Πολύπλευρο το δίλημμα της εισόδου της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ για την Δύση

Λίγες ώρες πριν ξεκινήσει η σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, το αίτημα της Ουκρανίας για την είσοδο της χώρας στην συμμαχία επαναλαμβάνεται. Από ότι φαίνεται, η Δύση έχει διαφορετική άποψη, με τον Μπάιντεν να δηλώνει πως η Ουκρανία δεν είναι έτοιμη να εισέλθει στο ΝΑΤΟ.

Σύμφωνα και με το CNN, η συμμαχία δεν έχει λάβει την τελική απόφαση σχετικά με την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, καθώς δεν γνωρίζει αν αυτή η απόφαση θα βοηθήσει στην αποτροπή της Μόσχας ή στην αύξηση του κινδύνου ενός πολέμου μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας.

Η στάση του Μπάιντεν

Αν και ο Αμερικανός πρόεδρος έχει ρισκάρει πολλά, ως προς το Ουκρανικό, εγκρίνοντας την προμήθεια βομβών διασποράς στο Κίεβο, ως προς το θέμα του ΝΑΤΟ μοιάζει να μην αλλάζει την απόφαση του. Θα εγκρίνει το αίτημα για είσοδο στο ΝΑΤΟ, μόνο όταν τελειώσει ο πόλεμος.

Μάλιστα, ο ίδιος έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα στο Κίεβο σε αποκλειστική συνέντευξη στο CNN λέγοντας ότι η όλο και πιο έντονη εκστρατεία του είναι απίθανο να οδηγήσει σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία για την είσοδο στο ΝΑΤΟ που θα προκύψει από τη σύνοδο κορυφής της συμμαχίας στη Λιθουανία αυτή την εβδομάδα.

Ενώ ορισμένα ανατολικοευρωπαϊκά μέλη της συμμαχίας είναι αισιόδοξα για ένα πρόωρο χρονοδιάγραμμα υποδοχής της Ουκρανίας, ορισμένα κράτη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, είναι πιο επιφυλακτικά, εν μέρει λόγω φόβων ότι μία γρήγορη απόφαση για ένταξη του Κιέβου στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να προκαλέσει την άμεση σύγκρουση με τη Ρωσία που ο Μπάιντεν θέλει απεγνωσμένα να αποφύγει.

Από την άλλη πλευρά, ο Ζελένσκι έχει πολλές φορές τονίσει, ότι διεξάγει τον πόλεμο της Δύσης κατά του ρωσικού επεκτατισμού και ότι έχει αποδυναμώσει τον κορυφαίο αντίπαλο του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, και ως εκ τούτου έχει ηθικό λόγο για τις αμυντικές εγγυήσεις που απολαμβάνουν τα κράτη του ΝΑΤΟ. Αλλά ακόμη και ο Ζελένσκι δέχεται ότι η Ουκρανία δεν μπορεί να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, όσο μαίνεται ο πόλεμος.

Μια μοιραία απόφαση

Η απόφαση για το αν η Ουκρανία θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ είναι ένα από τα πιο δύσκολα ευρωπαϊκά ζητήματα ασφαλείας από τότε που η συμμαχία επεκτάθηκε μέχρι τα σύνορα της Ρωσίας, σε μια διαδικασία που οι υποστηρικτές λένε ότι εγγυήθηκε την ειρήνη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο αποτρέποντας την επιθετικότητα του Κρεμλίνου. Οι επικριτές της διεύρυνσης στην πρώην σοβιετική Ανατολική Ευρώπη, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι η διαδικασία ταπείνωσε τη Μόσχα, τη μετέτρεψε ξανά σε εχθρό της Δύσης και συνέβαλε στην εισβολή στην Ουκρανία.

Σε περίπτωση που οι εταίροι αποφασίσουν να εγκρίνουν την είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αυτό θα επέκτεινε την ιερή υπόσχεση του ΝΑΤΟ ότι η επίθεση σε ένα μέλος είναι επίθεση σε όλα, και αυτό θα γινόταν για ένα έθνος που η Ρωσία θεωρεί, τουλάχιστον, ως μέρος της σφαίρας επιρροής της – ακόμη και αν ένας τέτοιος ισχυρισμός δεν έχει καμία βάση στο διεθνές δίκαιο. Θα δέσμευε τους μελλοντικούς ηγέτες της Δύσης να πάνε σε πόλεμο με την πυρηνικά εξοπλισμένη Ρωσία και ενδεχομένως θα διακινδύνευε έναν τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι υποστηρικτές της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, ωστόσο, αναφέρουν ότι οι δεκαετίες ασφάλειας και εδαφικής ακεραιότητας που παρασχέθηκαν σε πρώην έθνη του Συμφώνου της Βαρσοβίας, όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Ρουμανία, αποτελούν από μόνες τους απόδειξη ότι, μόλις βρεθεί υπό την αμοιβαία αμυντική ομπρέλα του ΝΑΤΟ, η Ουκρανία θα είναι επιτέλους ασφαλής από μελλοντικές επιδρομές της Μόσχας.

Το επιχείρημα έχει ιδιαίτερη απήχηση, δεδομένου ότι η Λιθουανία, όπως και οι άλλες χώρες της Βαλτικής, η Λετονία και η Εσθονία, ήταν κάποτε προσαρτημένες στη Σοβιετική Ένωση και θεωρούνταν ιδιαίτερα ευάλωτες απέναντι στη Ρωσία πριν από την ένταξή της στο ΝΑΤΟ το 2004.

Το σενάριο ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ

Σε γενικές γραμμές, η υπόθεση της υποδοχής της Ουκρανίας από το ΝΑΤΟ περιλαμβάνει εκείνες τις αδιάσειστες εγγυήσεις ασφαλείας που θα αποσκοπούσαν στο να εξαλείψουν την ευπάθειά της στις ρωσικές επιθέσεις. Οι υποστηρικτές της ένταξης του Κιέβου επισημαίνουν ότι μια αόριστη υπόσχεση για μελλοντική ένταξη – που δόθηκε για πρώτη φορά στη σύνοδο κορυφής του στο Βουκουρέστι το 2008 χωρίς ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα για την είσοδο – προσέφερε στον Πούτιν κίνητρο για εισβολή πριν η Ουκρανία ενταχθεί στο κλαμπ.

Η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα ενίσχυε επίσης την προσπάθεια της Ουκρανίας να εδραιώσει μια δημοκρατία που ήταν ευάλωτη πριν από τον πόλεμο και να εκπληρώσει την επιθυμία πολλών από τους πολίτες της να ενταχθούν στη Δύση. Με τον βάναυσο πόλεμό της, η Μόσχα έχει χάσει κάθε ηθικό λόγο για το αν η Ουκρανία πρέπει να ενταχθεί ή όχι. Και η προσθήκη ενός από τους πιο σκληρούς στρατούς της Ευρώπης, με περισσότερο προσωπικό υπό τα όπλα από τα περισσότερα κράτη μέλη, θα ενίσχυε το ΝΑΤΟ.

Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ και ο Δημοκρατικός Γερουσιαστής Ρίτσαρντ Μπλούμεντας εισήγαγαν την περασμένη εβδομάδα ένα ψήφισμα που ζητά έναν οδικό χάρτη για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ το συντομότερο δυνατό. «Μόνο μέσω της ένταξης στο ΝΑΤΟ, η Ουκρανία μπορεί να βιώσει πραγματική ασφάλεια απέναντι στην επαναλαμβανόμενη ρωσική επιθετικότητα», ανέφεραν οι γερουσιαστές σε ανακοίνωσή τους. «Ο αγώνας τους ήταν μια αντίσταση κατά του αυταρχισμού και έχουν κερδίσει μια ασφαλή και διαρκή ειρήνη εντός του ΝΑΤΟ».

Τα επιχειρήματα κατά της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ

Υπάρχουν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα επιχειρήματα κατά της έγκρισης του αιτήματος της Ουκρανίας για είσοδο στο ΝΑΤΟ. Ο Μπάιντεν προειδοποίησε στη συνέντευξή του στο CNN ότι κάτι τέτοιο σε καιρό πολέμου θα δέσμευε αμέσως τη συμμαχία να υπερασπιστεί έναν νέο εταίρο – για να αποδείξει ότι η συλλογική άμυνα της ομάδας έχει νόημα. «Εννοώ αυτό που λέω», δήλωσε ο πρόεδρος. «Είναι μια δέσμευση που όλοι έχουμε αναλάβει, ό,τι κι αν συμβεί. Εάν ο πόλεμος συνεχίζεται, τότε είμαστε όλοι σε πόλεμο. Είμαστε σε πόλεμο με τη Ρωσία, αν αυτό συνέβαινε».

Το να δοθεί στην Ουκρανία μια καθορισμένη ημερομηνία για να ενταχθεί μετά το τέλος του πολέμου μπορεί να είναι αντιπαραγωγικό, καθώς θα έδινε στο Κρεμλίνο μια λογική για να μην τερματίσει ποτέ τη σύγκρουση. Αυτό θα διέλυε τις ομολογουμένως ισχνές ελπίδες για πολιτική διευθέτηση, εάν οι δυνάμεις της Ουκρανίας δεν είναι τελικά σε θέση να εκδιώξουν όλες τις ρωσικές δυνάμεις. Και θα κινδύνευε να ενισχύσει τον Πούτιν στο εσωτερικό, καθώς θα φαινόταν να δικαιολογεί μία από τις λογικές του για την απρόκλητη εισβολή – τον αβάσιμο ισχυρισμό του ότι η Δύση πυροδότησε τον πόλεμο για να διεκδικήσει την Ουκρανία σε μια προσπάθεια να αποδυναμώσει τη ρωσική ισχύ.

Τι λένε οι αναλυτές

Ο κίνδυνος μιας σύγκρουσης με τη Ρωσία στο μέλλον βαραίνει πολύ στο μυαλό πολλών αναλυτών. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να εγγυηθούν την ασφάλεια της Ουκρανίας. Τελεία και παύλα», δήλωσε ο Μπεν Φρίντμαν, διευθυντής πολιτικής στο Defense Priorities, μια δεξαμενή σκέψης αφιερωμένη στην προώθηση ενός ρεαλιστικού οράματος της πολιτικής εθνικής ασφάλειας. «Δεν θα πρέπει να το κάνουμε τώρα, μέσω του ΝΑΤΟ ή μέσω κάποιου είδους διμερών εγγυήσεων ασφαλείας, και δεν θα πρέπει να το κάνουμε ως μέρος μιας ειρηνευτικής συμφωνίας».

Ο Φρίντμαν υποστήριξε ότι, παρά την ηρωική αντίσταση της Ουκρανίας, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε ευρύτερες εκτιμήσεις για τα συμφέροντα της Ουάσινγκτον. «Η εγγύηση της ασφάλειας της Ουκρανίας θα υπονόμευε την ασφάλεια των ΗΠΑ αυξάνοντας, προφανώς, τον κίνδυνο πολέμου με τη Ρωσία», είπε. «Αυτό εμπεριέχει τον κίνδυνο, φυσικά, πυρηνικής κλιμάκωσης, και για αυτόν τον κίνδυνο νομίζω ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν λαμβάνουν ουσιαστικά τίποτα που να έχει αξία για την ασφάλεια».

Βασικό μέλημα του Μπάιντεν

Ούτε ο Μπάιντεν, ούτε κανένα άλλο μέλος της κυβέρνησής του δεν έχουν παρουσιάσει στον αμερικανικό λαό το λόγο για τον οποίο τελικά θα ήταν προς το συμφέρον 330 εκατομμυρίων Αμερικανών να πάνε σε πόλεμο με τη Μόσχα για να υπερασπιστούν την Ουκρανία, αν αυτή εντασσόταν στο ΝΑΤΟ.  Στην πραγματικότητα, ο πρόεδρος έχει κάνει μια αντίθετη, σιωπηρή υπόθεση, τονίζοντας ότι παρά την κατάσταση τύπου proxy-war στην Ουκρανία, το βασικό του μέλημα είναι να αποφύγει μια άμεση σύγκρουση με τη Ρωσία.

Οι υποστηρικτές της υποδοχής της Ουκρανίας από το ΝΑΤΟ υποστηρίζουν συχνά ότι δεν εξασφαλίστηκε καμία τέτοια δέσμευση από τους Αμερικανούς ψηφοφόρους όσον αφορά άλλα τυπικά κομμουνιστικά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης που βρίσκονταν κάποτε στην τροχιά της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά η Ουκρανία θα μπορούσε να κινδυνεύσει περισσότερο, καθώς φέρει μεγαλύτερους πολιτιστικούς και ιστορικούς συσχετισμούς – και, για τη Ρωσία, συνδέεται με την αυτογνωσία της, είτε δικαιολογημένα είτε όχι.

Ποιο είναι το μειονέκτημα στην παροχή εγγυήσεων από τις ΗΠΑ

Ένα πιθανό μειονέκτημα της παροχής ενδεχόμενων εγγυήσεων ασφαλείας μέσω του ΝΑΤΟ ή άλλου μηχανισμού θα ήταν αν η πολιτική βούληση για την επιβολή τους εξασθενήσει στο μέλλον. Η αποτυχία υπεράσπισης τέτοιων εγγυήσεων θα δημιουργούσε σοβαρές αμφιβολίες για το υφιστάμενο ήθος της αμοιβαίας άμυνας του ΝΑΤΟ και θα μπορούσε να καταλήξει σε καταστροφική αποδυνάμωση της ακεραιότητας της συμμαχίας.

Ακόμη και αν ο Μπάιντεν τροποποιούσε τη θέση του για την επιτάχυνση της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, δεν μπορεί να διασφαλίσει ότι ένας διάδοχος θα τηρούσε τις συμβατικές υποχρεώσεις. Πράγματι, ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει προειδοποιήσει ηχηρά ότι ο Μπάιντεν οδηγεί τις ΗΠΑ σε έναν πιθανό Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον της Ρωσίας και έχει επιμείνει ότι θα τερμάτιζε τον πόλεμο στην Ουκρανία μέσα σε 24 ώρες αν εκλεγόταν σε νέα θητεία. Τέτοια σχόλια υποδηλώνουν μεγαλύτερη συμπάθεια προς τους στόχους του Πούτιν.