Απορρίμματα συσκευασίας και περιβαλλοντικός αντίκτυπος: Ψάχνοντας την ισορροπία ανάμεσα στην επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση

Οι περισσότεροι εξ ημών θεωρούν ότι η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση ανήκουν στην ίδια ομάδα ενδιαφέροντος, τόσο από πλευράς επιχειρείν όσο και χάραξης ευρωπαϊκών πολιτικών αναφορικά με το περιβάλλον. Για το δεύτερο ίσως και να ισχύει, για το πρώτο όμως τα πράγματα μαθαίνουμε ότι είναι πολύ διαφορετικά. Συγκεκριμένα, στην επόμενη αναθεώρηση του ευρωπαϊκού κανονισμού για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας (PPWR) προτείνονται σοβαρές αλλαγές που έχουν προκαλέσει διάφορες συζητήσεις μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών. Οι σχετικοί φορείς της ΕΕ, με τη βιομηχανία που απασχολείται στον κλάδο αυτό και τους περιβαντολλόγους φαίνεται να είναι καιρό τώρα σε συζητήσεις για τις επιπτώσεις τέτοιων αλλαγών, καθότι υποστηρίζεται ότι οι προτεινόμενες αναθεωρήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε ανισορροπία μεταξύ ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης, προκαλώντας ενδεχομένως αύξηση των πλαστικών συσκευασιών και αποβλήτων.

Οπότε κάποιος λογικά θα αναρωτηθεί κατά πόσο αυτές οι αναθεωρήσεις έχουν μελετήσει σε βάθος τις πιθανές συνέπειες για το περιβάλλον και άρα για το ανθρώπινο οικοσύστημα εν γένει. Όλοι μας άλλωστε είμαστε υπέρ τόσο της ανακύκλωσης όσο και της επαναχρησιμοποίησης, στο βαθμό που λειτουργούν υπέρ ημών, ελαχιστοποιώντας το περιβαντολλογικό αποτύπωμά μας. Και εδώ μαθαίνουμε κάποια στοιχεία, λιγότερα γνωστά, από τους ειδικούς του χώρου όπως είναι η UNIPAKHELLAS, με εξειδίκευση στην κατασκευή ανακυκλωμένων χαρτοκιβωτίων και συσκευασιών.

Συγκεκριμένα, ο κλάδος συσκευασίας από κυματοειδές χαρτόνι υποστηρίζει την ανάγκη υιοθέτησης μιας ισορροπημένης προσέγγισης που αναγνωρίζει την αξία τόσο της ανακύκλωσης όσο και της επαναχρησιμοποίησης. Αυτό που οφείλουμε βέβαια να εξετάσουμε είναι πότε και γιατί προτιμάται η κάθε λύση, έχοντας ως στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, η πρόσφατη μελέτη της FEFCO δείχνει ότι η συσκευασία από κυματοειδές χαρτόνι υπερτερεί των επαναχρησιμοποιούμενων πλαστικών κιβωτίων σε 10 από τις 15 κατηγορίες περιβαλλοντικών επιπτώσεων (συμπεριλαμβανομένου του αποτυπώματος άνθρακα). Επιπλέον, οι επικείμενες αναθεωρήσεις θα μπορούσαν να προσθέσουν ακόμα δισεκατομμύρια πλαστικά στο 91% του πλαστικού που ήδη παραμένει μη ανακυκλωμένο! Και είναι περίεργο όλο αυτό, αν σκεφτούμε τις προσπάθειες και τις πρωτοβουλίες που γίνονται παγκοσμίως για την ελαχιστοποίηση του πλαστικού που ξαφνικά μπαίνει πάλι στο παιχνίδι…

Αυτό που τονίζει ο κλάδος συσκευασίας από κυματοειδές χαρτόνι, μέσω της ειδικού Ελένης Δεσπότου Director General της FEFCO, είναι ότι αφενός έχει δεσμευτεί για την προώθηση της βιωσιμότητας, αφετέρου υποστηρίζει με κάθε τρόπο τις ευρωπαϊκές πολιτικές μείωσης των επιπτώσεων των αποβλήτων συσκευασίας, ενισχύοντας παράλληλα τη λειτουργία της αγοράς.

Για αυτό άλλωστε οι νέοι στόχοι επαναχρησιμοποίησης που προωθούνται σήμερα θα πρέπει να μπορούν να πραγματοποιηθούν τεχνικά, οικονομικά και να είναι αποδεδειγμένα περιβαλλοντικά βιώσιμοι. Ισχύει όμως αυτό;

Σύμφωνα πάλι με την Ελένη Δεσπότου, οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης είναι λογικό να πριμοδοτούν τη χρήση πλαστικού και να γυρίζουν την πλάτη σε ανακυκλώσιμα υλικά όπως το χαρτόνι, που αποτελεί το πιο ευρέως ανακυκλωμένο υλικό συσκευασίας.

Σημειώνεται επίσης ότι είναι θέμα χρόνου στις συσκευασίες μεταφοράς το επαναχρησιμοποιήσιμο πλαστικό να αντικαταστήσει το ανακυκλώσιμο χαρτόνι, κάτι που θα οδηγήσει σε αύξηση της χρήσης ενέργειας, νερού και μεταφοράς.

Αυτό που τονίζουν οι άνθρωποι του κλάδου είναι ότι θα πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι να φροντίσουν για τη διατήρηση της κατάλληλης ισορροπίας των μέτρων βιωσιμότητας με κεντρικό σύνθημα την έννοια της «κατάλληλης για το σκοπό της» συσκευασίας.

Για όσους αγαπάνε τις έρευνες και τα στατιστικά, μερικά ακόμα στοιχεία από τον εξειδικευμένο οργανισμό Food Packaging Forum:

• Τα κράτη μέλη θα κληθούν να μειώσουν τα απόβλητα συσκευασίας (ανά κάτοικο) κατά 5% έως το 2030, κατά 10% έως το 2035 και κατά 15% έως το 2040 σε σύγκριση με το 2018. Και μέχρι το 2029 οι χώρες καλούνται να δημιουργήσουν συστήματα επιστροφής για τις μεταλλικές και πλαστικές συσκευασίες ποτών μίας χρήσης. Μέχρι το τέλος του 2025, το 65% (κατά βάρος) όλων των αποβλήτων συσκευασίας θα πρέπει να ανακυκλώνεται, συμπεριλαμβανομένου του 50% του πλαστικού, του 50% του αλουμινίου, του 70% του γυαλιού και του 75% του χαρτιού και του χαρτονιού.
• Η πρόταση περιγράφει επίσης τους ελάχιστους στόχους επαναχρησιμοποίησης και επαναπλήρωσης των συσκευασιών τροφίμων που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030: 10% για τα μη αλκοολούχα ποτά, 25% έως το 2040, 20% για τις συσκευασίες ζεστών και κρύων ροφημάτων προς πώληση, 80% έως το 2040, 10% για τις επιχειρήσεις που απευθύνονται στον καταναλωτή, όπως εστιατόρια και καφετέριες, 25% έως το 2040, 5% για τις φιάλες κρασιού, εκτός από τις συσκευασίες για το αφρώδες κρασί, 15% έως το 2040.