Οι προβλέψεις των επιστημόνων κάθε άλλο παρά είναι αισιόδοξες.

Με την υπερθέρμανση του πλανήτη να επιδεινώνεται και τα υφιστάμενα σχέδια περιορισμού της να κρίνονται ανεπαρκή από την Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPPC), τα κύματα καύσωνα θα αυξηθούν.

Όχι μόνο σε συχνότητα, αλλά και σε ένταση και διάρκεια.

Η φετινή χρονιά μάλιστα ίσως να αποδειχθεί η πιο ζεστή ποτέ στον κόσμο, «τροφοδοτούμενη» από τα αέρια του θερμοκηπίου που παγιδεύουν τη θερμότητα και από το φαινόμενο Ελ Νίνιο.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος προειδοποιεί ότι, αν μέχρι 2100 δεν ληφθούν επαρκή μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής, η Ευρώπη θα δει εκτίναξη της υπερβάλλουσας θνησιμότητας, θρηνώντας επιπλέον 90.000 νεκρούς το χρόνο.

Οι πόλεις, που σε όλο τον κόσμο γίνονται όλο και πιο ζεστές ένεκα των αστικών θερμικών νησίδων, βρίσκονται στο επίκεντρο των ανησυχιών.

Αν και αντιστοιχούν μόλις στο 3% του φυσικού χώρου, σε αυτές θα στοιβάζεται σε 50 χρόνια -σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ- το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Ήδη τρομερά ενεργοβόρες και ρυπαντές -καταναλώνουν το 80% της συνολικής παραγόμενης ενέργειας και ευθύνονται για το 75% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου- θεωρούνται από τους ειδικούς ο τόπος όπου τελικά θα κριθεί αν ο αγώνας κατά της κλιματικής αλλαγής θα κερδηθεί ή θα χαθεί.

Οι κίνδυνοι από την υπερθέρμανση στις πόλεις δεν έχουν εν τω μεταξύ πλήρως ποσοτικοποιηθεί.

Είναι ήδη γνωστό πώς και πόσο οι υψηλές θερμοκρασίες και ειδικά οι καύσωνες επηρεάζουν την υγεία, την εργασία, την εκπαίδευση και την οικονομία.

Όμως στις πυκνοκατοικημένες τσιμεντουπόλεις των ανισοτήτων έχουν αρχίσει να επηρεάζουν και την κοινωνική συνοχή.

Ο κοινωνικός αντίκτυπος του καύσωνα

Το τελευταίο διάστημα γίνονται μελέτες επί μελετών για να διαπιστωθεί ως η αστυφιλία από τη μια, η επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής από την άλλη, μπορεί να δημιουργήσουν ένα εκρηκτικό μείγμα στις πόλεις, δοκιμάζοντας τις αντοχές -σωματικές και ψυχικές- των πολιτών.

Σε μια ενδιαφέρουσα πρόσφατη μελέτη, η διδακτορική ερευνήτρια Ανίκα Στέχεμεσερ του γερμανικού Ινστιτούτου Ερευνών Κλιματικών Επιπτώσεων του Πότσνταμ ανέλυσε -με χρήση της τεχνητής νοημοσύνης- περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια αναρτήσεις στο Twitter.

Διαπίστωσε ότι όταν η θερμοκρασία είναι στα ύψη, μεταξύ 42 και 45 βαθμών Κελσίου, τα tweets με ρητορική μίσους αυξήθηκαν κατά 22%, σε σύγκριση με μια φυσιολογικών κλιματικών συνθηκών ημέρα.

Έτερη μελέτη της ερευνήτριας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, Αγιούσι Ναραγιάν, αξιολόγησε τη συσχέτιση μεταξύ θερμότητας και μεροληπτικής συμπεριφοράς και παρενόχλησης στο χώρο εργασίας.

Ως δείγμα είχε εργαζόμενους στις ταχυδρομικές υπηρεσίες στις ΗΠΑ.

Το συμπέρασμα; Όταν η θερμοκρασία ξεπερνούσε τους 32,2 βαθμούς Κελσίου, οι παρενοχλήσεις αυξήθηκαν κατά 5%.

Η συσχέτιση μεταξύ αύξησης της θερμοκρασίας και ανθρωποκτονιών έχει επίσης μελετηθεί σε πόλεις όπως το Σικάγο και η Νέα Υόρκη.

Με αύξηση 5 βαθμών Κελσίου στη μέση ημερήσια θερμοκρασία, καταγράφηκε αύξηση των ανθρωποκτονιών κατά 9,5% και 8,8% αντιστοίχως.

Μια εξήγηση που δίνουν οι επιστήμονες είναι η υπερβολική ζέστη αυξάνει το αίσθημα ταλαιπωρίας, τον βαθμό απογοήτευσης, την παρορμητικότητα ή ακόμη και την επιθετικότητα.

Όταν συνδυάζεται, δε, με κακή ποιότητα ζωής -ως απορροια κοινωνικών ανισοτήτων- μπορεί να επιτείνει την παραβατικότητα.

Και δη σε υποβαθμισμένες περιοχές.

«Φωτιά» στις ανισότητες

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, οι εδώ και χρόνια  μεροληπτικές πολιτικές στέγασης έχουν ως αποτέλεσμα οι φτωχοί  να ζουν συνήθως στα πιο ζεστά μέρη μιας πόλης.

Πρόκειται κυρίως να πυκνοκατοικημένες περιοχές, με λίγους χώρους πρασίνου και μεγάλες επιφάνειες από άσφαλτο και τσιμέντο, που απορροφούν τη θερμότητα, αντί να την αντανακλούν.

Πολλοί κάτοικοί τους εν τω μεταξύ είτε δεν έχουν καν κλιματισμό στα σπίτια τους, είτε αδυνατούν να τον χρησιμοποιήσουν λόγο υψηλού κόστους.

Το αποτέλεσμα είναι οι φτωχογειτονιές να υποφέρουν πολύ περισσότερο από εκείνες των πλουσίων.

Και δη ποικιλοτρόπως.

Συσχετίζοντας τις υψηλές θερμοκρασίες με την αύξηση της εγκληματικότητας, μια μελέτη στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας κατέγραψε αύξηση της εγκληματικότητας κατά 5,7% όταν η θερμοκρασία ξεπερνά τους 30 βαθμούς στο Λος Άντζελες, όχι όμως στις πλουσιότερες συνοικίες της πόλης.

Έτσι στο Μπέβερλι Χιλς όλα φαντάζουν ίδια, ανεξαρτήτως εάν επικρατεί καύσωνας ή όχι.

Όμως «στις φτωχότερες κοινότητες στο Λος Άντζελες υπάρχει  μεγαλύτερη συσχέτιση μεταξύ ζέστης και βίας», παρατηρεί ο Μάθιου Καν, περιβαλλοντικός οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας.

Αυτό συμβαίνει γιατί «το κόστος του κλιματικού σοκ επιβαρύνει κυρίως τους φτωχότερους ανθρώπους», επισημαίνει ο Κίλιαν Χάιλμαν, ο έτερος συντάκτης της μελέτης.

«Όταν όταν η κλιματική “σπίθα” χτυπά την πόλη, την κάνει πιο άνιση από ότι ήδη είναι», εξηγεί. «Η κλιματική αλλαγή είναι παράγοντας ανισότητας στην ποιότητα ζωής».

Νέες μελλοντικές προκλήσεις

Καθώς η κλιματική αλλαγή επιδεινώνεται και οι πόλεις γίνονται μεγαλύτερες και πιο πολυπληθείς, η ευρύτερη κατανόηση της επίδρασης των κυμάτων καύσωνα και των αστικών θερμικών νησίδων στη σωματική και ψυχική υγεία γίνεται όλο και πιο επιτακτική.

Σε όλο και πιο πυκνές, όλο και πιο ζεστές πόλεις, ο κίνδυνος επιθετικής συμπεριφοράς μεταξύ των ανθρώπων δεν είναι αμελητέος, ακόμα κι αν μπορεί να είναι διακριτικός.

Η ανάγκη να γίνουν οι πόλεις βιώσιμες, για όλους τους κατοίκους, θα γίνεται όλο και πιο πιεστική.

Η αυξανόμενη δε χρήση κλιματιστικών σαφώς και δεν αποτελεί τη λύση. Αντίθετα, ανοίγει έναν νέο φαύλο κύκλο.

Μόνο στις αναδυόμενες οικονομίες εκτιμάται ότι, μέχρι το 2100, θα οδηγήσει σε 33 φορές περισσότερη κατανάλωση ενέργειας.

Η παραγωγή εν τω μεταξύ συνεχίζει μέχρι και τώρα να βασίζεται κυρίως σε ορυκτά καύσιμα, επιτείνοντας την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Ολοένα και περισσότεροι ειδικοί τονίζουν την ανάγκη για πιο δραστικές παρεμβάσεις.

Για περισσότερους χώρους σκίασης και πρασίνου, για χρήση υλικών που αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία, για καλύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό.

Όλα αυτά ωστόσο απαιτούν βούληση, χρήμα και γενναίες αποφάσεις, που θα λαμβάνονται με γνώμονα και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Στο μεσοδιάστημα, τα χρονικά όρια δείχνουν όλο και να στενεύουν. Αλλά ο δρόμος μέχρι τη λήψη και την υλοποίηση αποφάσεων φαντάζει εφιαλτικά μακρύς…

Headlines