Ζούμε μια καλπάζουσα πανδημία μυωπίας: τι συνέπειες μπορεί να έχει;

Τα παιδιά του 21ου αιώνα περνούν ήδη το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας κοιτάζοντας προσεκτικά, τόσο για να μελετήσουν όσο και για να παίξουν.

Γυαλιά. Μεγάλα. Φακοί τεράστιοι. Για πολλούς από παλιά ένα βάρος ασήκωτο. Η μυωπία ήταν πάντα ενοχλητική. Ο κόσμος είχε ανάμεσα στις μεγαλύτερες επιθυμίες του να μπορεί να βλέπει καλά χωρίς τα γυαλιά που τόσο μισούσε.

Αυτή η αβάσταχτη μυωπία έχει γίνει μια από τις μεγάλες πανδημίες του 21ου αιώνα. Αλλά αν πάντα υπήρχαν παιδιά με γυαλιά, είναι αλήθεια ότι τώρα υπάρχουν περισσότερα μυωπικά.

Ας δούμε σχεδόν εκατό χρόνια πίσω, στην εποχή που οι παππούδες και οι προπαππούδες μας ήταν μικροί. Το 1928, μια εργασία πολλών ερευνητών δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Public Health Bulletin, η οποία έδειξε ότι μόνο το 3,8% των παιδιών μεταξύ 6 και 14 ετών στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν μυωπικά.

Αντίθετα, το 21,6% από αυτούς έπασχε από υπερμετρωπία. Σχεδόν πενήντα χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του 1970, ο επιπολασμός της μυωπίας σε άτομα ηλικίας μεταξύ 12 και 17 ετών αυξήθηκε στο 25% και στις αρχές αυτού του αιώνα, σχεδόν στο 34%.

Αν δούμε τις ασιατικές χώρες, η ανάπτυξη είναι ακόμη πιο ανησυχητική, αφού σε πολλές χώρες της περιοχής αυτής τα ποσοστά ξεπερνούν το 80% του παιδικού και εφηβικού πληθυσμού. Στην Ισπανία, μια πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την AMIRES (Association of High Myopia with Retinopathies) έδειξε ότι ο αριθμός των παιδιών με μυωπία τριπλασιάστηκε μεταξύ της δεύτερης και της έκτης τάξης. Και η εκτίμηση είναι ότι το 2050 ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός θα είναι μυωπικός.

Κάτι έχει αλλάξει πριν από έναν αιώνα, ώστε η… επικράτηση της μυωπίας να έχει κάνει ένα τόσο εντυπωσιακό άλμα. Η σχέση της μυωπίας με τη γενετική είναι εμφανής: είναι πολύ πιο εύκολο να τη βιώσουμε αν οι γονείς μας υποφέρουν από αυτήν. Και όσο μεγαλύτερο είναι το βάρος αυτής της γενετικής προδιάθεσης τόσο μεγαλύτερη είναι η μυωπία (αν είναι μεγαλύτερη από 5-6 διόπτρες θεωρείται magna ή παθολογική).

Ολο αυτό έχει αλλάξει τις συνήθειές μας. Ειδικά την απόσταση στην οποία εστιάζουμε τα μάτια μας όλη την ημέρα. Οι παππούδες και οι προπαππούδες μας ξόδεψαν πολύ χρόνο κοιτάζοντας από μακριά.
Δεν είχαν τη δυνατότητα να μελετήσουν και, φυσικά, περνούσαν τις ελεύθερες ώρες τους παίζοντας στο δρόμο, όπου όλα είναι μακριά (σκέψου ότι, με οπτικούς όρους, τα έξι μέτρα είναι άπειρα).

Είναι αλήθεια ότι τα παιδιά των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αιώνα όντως αφιέρωσαν πολύ χρόνο μελετώντας, αλλά συνέχισαν να αφιερώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους σε υπαίθριες δραστηριότητες.

Ομως στον 21ο αιώνα περνούν ήδη το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας κοιτάζοντας ή διαβάζοντας προσεκτικά, τόσο για να σπουδάσουν όσο και για να παίξουν.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση του 2021, η παρακολούθηση των οθονών κινητών ή tablet για πολλές ώρες θα αύξανε τον κίνδυνο μυωπίας κατά 30% σε άτομα από 3 μηνών έως 33 ετών. Και το ποσοστό θα εκτοξευόταν στο 80% όταν προστεθεί η υπερβολική χρήση υπολογιστών.

Ας μην κάνουμε όμως το λάθος να κατηγορήσουμε την ακτινοβολία από τις οθόνες, αλλά την απόσταση στην οποία χρησιμοποιούνται αυτές οι συσκευές. Κατά κάποιο τρόπο, για τους λάτρεις της ανθρωπολογίας, ίσως αντιμετωπίζουμε μόνο μια προσαρμογή του ανθρώπου στο περιβάλλον. Η ζωή πλέον βιώνεται από κοντά.

Τι πρόβλημα όμως υπάρχει αν βλέπουμε με γυαλιά ή φακούς επαφής;

Κι όμως δεν είναι τόσο απλό. Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις η μυωπία είναι ένα μη παθολογικό ελάττωμα της όρασης, όταν εξελίσσεται υπερβολικά μπορεί να οδηγήσει σε συναφείς παθολικές καταστάσεις όπως αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, μυωπικές ωχρές παθήσεις, διαταραχές του οπτικού νεύρου ή γλαύκωμα. Οι ασθένειες αυτές θα εμφανιστούν κυρίως κατά την ενηλικίωση, με συνέπεια την τύφλωση στις πιο σοβαρές περιπτώσεις.

Δεν μπορούμε να ξεχνάμε ότι η παθολογική μυωπία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των παθήσεων πανευρωπαϊκά.

Επιπλέον, η χαμηλή όραση έχει άυλα αποτελέσματα στην ποιότητα ζωής, όπως η εξάρτηση από την οπτική διόρθωση και οι επαγγελματικοί ή αθλητικοί περιορισμοί, οι οποίοι είναι πιο σοβαροί όσο προχωρά η διαταραχή.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Την τελευταία δεκαετία, έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεραπευτικές παρεμβάσεις για την προσπάθεια ελαχιστοποίησης της ανάπτυξης της μυωπίας στα παιδιά. Επί του παρόντος υπάρχουν φάρμακα όπως η ατροπίνη, τα οποία χορηγούνται με τη μορφή σταγόνων. Επίσης: φακοί επαφής για νυχτερινή χρήση -όπως ορθοκερατολογία- και ημερήσια χρήση -όπως περιφερειακοί φακοί θαμπώματος- ή ακόμα και γυαλιά με οφθαλμικούς φακούς που έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητά τους.

Επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι όλες αυτές οι παρεμβάσεις παρουσιάζουν μείωση της αύξησης της μυωπίας μεταξύ 35% και 60%. Η αποτελεσματικότητά τους έχει αποδειχθεί, αλλά ο μηχανισμός δράσης με τον οποίο μειώνουν την ανάπτυξη των ματιών, που είναι ο λόγος για την εξέλιξη του οπτικού ελαττώματος, δεν είναι ακόμη γνωστός με βεβαιότητα.

Σε κάθε περίπτωση, οι έλεγχοι με επαγγελματίες όπως οφθαλμίατρους και οπτικούς είναι απαραίτητοι στην παιδική ηλικία για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τη μυωπία σωστά και το συντομότερο δυνατό.