Η δυσκολία των Ιαπώνων να ξεφύγουν από τη φετιχοποίηση και… κακοποίηση της αθωότητας

Μόλις τον Ιούνιο το ιαπωνικό κοινοβούλιο άλλαξε τον νόμο αυξάνοντας την ηλικία συναίνεσης για σεξ στα 16 από τα 13 χρόνια.

Η ηλικία συναίνεσης σε σεξουαλική επαφή είναι η ηλικία κάτω από την οποία η συναίνεση που παρέχεται για σεξουαλικές επαφές ή παρόμοιες μορφές ερωτικής επικοινωνίας (συνομιλίες, εικόνες ή βίντεο) είναι παράνομη.

Μέχρι σήμερα, η ιαπωνική κοινωνία ζούσε εφαρμόζοντας έναν νόμο του… 1907, επί εποχής Μεϊτζι (Meiji). Σύμφωνα με εκείνη την αραχνιασμένη νομοθεσία ένα άτομο ηλικίας 13 ετών και άνω έπρεπε να αποδείξει στο δικαστήριο ότι είχε αντισταθεί σε σεξουαλικές προσβολές, ώστε να είναι σε θέση να αποδείξει ότι οποιαδήποτε συνάντηση ήταν μη συναινετική, και ως εκ τούτου κακοποιήθηκε.

Η δρ. Emma Dalton στο Πανεπιστήμιο  La Trobe της Μελβούρνης, η οποία ερευνά ζητήματα φύλου στην Ιαπωνία, εξηγεί σε αναλυτικό ρεπορτάζ του The Diplomat, ότι στις αρχές του 1900 η διάρκεια ζωής μιας γυναίκας ήταν 44 και έτσι προοριζόταν μόνο να γεννήσει παιδιά.

Η ιδέα της συναίνεσης, λέει η Dalton, ήταν μια εντελώς διαφορετική ιστορία και για περισσότερο από 100 χρόνια, η νομοθεσία εκείνη δεν άλλαξε.

Η νέα νομοθεσία

Ο τροποποιημένος νόμος διεύρυνε τον ορισμό του βιασμού από «αναγκαστική σεξουαλική επαφή» σε «μη συναινετική σεξουαλική επαφή», εστιάζοντας έτσι στο ευρύτερο ζήτημα της συναίνεσης.

Ανάμεσα στα σενάρια, σύμφωνα με τα οποία ένα θύμα μπορεί να μην είναι σε θέση να εκφράσει πλήρως τη συγκατάθεσή του, είναι η κατάχρηση εξουσίας και ο πιθανός φόβος των συνεπειών εάν το θύμα αρνηθεί το σεξ.

Για την προστασία των σεξουαλικών δικαιωμάτων των νεαρών ενηλίκων, ο τροποποιημένος νόμος απαιτεί τιμωρία ενός ατόμου μόνο εάν είναι 5 ή περισσότερα χρόνια μεγαλύτερο από ανήλικο, όταν ο ανήλικος μπορεί να είναι μεταξύ 13 και 15 ετών.

Μέχρι σήμερα, τα δικαστήρια στην Ιαπωνία συχνά εξέταζαν τη συναίνεση μέσα από ένα στενό πρίσμα. Για παράδειγμα, το 2019 ένας πατέρας στην επαρχία Ναγκόγια αθωώθηκε για τον βιασμό της κόρης του όταν ήταν μεταξύ 14 και 19 ετών. Οι δικηγόροι του αμφισβήτησαν την αδυναμία της κόρης να αντισταθεί στις ορέξεις του. Με τον νέο νόμο, το κορίτσι δεν θα ήταν υποχρεωμένο να αποδείξει τον βιασμό. Η υπόθεση, όμως, προκάλεσε τέτοιο ξεσηκωμό στην κοινωνία, ώστε τελικά το Ανώτατο Δικαστήριο ανέτρεψε την απόφαση και ο πατέρας καταδικάστηκε σε 10ετή κάθειρξη.

Παρά τις πρηγούμενες τροποποιήσεις του νόμου της εποχής Meiji, δεν μπορούσε να προστατεύσει τα παιδιά λένε ειδικοί. Για παράδειγμα, μόλις το 2017 η ποινή για βιασμό αυξήθηκε σε πέντε χρόνια, ενώ ήταν τρία χρόνια.

Οι νόμοι για τον βιασμό στις περισσότερες χώρες σήμερα περιστρέφονται γύρω από την ιδέα της συναίνεσης, αλλά στην Ιαπωνία, αυτό που καθόριζε τον βιασμό ήταν μόνο τα στοιχεία της σωματικής πάλης. Ως εκ τούτου, λέει η Dalton, η συναίνεση ήταν ένα από τα κύρια αιτήματα πολλών γυναικείων οργανώσεων στην αναθεώρηση του νόμου.

Η ώρα της κινητοποίησης

Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουνε μετά το 2014, όταν η υπουργός Δικαιοσύνης Matsushima Midori δημιούργησε μια ομάδα εργασίας για να εξετάσει το θέμα, καθώς ανησυχούσε ότι μια απλή κλοπή επέφερε βαρύτερη ποινή από τον βιασμό.

H λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ στο Ηνωμένο Βασίλειο Junko Yamashita, έχοντας ερευνήσει το φύλο και τον φεμινισμό στην Ιαπωνία τις τελευταίες δύο δεκαετίες, παρατηρεί μια διαφορά με το παρελθόν: η συναίνεση φαίνεται να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή όλων των συζητήσεων.

Ένας από τους λόγους για αυτό είναι το κίνημα «demo λουλουδιών» και η ευρεία χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Το «demo λουλουδιών» ξεκίνησε το 2019 με τους επιζώντες σεξουαλικής βίας να στέκονται μαζί με λουλούδια και να λένε τις ιστορίες της θυματοποίησής τους και έτσι διαμαρτύρονται για τις άδικες αθωώσεις των σεξουαλικών εγκλημάτων.

«Έχουν επιτύχει στην κινητοποίηση της νεολαίας», είπε η Yamashita, προσθέτοντας ότι το κίνημα και η επιτυχία του έδειξαν στην Ιαπωνία πόσο συνηθισμένη είναι η σεξουαλική παρενόχληση.

Η Yamashita πιστεύει ότι το κίνημα ήταν επιτυχημένο «στη δημιουργία ενός χώρου για τις γυναίκες να βγουν έξω και να μιλήσουν. Αυτό είναι πολύ διαφορετικό από τη δουλειά που κάνουν οι δικηγόροι και άλλες φεμινιστικές ομάδες που εργάζονται σε συγκεκριμένες υποθέσεις».

Υπάρχουν και άλλες μεμονωμένες περιπτώσεις αντίστασης. Η δημοσιογράφος Shiori Ito κέρδισε μια πολιτική αγωγή το 2019 εναντίον του γνωστού δημοσιογράφου Noriyuki Yamaguchi, ο οποίος την είχε βιάσει.

Είναι γεγονός ότι στον Παγκόσμιο Δείκτη Χάσματος των Φύλων του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, η Ιαπωνία κατέλαβε την 120η θέση σε 149 χώρες το 2021, υποχωρώντας από την 110η θέση το 2018.

Και όμως, οι Ιάπωνες δικηγόροι αντιτάσσονται στον νόμο

Η φεμινίστρια δικηγόρος και κορυφαία ειδικός της Ιαπωνίας σε θέματα σεξουαλικής παρενόχλησης Yukiko Tsunoda, έχει δηλώσει ότι σύμφωνα με την ιαπωνική νομοθεσία, το έγκλημα του «βιασμού» (gōkan) πρέπει να περιλαμβάνει βία ή εκφοβισμό σε βαθμό που το θύμα δεν μπορούσε να αντισταθεί.

Εάν διαπιστωθεί ότι το θύμα μπορούσε να αντισταθεί, το έγκλημα μπορεί να είναι «εγκληματική επίθεση» (bōkō) ή «εγκληματικός εκφοβισμός/απειλή» (kyōhaku), αλλά όχι βιασμός.

Παρουσιάζοντας τον συστημικό τρόπο με τον οποίο απορρίπτεται ο βιασμός ενός ανηλίκου στην Ιαπωνία, η Tsunoda αναφέρει ότι «το 2015, η Ιαπωνική Ομοσπονδία Δικηγορικών Συλλόγων (JFBA) έγραψε ότι τα παιδιά ηλικίας 13 ετών συνήθως γνωρίζουν τι είναι το σεξ επειδή υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες παντού. Έτσι, η JFBA αντιτάχθηκε στο σχέδιο για την τροποποίηση του νόμου για τον βιασμό [εκείνη την εποχή].

«Αυτή η γνώμη του JFBA μπορεί να δείξει την τάση της ιαπωνικής κοινωνίας σε κάποιο βαθμό», είπε η Tsunoda στο The Diplomat. Η έκθεση JFBA εξέφρασε επίσης ανησυχία για την αύξηση της ηλικίας σεξουαλικής συναίνεσης, «καθώς μπορεί να οδηγήσει σε καταστολή των σεξουαλικών δραστηριοτήτων από ανηλίκους, διαφωνία με το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των ανηλίκων και μπορεί να οδηγήσει σε κάποιο ποινικό μητρώο ανηλίκου έγκλημα».

Η δρ. Yamashita επεσήμανε ότι ενώ το ζήτημα της αύξησης της ηλικίας συναίνεσης για το σεξ μπορεί να φαίνεται απλώς μια νομική λεπτομέρεια, είναι ένα παράδειγμα που επικεντρώνεται στην «ελευθερία του σεξ για τους ενήλικες άνδρες».

Ιαπωνική «κανονικότητα»

Για παράδειγμα, το καλοκαίρι του 2021, ο 56χρονος πολιτικός Honda Hiranao είχε δηλώσει ότι ήταν «περίεργο» ότι μπορεί να συλληφθεί αν έκανε σεξ με ένα 14χρονο κορίτσι που συναινούσε στη σχέση. Τα σχόλιά του προκάλεσαν σάλο και αναγκάστηκε να παραιτηθεί.

Ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ritsumeikan στο Κιότο, Robert O’Mochain ο οποίος ερευνούσε το κίνημα #MeToo στην Ιαπωνία, είπε ότι η δήλωση του Honda για το «συναινετικό» σεξ με μια 14χρονη ενδεικτικό για το τι είναι αποδεκτό στον πολιτικό λόγο.

«Οι πολιτικοί δεν κάνουν σχόλια αν δεν έχουν κάνει μια αξιολόγηση για το τι θα αρέσει στο μεγαλύτερο μέρος του εκλογικού τους σώματος», είπε. Πράγματι, όπως είπε ο Yamashita, όλα συνοψίζονται στην πατριαρχική κοινωνία της Ιαπωνίας ως τη βασική αιτία. Αυτό έχει επίσης ευρύτερες προεκτάσεις. Οι περισσότερες περιπτώσεις σεξουαλικής επίθεσης δεν αναφέρονται.

Σύμφωνα με τα δεδομένα της οργάνωσης θυμάτων σεξουαλικών επιθέσεων της οργάνωσης Spring σε 5.899 θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, μόνο το 15,1% είχε επικοινωνήσει με την αστυνομία και μόνο το 7% των καταγγελιών έγιναν δεκτές. Από αυτές μόλις στο 0,7% των περιπτώσεων τιμωρήθηκαν οι δράστες. Το 1/3 των ερωτηθέντων ανέφεραν ότι έχουν παρενοχληθεί από «γονείς, συντρόφους γονέων, συγγενείς ή άλλους γνωστούς».

Η φύση της παρενόχλησης κυμαινόταν από θωπεία, την επίδειξη γεννητικών οργάνων και βιασμό. Πάνω από το 80% των ερωτηθέντων που ισχυρίστηκαν ότι υπέστησαν σεξουαλική κακοποίηση μέσω σωματικής διείσδυσης από έναν ενήλικα γνωστό τους ήταν ηλικίας 12 ετών ή μικρότερος.

Η κουλτούρα της «σέξι χαριτωμένης»

Πάντως, ένα από τα ζητήματα που σχετίζονται με τη μικρή ηλικία συναίνεσης για σεξ στην Ιαπωνία είναι η έννοια του enjo kōsai ή «ανταλλακτικού ραντεβού», σύμφωνα με την οποία οι άνδρες προσφέρουν στα νεαρά κορίτσια χρήματα ή δώρα για συντροφιά.

Είναι μια κατάσταση που είχε σχολιάσει και η Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ για την Παιδική Πορνεία Maud de Boer-Buquicchio το 2015 όταν μίλησε για «τις πολλαπλές μορφές στις οποίες αναπτύσσεται και εκδηλώνεται η σεξουαλική εκμετάλλευση των παιδιών».

Η δρ. Junko Yamashita είπε ότι το πρόβλημα βρίσκεται στην ίδια τη φράση: «Καλύπτει την πράξη μέσα στο ένδυμα μιας «σχέσης», όπου οι μεγαλύτεροι άνδρες κάνουν σεξ με νεαρά κορίτσια. Η υπόθεση είναι ότι τα κορίτσια είναι το πρόβλημα και όχι οι πράξεις των ανδρών».

Όλα αυτά εμπίπτουν στη μεγάλη βιομηχανία του σεξ της Ιαπωνίας. Μια εκτίμηση από το 2001 υποστήριξε ότι η βιομηχανία του σεξ αξίζει σχεδόν το 1% του ΑΕΠ, όσο δηλαδή και ο ιαπωνικός αμυντικός προϋπολογισμός.

«Με την πορνογραφία και την πορνεία να καταναλώνονται ευρέως, τροφοδοτείται η ιδέα ότι οι γυναίκες είναι προς αγορά. Και μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι η πιο συγκεκριμένη φετιχοποίηση νεαρών κοριτσιών, η οποία εμφανίζεται σε περιοδικά, anime και manga, με φωτογραφίες και εικόνες κοριτσιών και γυναικών με σχολικές στολές», είπε η Dalton.

H λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης Yuki Ueno, που έχει ερευνήσει τη σεξουαλικότητα της σχολικής ποδιάς των κοριτσιών λέει ότι οι εικόνες του kawaii (χαριτωμένο) και η σεξουαλικότητα συνδέονται πάντα, κάτι που μεταφράζεται σε μια αντίληψη ότι τα κορίτσια «το ζητούν». Μόλις το 2014 η Ιαπωνία απαγόρευσε την κατοχή εικόνων με εικόνες σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, καθιστώντας την τελευταία χώρα του ΟΟΣΑ που το έκανε.

Η Ueno αναφέρει πως «σχεδόν όλες οι γυναίκες στην Ιαπωνία περνούν καταστάσεις που τις «αγκαλιάζουν» και τις «φιλούν» όλη την ώρα, παρά τις διαμαρτυρίες τους, σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και αυτό είναι ατυχές». Η Ueno πιστεύει ότι πολλές γυναίκες εξακολουθούν να μην μιλούν επειδή οι περισσότερες δεν αναγνωρίζουν ή αισθάνονται υποχρεωμένες να αμφισβητήσουν τη σεξουαλική κακοποίηση.

Ωστόσο, πιστεύει ότι η τρέχουσα τροποποίηση νόμου έχει πλησιάσει περισσότερο στην αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων. Σύμφωνα με δεδομένα που επικαλείται ο καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Ritsumeikan Robert O’Mochain, από μια δημοσκόπηση του 2022, το 43% είπε ότι δεν είχε άποψη εάν θα έπρεπε να αυξηθεί η ηλικία συναίνεσης και σχεδόν το 19% είπε ότι δεν υπήρχε τέτοια ανάγκη. «Υπάρχει κάτι λάθος σε μια κοινωνία αν η πλειοψηφία εφησυχάζει και δεν έχει γνώμη. Είναι μια ένδειξη ότι πρέπει να υπάρξει πολύ περισσότερη ευαισθητοποίηση», λέει.

Πηγή: The Diplomat