Στοιβαγμένες κατακόρυφα, οι συλλογές του SNMAL θα έφταναν το διπλάσιο ύψος του Empire State Building. Μετρώντας μόνο τα έντυπα αρχεία, υπάρχουν έξι εκατομμύρια σελίδες υλικού. Και το SNMAL είναι μόνο ένα από τα queer αρχεία που εργάζονται ανεξάρτητα, στα όρια της οικονομικής φερεγγυότητας, για να κρατήσουν την ιστορία μας μακριά από τα σκουπίδια» γράφει ο Hugh Ryan στο αμερικανικό Harper’s Bazaar και συνεχίζει.

Ένα από τα πρώτα τέτοια αρχεία στον κόσμο ιδρύθηκε στο Βερολίνο το 1919 από τον πρωτοποριακό queer ερευνητή Magnus Hirschfeld. Ονομάστηκε Institut für Sexualwissenschaft (Ινστιτούτο Σεξολογίας) και κάηκε από τους Ναζί το 1933. Περίπου 20.000 βιβλία έγιναν καπνός – έχουμε μόνο μια ιδέα για το τι ακριβώς χάθηκε. Γνωρίζουμε όμως ότι ο Hirschfeld και το Ινστιτούτο ήταν στην πρώτη γραμμή της τρανς ιατρικής, της κοινωνικής επιστήμης και του ακτιβισμού.

«Ξέρουμε γιατί οι αντιδραστικοί ήρθαν για μας τότε- ξέρουμε γιατί έρχονται για μας τώρα. Είναι εκπληκτικό πόσο λίγα μπορούν να αλλάξουν μέσα σε 90 χρόνια» παρατηρεί ο Hugh Ryan στο αμερικανικό Harper’s Bazaar.

«Λίγο από το συναίσθημα»

Πρόσφατα, ο φωτογράφος Matthew Leifheit έχει καταγράψει ανεξάρτητα queer αρχεία, από το Στόουνγουόλ μέχρι το Μνημειακό Μπάνιο της Christine Jorgensen στο Μπρούκλιν. Ο Leifheit αισθάνεται μια έλξη προς αυτούς τους χώρους. Με τις φωτογραφίες του προσπαθεί «να μεταδώσει λίγο από το συναίσθημα και το θαύμα της ανακάλυψης στη διασταύρωση του μύθου και της ιστορίας».

Ο Leifheit έφτασε στο SNMAL αμέσως μετά τον θάνατο του Paul Fasana. Ήταν τόσο σύντομα, που το γραφείο του επικεφαλής αρχειονόμου ήταν ακόμα γεμάτο με τα πράγματα της ζωής του.

Το γραφείο του Paul Fasana / Photo: Instagram Matthew Leifheit

*Με στοιχεία από harpersbazaar.com