Εκφασισμός της Ευρώπης, δημοκρατία σε κίνδυνο

Έχουμε στο μυαλό μας τα πραξικοπήματα και όχι τις εκλογές όταν μιλάμε για φασισμό, μα η ιστορία, αμείλικτη πάντοτε, μας διορθώνει: ούτε ο Μουσολίνι, ούτε ο Χίτλερ έκαναν πραξικοπήματα. Από την άλλη, ο Πινοσέτ κατέκτησε την εξουσία πραξικοπηματικά, αλλά εφάρμοσε πλήρως το πρόγραμμα της -εκλεγμένης- Μάργκαρετ Θάτσερ.

Ο φασισμός -στις ισχυρές οικονομικά χώρες, κοινώς στις πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις- εμφανίζεται με τη συνένωση των τάξεων σε ένα έθνος, την υποταγή κατώτερων εθνών, τον αυταρχισμό στην άσκηση πολιτικής, την άρνηση της πάλης των τάξεων. Χωρίς εργατικά δικαιώματα, γιατί οι εργάτες δουλεύουν για το «δυνατό έθνος», ενάντια στο σοσιαλισμό και συμμαχικά με τον εθνικισμό και την άκρα δεξιά.

Βέβαια, η Ελλάδα δεν είναι ένα οικονομικά εύρωστο κράτος. Είναι μία φτωχή χώρα. Και επίσης, έχουμε ξεπεράσει την εποχή των αποικιών -και τον απόηχο τους. Αν δεχόμαστε πως υπάρχει επεκτατισμός, είναι οικονομικός. Και οικονομικός επεκτατισμός είναι ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός. Οπότε, συναντάμε ανεξέλεγκτες ιδιωτικοποιήσεις, συρρίκνωση των εργασιακών δικαιωμάτων και ως βάση ολόκληρου του εποικοδομήματος, λειτουργεί ο εσωτερικός εχθρός: τα ατομικά δικαιώματα, οι μετανάστες, οι πρόσφυγες. Αρχή του εποικοδομήματος, είναι η υπερσυγκέντρωση των εξουσιών και ο έλεγχος των λειτουργιών του Κράτους.

Τι έχει πάθει η Ευρώπη;

Μετά και την λήξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, η Ευρώπη έπρεπε να συναρμολογήσει ξανά τα κομμάτια της, δηλαδή τις δημοκρατίες και τις οικονομίες της. Εχθρός τότε ήταν η Σοβιετική Ένωση. Υπερδύναμη, οι ΗΠΑ. Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι ΗΠΑ δημιούργησαν ένα καθεστώς δανεισμού προς τις φτωχότερες, χωρίς βιομηχανική παραγωγή χώρες, όπως η Ελλάδα, που εξελίχθηκε σε έλεγχο των κυβερνήσεων και έπειτα σε αμερικανοκίνητες δικτατορίες, όπως έγινε και εδώ και στην Λατινική Αμερική.

Την ίδια στιγμή η ισχυρή Ευρώπη είχε όλο τον χρόνο να ανασυνταχθεί οικονομικά: με τη μετανάστευση, φυσικά. Βιομηχανικοί. φτωχοί εργάτες «έστησαν» τις οικονομίες της κεντρικής Ευρώπης, το έμβασμα έδωσε μια αίσθηση μεγαλείου πως «ανήκομεν εις την Δύση» στις δικές τους χώρες, αλλά στην πραγματικότητα, χωρίς βιομηχανική παραγωγή, δεν υπάρχει ανεξαρτησία.

Μοντέλο που λειτούργησε για δεκαετίες, μέχρι την πρώτη μεγάλη μεταπολεμική κρίση. Το 2007 η Ναόμι Κλάιν περιγράφει το «δόγμα του σοκ». Από την φτωχή Χιλή, έως το φτωχό Ιράν ο φιλελευθερισμός υιοθετεί μια σειρά από «σοκ» για να επιβάλει ακραίες πολιτικές. Ποιο μεγαλύτερο σοκ από μια κρίση; Έτσι, εμφανίζεται η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ.

Το μεγάλο σοκ ήρθε το 2008 και «χτύπησε» τον ευρωπαϊκό Νότο. Όχι μόνο, φυσικά, αλλά πιο αισθητή η φτώχεια, η απότομη αλλαγή έγινε εδώ. Σε εκείνη την περίοδο, είχαν ήδη αρχίσει να εμφανίζονται μεταφασιστικά μορφώματα, όπως ο λεπενισμός, αλλά δεν αποτελούσαν άμεσο κίνδυνο.

Σύντομα, όμως, επρόκειτο να αποτελέσουν: Η Χρυσή Αυγή, η Λέγκα του Βορρά, ο λεπενισμός, η άνοδος της ακροδεξιάς και του εθνικισμού σε ολόκληρη την Ευρώπη και στις ΗΠΑ από το περιθώριο, έγινε Κράτος.

Όταν ο λεπενισμός «κολύμπησε» πέρα από τον Ατλαντικό, εμφανίστηκε ο τραμπισμός. Άφησε πίσω του τείχη στα σύνορα, ακραίο συντηρητισμό -αποκορύφωμα η απαγόρευση των αμβλώσεων σε πολλές πολιτείες και μάλιστα κατόπιν της ήττας του Ντόναλντ Τραμπ- ρατσισμό, διαλυμένα εργασιακά δικαιώματα, περαιτέρω επιδείνωση στην Υγεία και άλλες κοινωνικές παροχές.

Με τη σειρά του, ο τραμπισμός έγινε ο Μπολσονάρου στη Βραζιλία, ο Όρμπαν στην Ευρώπη -από κοινού με την Αγγλία-, εξαπλώθηκε στην Γαλλία με πολύ οριακή νίκη του Μακρόν έναντι της Λέπέν, κατέκτησε την Ιταλία μέσω της Μελόνι, πανηγυρικά κέρδισε στην Ελλάδα προσφάτως και ήδη απειλεί την Ισπανία.

Μπορούμε να μιλήσουμε, όμως, για φασισμό; Έχουμε σίγουρα άνοδο του εθνικισμού, του ρατσισμού, της ακροδεξιάς και υποχώρηση των δικαιωμάτων που κερδήθηκαν τελευταία. Μάλτα και Πολωνία προχώρησαν σε απαγόρευση των αμβλώσεων -η Πολωνία υπό όρους-, η Ουγγαρία υπερασπίστηκε αντιΛΟΑΤΚΙ νομοσχέδιο, η Ιταλία έχει ένα τεράστιο κίνημα κατά των αμβλώσεων σε όλη τη χώρα.

Έχουμε, επίσης, αυξημένη διαπλοκή, αυξημένη συγκέντρωση εξουσιών και έλεγχο μεταξύ χωρών όχι με όπλα, αλλά οικονομικά. Έλεγχο δε των πολιτών με το δόγμα του φόβου, αυτήν την αίσθηση της διαρκούς ανασφάλειας και της αβεβαιότητας. Έχουμε και κάτι ακόμα: συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους. Οι εργαζόμενοι δουλεύουν, όντως, για το Έθνος (sic) και μάλιστα χωρίς αντάλλαγμα.

Μα, πάνω από όλα, μιλώντας για εκφασισμό, πραγματική φασιστική απειλή, έχουμε απτά παραδείγματα: στην Ελλάδα λέγονται ΝΙΚΗ, Σπαρτιάτες, Ελληνική Λύση. Πέρα από την κεντρική πολιτική σκηνή, η κατακερματισμένη αντιπολίτευση αποτελείται από ένα Αριστερό κόμμα που υπέστει μεγάλο πόλεμο και μεγάλη συρρίκνωση, τρία φασιστικά, ένα αδιευκρίνιστο (την Πλεύση Ελευθερίας), το ΚΚΕ και το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ. Η απόλυτη νίκη του ορμπανισμού στην Ουγγαρία συνέβη με τον πολυκερματισμό της αντιπολίτευσης. Το ίδιο έγινε και στην Ελλάδα.

Η Ναόμι Κλάιν μιλούσε για μία νέα τάξη πραγμάτων ήδη από το 2007 και, μάλλον, είχε σωστά προβλέψει το παρόν μας. Περιορισμένα δικαιώματα, φτώχεια, αυταρχισμός, διαπλοκή, άβουλη κοινωνία -κοινωνία σε σοκ. Περιμένουμε το μέλλον και τις αντιδράσεις που επιφυλάσσει.