Νίκος Κτενάς: Ο αρχιτέκτονας με την αστείρευτη αγάπη στον χώρο και τον άνθρωπο

«Η αρχιτεκτονική είναι έρευνα της ανθρώπινης ύπαρξης, το πώς θα υπάρξει ζωή σε μια επιλεγμένη τοποθεσία. Το να ζούμε καλύτερα σημαίνει να είμαστε ανοικτοί στην ανανέωση και την εξέλιξη», πρέσβευε ο διακεκριμένος Νίκος Κτενάς, που έφυγε από τη ζωή στις 13 Ιουλίου 2022, σε ηλικία 63 χρόνων.

Το «Inside-Out», μια από τις πιο χαρακτηριστικές πολυκατοικίες της Αθήνας, που άλλαξε το αστικό τοπίο στο Νέο Ψυχικό για το πρωτοπόρο design της του έδωσε την ευκαιρία να κερδίσει το Βραβείο Αρχιτεκτονικής 2013-2017 του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής. Ένα κτίριο – δημιουργικό πρότυπο με πολλές καινοτομίες.

Τι  ζητήθηκε όμως αρχικά στον αρχιτέκτονα; «Μου ζητήθηκε αυτό που κάθε πελάτης θέλει σε σχέση µε τις ανάγκες του, µε άλλα λόγια τους χώρους που χρειάζεται στην κατοικία του, κάποιες καθηµερινές συνήθειες, χώρους για τα υπάρχοντα του.  Το ουσιαστικό ζητούµενο από την πλευρά μου ήταν αφενός η λειτουργική σύνθεση των αναγκών αυτών και αφετέρου, η σχέση του χρήστη µε το αστικό περιβάλλον όπου έχει επιλέξει να ζήσει».  

Ο ακάλυπτος προτείνεται ως κεντρικός χώρος εισόδου, συνιστά μια στάση, αλλά ταυτόχρονα και ένα σημείο αλλαγής της πορείας του επισκέπτη από τον δημόσιο προς τον ιδιωτικό χώρο, αποκτά μια ουσιαστική και αναπόσπαστη χωρική λειτουργία.

«Ο ιδιωτικός χώρος διαβίωσης του κάθε ανθρώπου είναι ο κόσμος του. Όταν κάποιος έρχεται σε μένα να μου αναθέσει την δημιουργία αυτού του χώρου, ένας από τους στόχους μου είναι, με τα δεδομένα που μου παραδίδει, δηλαδή τις ανάγκες που θεωρεί πως έχει,να διαμορφώσω ουσιαστικά, μια νέα εκδοχή του «κόσμου» αυτού.»

Η δημιουργική διαδρομή του

Έχοντας αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην αρχιτεκτονική, τη δημιουργική του υπογραφή φέρουν πάνω από 80 έργα. Μερικά από αυτά εκτέθηκαν στο ‘ΝΑΙ’ (Netherlands Institute of Architecture), Rotterdam, στο ‘Archivio Cesare Cattaneo’, Cernobio – Como, στην ‘Pavillon de l’Arsenal’ Paris, ενώ είχε προσκληθεί και στην ‘7η Biennale Αρχιτεκτονικής’ στη Βενετία.

Είχε λάβει πολυάριθμα βραβεία και διακρίσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, ανάμεσά τους και την ‘Ειδική Διάκριση’ για τρία υλοποιημένα έργα του από το EIA_Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής στον ανά τετραετία θεσμό ‘Βραβεία Αρχιτεκτονικής 2008’.

Το πρωτοπόρο αρχιτεκτονικό έργο του

Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1960. Από το 1977 έως το 1979, παρακολουθεί διάφορα μαθήματα σε Μαθηματικά, Φυσική, Θεωρία της Μουσικής και Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, στο Πανεπιστήμιο των Συρακουσών Νέα Υόρκη, στο The Cooper Union, Νέα Υόρκη και στο AIFS / University of London, Λονδίνο.

Από το 1979 έως το 1983 σπουδάζει αρχιτεκτονική στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής, Τέχνης και Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Cornell, Ithaca, Νέα Υόρκη, όπου το 1983 αποκτά Professional πτυχίο του στην Αρχιτεκτονική.

Ιδρύει αρχιτεκτονικό γραφείο στο Lugano το 1987 και στην Αθήνα το 1993.
Από το 1992 καλείται ως κριτικός σε διάφορα πανεπιστήμια στην Ελλάδα, την Ιταλία, τη Γαλλία και την Ελβετία. Έχει δώσει πολλές διαλέξεις για το έργο και την έρευνά του.

Σε συνέντευξη που είχε δώσει στο home by athens voice είχε πει για την Αθήνα που ονειρεύεται:

«Η βασική επιδίωξη θα ήταν η τοποθέτηση του ανθρώπου μέσα στην ιστορία και τη γεωγραφία του τόπου, χάρη στο δημόσιο χώρο που θα δημιουργηθεί. Αυτό είναι κάτι που θα απαιτούσε πολλή δουλειά, θάρρος και στήριξη από εκείνους που παίρνουν τις πολιτικές αποφάσεις. Από την πλευρά των αρχιτεκτόνων θα χρειάζονταν κυρίως απλές, πρωτότυπες ιδέες. Η απλότητα είναι η ζητούμενη βάση για όλα.»

Tι θα προτείνατε σ’ έναν τουρίστα να παρατηρήσει σχετικά με τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα της Αθήνας;

«Την ιστορία που αναδύεται και τη γεωγραφία που υψώνεται. Αν τα παρατηρήσει αυτά, δεν θα μπερδέψει ποτέ την πόλη μας με τη Βηρυτό ή το Βουκουρέστι.»

Ποιο από τα έργα σας αγαπάτε περισσότερο;

«Ένα σπίτι στη Σάμο, που βρίσκεται μπροστά στη θάλασσα, το πρώτο στο οποίο αποπειράθηκα να αναπτύξω το διάλογο με τη γεωγραφία. Αγαπώ επίσης ένα από τα πρώτα κτίρια που έκανα σε περιοχή που βρίσκονταν πάνω σε κεντρικούς οδικούς άξονες, κατά μήκος των οποίων προελαύνει η πόλη. Άρα, και η εικόνα του κτιρίου που προσλαμβάνει κάποιος επηρεάζεται από την ταχύτητα με την οποία αυτός κινείται πάνω στον άξονα.

Έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και βρίσκεται κοντά στο Ολυμπιακό Στάδιο. Ήταν ένα γυάλινο κουτί που περιείχε εσωτερικά ένα άλλο κτίριο, χτιστό, και αποτέλεσε την αρχή για μια σειρά κτιρίων πάνω σε τέτοιους άξονες.

Με αφορμή αυτό, θα μπορούσα να πω ότι η αρχιτεκτονική μου πορεία είναι γραμμική. Δεν είμαι εκλεκτικιστής στα θέματα που προσεγγίζω. Δεν μεταπηδώ από το ένα στο άλλο. Η έρευνά μου είναι συνεχής πάνω σε ορισμένα ζητήματα που με απασχολούν.

Θεωρώ, επίσης, ότι αυτά που κάνω είναι λίγο μονολιθικά. Διακρίνονται από μια απλότητα και φαίνεται πάντα ο φέρων οργανισμός του κτιρίου, είναι μέρος της αισθητικής του. Και αυτό νομίζω ότι συντάσσεται με την αρχαία άποψη για το ζήτημα και όχι με την άλλοτε επικρατούσα αντίληψη που ήθελε τον αρχιτέκτονα να σχεδιάζει καταρχάς ένα χώρο, που στη συνέχεια θα στερεωνόταν από έναν πολιτικό μηχανικό.»

Φανατικός υπέρμαχος της διανόησης και της πνευματικότητας, ο Νίκος Κτενάς έζησε και δημιούργησε με γνώμονα την “επιτακτική ανάγκη να έχουμε τον χώρο για να σκεπτόμαστε!”, αφήνοντας πίσω του σημαντική αρχιτεκτονική παρακαταθήκη σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο.