Ατλαντικό Συμβούλιο: Τέσσερα σενάρια για τη Ρωσία μετά την ανταρσία του Πριγκόζιν

Ο αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Scowcroft για τη Στρατηγική και την Ασφάλεια του Ατλαντικού Συμβουλίου, Jeffrey Cimmino, με ανάλυσή του προτείνει τέσσερα βασικά σενάρια, που κατά τη γνώμη του, πρέπει να λάβουν υπόψη οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ και των συμμάχων στον στρατηγικό τους σχεδιασμό έναντι της Ρωσίας.

Για τον Cimmino, το σενάριο να αναλάβει μια μεταρρυθμιστική πολιτική δύναμη την εξουσία στο Κρεμλίνο είναι το λιγότερο πιθανό, καθώς ο Πούτιν έχει αποδείξει την πολιτική αντοχή του, δίχως να είναι σαφές ότι υπάρχει ένα κίνημα επαρκώς οργανωμένο και με ευρεία υποστήριξη για να εκμεταλλευτεί ένα κενό εξουσίας.

Σημειώνεται πάντως, πως το Ατλαντικό Συμβούλιο συμπεριλαμβάνεται στις πιο σκληροπυρηνικές δεξαμενές σκέψεις στην Ουάσινγκτον, γι’ αυτό και κοινός παρανομαστής όλων των παρακάτω σεναρίων είναι η δεδομένη παρουσίαση ενός αδύναμου Πούτιν.

Σενάριο 1. Ο Πούτιν κυβερνά, αλλά αποδυναμωμένος

Ξεκινώντας από το πρώτο και πιο πιθανό -κατά τον Cimmino- σενάριο, ο Αμερικανός ειδικός θέλει τον Πούτιν να παραμένει στην εξουσία, επιδεικνύοντας εξαιρετική αντοχή.

Ωστόσο, ακόμη και έτσι, η εικόνα της τάξης και της σταθερότητας που καλλιέργησε επί 20 χρόνια, έχει καταρρεύσει, με τον ίδιο να δείχνει ευάλωτος.

Η γρήγορη δράση του να ξεφορτωθεί τον Πριγκόζιν, αποθαρρύνει τους πιθανούς εσωτερικούς αμφισβητίες να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Βάγκνερ, αλλά ο Πούτιν πρέπει να προσέξει να διατηρήσει τα διαφορετικά ολιγαρχικά συμφέροντα και όσους κινούν τα νήματα.

Η εσωτερική δυναμική της Ρωσίας θα διαμορφώσει επίσης και θα διαμορφωθεί από την πολεμική προσπάθεια στην Ουκρανία. Η υπέρβαση της ανταρσίας και η αποτροπή σοβαρών άμεσων προκλήσεων για την εξουσία του επιτρέπει στον Πούτιν να επικεντρωθεί εκ νέου σε κάποιο βαθμό στην πολεμική προσπάθεια.

Σε αυτό το σενάριο, ο Πούτιν είναι σε καλύτερη θέση να συγκεντρώσει τις δυνάμεις του εναντίον της ουκρανικής αντεπίθεσης. Η ταχύτητα με την οποία επιλύθηκε η κρίση, καθώς και η έλλειψη διαδοχικών κρίσεων στη Ρωσία, σημαίνει ότι οποιαδήποτε επίδραση στο ηθικό των Ρώσων στρατιωτών είναι περιορισμένη.

Η Ουκρανία θα μπορούσε ακόμα να αποκομίσει σημαντικά κέρδη σε αυτή την αντεπίθεση, αλλά οι δυνάμεις της θα ενισχυθούν λιγότερο πλέον από την εσωτερική αναταραχή στη Ρωσία.

Μπορεί η Δύση να βλέπει τον Πούτιν πιο αδύναμο, αλλά θα πρέπει να τον αντιμετωπίσουν ως ηγέτη της Ρωσίας, λέει ο Cimmino. Ωστόσο, βλέποντας την αδυναμία του, είναι πρόθυμοι να συνεχίσουν να προμηθεύουν με όπλα την Ουκρανία, ώστε να πιέσουν την Ρωσία.

Εν τω μεταξύ, ένας αποδυναμωμένος Πούτιν εξαρτάται περισσότερο από την Κίνα, ενισχύοντας περαιτέρω το καθεστώς της Ρωσίας ως κατώτερου εταίρου της Κίνας.

Σενάριο 2. Παραιτείται ο Πούτιν και αναλαμβάνει νέο καθεστώς

Στο δεύτερο σενάριο, ο Πούτιν θα έχει την ίδια μοίρα με τον Μιχαήλ Γκορμπατόφ του τελευταίου ηγέτη της ΕΣΣΔ, λέει ο Cimmino.

Μπορεί να είχε επιβιώσει ο Γκορμπατσόφ του αποτυχημένου πραξικοπήματος το καλοκαίρι του 1991, αλλά είχε πλέον αποδυναμωθεί και τελικά έπεσε. Την ίδια μοίρα θα έχει και ο Πούτιν, σύμφωνα με το σενάριο, καθώς μπορεί επικράτησε της ανταρσίας του Πριγκόζιν, αλλά η πολιτική του θέση επλήγη, με εσωτερικούς ανταγωνιστές να τον «περιμένουν στη γωνία».

Αντιμέτωπος με εσωτερικές απειλές, ο Πούτιν αποσπάται από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ανακατανέμοντας δυνάμεις για να αντιμετωπίσει τους ανταγωνιστές του.

Σε εκείνη τη στιγμή, ο Cimmino φαντάζεται ότι οι ουκρανικές δυνάμεις διαπερνούν τα αδύνατα σημεία της ρωσικής άμυνας, ανακαταλαμβάνοντας σημαντικό έδαφος και κόβοντας τη χερσαία γέφυρα που δημιούργησε η Ρωσία καταλαμβάνοντας ουκρανικό έδαφος από τα ρωσικά σύνορα μέχρι την Κριμαία.

Στη συνέχεια, δυσαρεστημένα ρωσικά στρατεύματα επιστρέφουν στη Ρωσία, εξοργισμένα με την πολιτική ηγεσία της χώρας που τους έστειλε να πολεμήσουν σε έναν αιματηρό, αποτυχημένο πόλεμο.

Σε αυτό το σημείο, οι αντίπαλοι του Πούτιν χτυπούν. Ίσως ο Πριγκόζιν και η Ομάδα Βάγκνερ να ανασυγκροτηθούν στη Λευκορωσία και να πραγματοποιήσουν άλλη μια πορεία στη Μόσχα.

Επιπλέον, ή εναλλακτικά, άλλες εθνικιστικές δυνάμεις εκμεταλλεύονται τα δυσαρεστημένα στρατεύματα για να δημιουργήσουν τους δικούς τους προσωπικούς στρατούς έξω από την αρμοδιότητα του κράτους. Ανεξάρτητα από τον ακριβή μηχανισμό, οι πολιτικές και στρατιωτικές ελίτ στρέφονται εναντίον του Πούτιν, ο οποίος σκοτώνεται ή αναγκάζεται να «συνταξιοδοτηθεί».

Παρόλο που το χάος φαίνεται επικείμενο, ένα νέο καθεστώς εδραιώνει γρήγορα την εξουσία, αποτρέποντας έναν εμφύλιο πόλεμο και αποκαθιστώντας την τάξη.

Σε αυτό το φανταστικό σενάριο, ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν τελειώνει αμέσως, αλλά οι απαιτήσεις για την εγκαθίδρυση της τάξης μειώνουν την πιθανότητα οποιασδήποτε σημαντικής νέας ρωσικής επίθεσης βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα, και το νέο καθεστώς επικεντρώνεται στη διάσωση ορισμένων κερδών από τον πόλεμο διατηρώντας παράλληλα τη σταθερότητα στο εσωτερικό.

Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ προσαρμόζονται σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, ανατιμετωπίζοντας ένα νέο αυταρχικό καθεστώς. Μπορεί να υπάρξει μια ευκαιρία να αμβλυνθούν οι εντάσεις εάν επιτευχθεί μακροπρόθεσμη ειρηνευτική συμφωνία ή κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, αν και μια συνολική βελτίωση των σχέσεων είναι απίθανη.

Εξακολουθώντας να αντιμετωπίζει τις συνέπειες μιας μετάβασης εξουσίας στο εσωτερικό, το νέο ρωσικό καθεστώς δεν είναι διατεθειμένο να προβεί σε προκλήσεις στο εξωτερικό και αντ’ αυτού θα μπορούσε να αναζητήσει σταθερότητα στις σχέσεις του με εξωτερικές δυνάμεις. Ωστόσο, η συμπεριφορά της νέας ρωσικής ηγεσίας δεν είναι απολύτως προβλέψιμη και το ΝΑΤΟ προετοιμάζεται να αποτρέψει και να αμυνθεί έναντι πιθανών επιθετικών ενεργειών από το νέο καθεστώς.

Πρόκειται για ένα σενάριο, που δεν βολεύει και τόσο την Κίνα, επισημαίνει ο Cimmino, καθώς η Κίνα θα στερηθεί της ισχυρής προσωπικής σχέσης Σι-Πούτιν.

Σενάριο 3. Έφτασε η φουρτούνα και ο εμφύλιος

Σε αυτό το σενάριο, οι αντίπαλοι του Πούτιν ενισχύονται από την αδυναμία του, η οποία χειροτερεύει από την επιδείνωση της κατάστασης στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία. Σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, κανένας ανταγωνιστής δεν είναι αρκετά ισχυρός για να εδραιώσει την εξουσία.

Η Ρωσία διασπάται σε ανταγωνιστικούς πόλους εξουσίας. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο Πούτιν διατηρεί την εξουσία και τους πιστούς σε ορισμένα μέρη της Ρωσίας, ακόμη και όταν ο Πριγκόζιν και οι εθνικιστές ηγέτες αναπτύσσουν οιονεί φέουδα αλλού.

Σε μια τέτοια κατάσταση, διάφορα αποσχιστικά κινήματα έρχονται στην εξουσία διχάζοντας τη χώρα.

Καθώς ένας από τους σημαντικότερους γεωπολιτικούς ανταγωνιστές των ΗΠΑ κατακερματίζεται, αυτό το σενάριο εγείρει άλλα ερωτήματα.

Για παράδειγμα, τι συμβαίνει με τα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας; Η Ρωσία έχει χιλιάδες πυρηνικές κεφαλές και ένας εμφύλιος πόλεμος ανοίγει ευκαιρίες σε διαφορετικούς παράγοντες να επωφεληθούν από το χάος και να έχουν πρόσβαση σε αυτά τα όπλα. Ανυπομονώντας να αποφύγουν αυτή τη διάδοση, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ επιδιώκουν να περιορίσουν τον εμφύλιο πόλεμο εντός των συνόρων της Ρωσίας.

Όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, ένας διαρκής εμφύλιος πόλεμος έχει ως αποτέλεσμα οι ρωσικές γραμμές να καταρρεύσουν γρήγορα. Οι ανταγωνιστικοί ισχυροί παίκτες ανταγωνίζονται για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των απογοητευμένων στρατευμάτων.

Ούτε αυτό το σενάριο, λέει ο Cimmino, δεν είναι καλό για την Κίνα, βλέποντας τον κορυφαίο στρατηγικό εταίρο της να έχει καταστραφεί, ενώ εντείνει τις ανησυχίες του Πεκίνου για την περιφερειακή διάδοση των πυρηνικών όπλων, ενώ δημιουργεί επίσης αστάθεια στα σύνορά της και μια πιθανή εισροή προσφύγων.

Σενάριο 4. Το πιο φανταστικό απ΄ όλα

Το τελευταίο και λιγότερο πιθανό σενάριο που προτείνει ο διευθυντής του Κέντρου Scowcroft, είναι η ανάληψη της εξουσίας από ένα μεταρρυθμιστικό καθεστώς. Όπως και στα δύο προηγούμενα σενάρια, η προσωρινή ανακούφιση των εντάσεων μετά την ανταρσία του Βάγκνερ δίνει τη θέση της σε ανανεωμένες προκλήσεις στην εξουσία του Πούτιν, που επιταχύνονται από μια φθίνουσα κατάσταση στο πεδίο της μάχης.

Ο Πούτιν καταφέρνει να διατηρήσει την εξουσία μέσω των ρωσικών προεδρικών εκλογών του Μαρτίου 2024, οι οποίες χαρακτηρίζονται από νοθεία και αναγνωρίζονται ευρέως μεταξύ του πληθυσμού ως παράνομες.

Σε αυτή τη περίπτωση, μια αντιπολίτευση με πιο δημοκρατική τάση, που ίσως συνδέεται με τον Αλεξέι Ναβάλνι, αρπάζει την ευκαιρία να καλλιεργήσει επαρκή λαϊκή υποστήριξη, με συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες σε ολόκληρη τη Ρωσία που προωθούν την αλλαγή.

Κάτω από έντονη πίεση, οι ρωσικές ελίτ εκφράζουν τη συμπάθειά τους προς τους μεταρρυθμιστές και ο Πούτιν αποφασίζει τελικά να παραιτηθεί. Ένας μεταρρυθμιστής ηγέτης κερδίζει τις επόμενες προεδρικές εκλογές με συνταγματική εντολή.

Μετά την ανάληψη και την εδραίωση της εξουσίας, η νέα κυβέρνηση επιδιώκει ένα γρήγορο τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, ενώ εστιάζεται στην εφαρμογή κατά της διαφθοράς και των πολιτικών μεταρρυθμίσεων στη Ρωσία.

Για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, αυτό το σενάριο αυξάνει την πιθανότητα η Ρωσία να γίνει πιο υπεύθυνο μέλος του διεθνούς συστήματος και να μειώσει τις στρατιωτικές εντάσεις μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Μόσχας.

Τούτου λεχθέντος, η αλλαγή δεν θα συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη, και μια Ρωσία με μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να παλέψει με βαθιά ριζωμένη διαφθορά και οικονομικά ζητήματα.

Η Κίνα, από την πλευρά της, βρίσκει αυτό το σενάριο καταστροφικό, καθώς αντιμετωπίζει ένα κράτος με πυρηνικά όπλα στα σύνορά της που είναι ιδεολογικά πιο κοντά στη Δύση.