Γιατί η Ευρώπη πρέπει να στραφεί στο Μπανγκλαντές για τη διαχείριση της κλιματικής κρίσης;

Ήταν μεσάνυχτα όταν ο κυκλώνας Bhola έπληξε απροσδόκητα το χωριό του Abdul Jalil Mirdha το 1970, καταστρέφοντας αστραπιαία πολλά από τα ξύλινα σπίτια-καλύβες και σκοτώνοντας δεκάδες γείτονές του.

Οι γονείς του τότε 12χρονου έδεσαν τον ίδιο και τα αδέλφια του σε μια κολόνα μέσα στο σπίτι για να μην τους παρασύρει το νερό, καθώς ύδατα εισχώρησαν στο σπίτι τους και ένας τοίχος κατέρρευσε. Κατάφεραν να επιβιώσουν μέχρι την επόμενη μέρα, αλλά δεν ήταν όλοι τόσο τυχεροί.

«Το πρωί, υπήρχαν πολλά πτώματα που επέπλεαν», λέει ο Mirdha, 65 ετών σήμερα, στον Telegraph, ενώ στέκεται δίπλα σε μια εκβολή στην περιοχή Barishal του νότιου Μπαγκλαντές. «Οι άνθρωποι έκλαιγαν. Τα βοοειδή ήταν νεκρά. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τον πόνο».

Ο κυκλώνας Bhola, μια καταιγίδα κατηγορίας 3 με ανέμους ταχύτητας έως και 150 μιλίων/ώρα, παραμένει ο φονικότερος τροπικός κυκλώνας που έχει καταγραφεί ποτέ και μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές καταστροφές στην ιστορία του κόσμου, σκοτώνοντας έως και μισό εκατομμύριο ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόλπο της Βεγγάλης.

Οι υπερκυκλώνες γίνονται όλο και πιο συχνοί λόγω της κλιματικής αλλαγής (έχουν πενταπλασιαστεί από το 1970), αλλά το Μπαγκλαντές έχει μάθει να τους αντιμετωπίζει με τρόπο που άλλες χώρες -συμπεριλαμβανομένων πολλών ευρωπαϊκών- δεν έχουν μάθει. Παρά το χαμηλό υποτροπικό έδαφός του, ο αριθμός των νεκρών στο Μπανγκλαντές από καταστροφές έχει μειωθεί σε λιγότερο από το 1% του επιπέδου που ήταν, χάρη σε ένα παγκοσμίως κορυφαίο σύστημα άμυνας.

Μάθημα προς μίμηση για την Ευρώπη

Η πρόοδος της χώρας της Νότιας Ασίας στην αντιμετώπιση των καταστροφών έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την κατάσταση στην Ευρώπη, η οποία τα τελευταία χρόνια είδε 180 Γερμανούς να σκοτώνονται από πλημμύρες, πολυάριθμους θανάτους από πρωτοφανείς πυρκαγιές στη Γαλλία, την Ισπανία και την Ελλάδα και έναν ιστορικό καύσωνα που σκότωσε περισσότερους από 61.000 ανθρώπους σε ολόκληρη την ήπειρο.

Οι ευρωπαϊκές αρχές προσπαθούν τώρα να θέσουν σε λειτουργία συστήματα άμυνας κατά των καταστροφών – και ζητούν συμβουλές από το Μπαγκλαντές.

«Πολλές χώρες προσπαθούν να αντλήσουν διδάγματα από την επιτυχία του Μπαγκλαντές», λέει ο δρ Μπέις Άχμεντ, αναπληρωτής καθηγητής στην επιστήμη των κινδύνων και των καταστροφών στο University College του Λονδίνου. «Έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί παράδειγμα παγκόσμιας κλάσης».

Το είδαμε να έρχεται νωρίς

Η πιο πρόσφατη απόδειξη της επιτυχίας του Μπαγκλαντές ήρθε στις 14 Μαΐου, όταν ο κυκλώνας Μότσα, ένας από τους ισχυρότερους που έχουν φτάσει στη στεριά αυτόν τον αιώνα, έπληξε το νοτιοανατολικό Μπαγκλαντές και τη νοτιοδυτική Μιανμάρ με ανέμους ταχύτητας έως και 160 μιλίων την ώρα.

Εκατοντάδες λέγεται ότι έχασαν τη ζωή τους στη Μιανμάρ, αλλά στο Μπαγκλαντές, παρά το γεγονός ότι 2,3 εκατομμύρια άνθρωποι εκτέθηκαν στον κυκλώνα κατηγορίας 5 και 13.000 σπίτια υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν, δεν αναφέρθηκε κανένας θάνατος.

«Το είδαμε να έρχεται από νωρίς», λέει ο Ahmadul Haque, διευθυντής του Προγράμματος Ετοιμότητας για Κυκλώνες (CPP) του Υπουργείου Διαχείρισης Καταστροφών και Αρωγής. «Αυτό μας επέτρεψε να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα εγκαίρως».

Σύμφωνα με τον κ. Haque, η κυβέρνηση άρχισε την παρακολούθηση πριν από τον κυκλώνα στα τέλη Απριλίου. Μέχρι τις 4 Μαΐου, οι κοινότητες άρχισαν να λαμβάνουν προειδοποιήσεις. Καθώς η ύφεση σχηματίστηκε στις 9 Μαΐου, ακόμα 1.000 μίλια μακριά από τις ακτές, η Μετεωρολογική Υπηρεσία κήρυξε ότι πλησιάζει κυκλώνα. Το βράδυ της 12ης Μαΐου, δύο ημέρες πριν από το χτύπημα του Mocha, σήμανε κόκκινος συναγερμός και 750.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν σε καταφύγια κυκλώνα και πρόχειρες εγκαταστάσεις.

«Έχουμε ένα πολύ καλό πρωτόκολλο έγκαιρης δράσης», προσθέτει ο κ. Haque. «Υπάρχουν 71 προκαθορισμένες ενέργειες που συνδυάζουν την κατάλληλη πρόβλεψη, την έγκαιρη ανταπόκριση και την υποστήριξη της κοινότητας».

Τα συστήματα προειδοποίησης

Εάν δεν υπήρχαν οι άμυνες του Μπαγκλαντές, ένας κυκλώνας όπως ο Μότσα «θα μπορούσε να έχει σκοτώσει εκατομμύρια ανθρώπους», σύμφωνα με τον Δρ Ahmed, ιδίως δεδομένης της μεγάλης πληθυσμιακής πυκνότητας του Μπαγκλαντές.

Με την υποστήριξη της Εταιρείας Ερυθράς Ημισελήνου του Μπανγκλαντές, η κυβέρνηση εγκαινίασε το εξαιρετικά αποτελεσματικό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης μετά τον κυκλώνα Bhola το 1972, επενδύοντας σε τεχνολογία πρόγνωσης καιρού, πανεθνικά δίκτυα επικοινωνίας, καταφύγια κυκλώνων και μαζική εκπαίδευση εθελοντών πρώτης γραμμής, με βάση την κοινότητα. Η στροφή έγινε από τα αντιδραστικά μέτρα ανακούφισης σε ένα προληπτικό σύστημα με τη χρήση τεσσάρων θεμελιωδών πυλώνων: ετοιμότητα, μετριασμός, αντίδραση και ανάκαμψη.

«Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών αναπτύξαμε μακράν το καλύτερο σύστημα προειδοποίησης και εκκένωσης κυκλώνων στον κόσμο», λέει ο καθηγητής Saleemul Huq, διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου για την Κλιματική Αλλαγή και την Ανάπτυξη, ενός ερευνητικού ινστιτούτου που εδρεύει στη Ντάκα.

Πριν ξεκινήσουν οι προσπάθειες, το Μπαγκλαντές διέθετε μόνο τρία παράκτια ραντάρ, ικανά να εντοπίζουν κυκλώνες σε απόσταση 200 μιλίων από την ακτή. Τώρα διαθέτει 256 τοπικούς μετεωρολογικούς σταθμούς που συνδυάζονται με δεδομένα από τα 193 κράτη μέλη του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού για να βοηθήσουν στον εντοπισμό και την παρακολούθηση των επερχόμενων καταιγίδων.

Διαχείρηση καταστροφών

Η κορυφαία παγκοσμίως διαχείριση καταστροφών του Μπαγκλαντές θα μπορούσε να προσφέρει σημαντικά μαθήματα. Πέρυσι, καταγράφηκαν 387 φυσικοί κίνδυνοι και καταστροφές σε όλο τον κόσμο, που είχαν ως αποτέλεσμα 30.704 θανάτους και επηρέασαν 185 εκατομμύρια ανθρώπους, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων έκτακτων συμβάντων.

Ο τυφώνας Ίαν σκότωσε 130 ανθρώπους στις ΗΠΑ, οι πλημμύρες στο Πακιστάν οδήγησαν σε 1.739 θανάτους, ένας σεισμός στο Αφγανιστάν είχε ως αποτέλεσμα 1.036 θανάτους και η τροπική καταιγίδα Megi προκάλεσε την απώλεια 346 ζωών στις Φιλιππίνες. Τα Ηνωμένα Έθνη προβλέπουν ότι αν δεν ληφθούν μέτρα, θα σημειώνονται 560 καταστροφές μέσης ή μεγάλης κλίμακας ετησίως έως το 2030.

«Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή πρόκληση», λέει ο καθηγητής Huq. «Ακόμη και για πλούσιες χώρες όπως οι ΗΠΑ, όταν σκέφτεστε καταστροφές όπως ο τυφώνας Κατρίνα. Είμαστε πολύ χαρούμενοι που μοιραζόμαστε τα διδάγματα και τις γνώσεις μας. Ξέρουμε πώς να προστατεύσουμε ζωές».

Στη διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή τον Νοέμβριο του 2022, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες παρουσίασε ένα σχέδιο για την προστασία «όλων στη Γη» με ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης έως το 2027.

Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός αναφέρει ότι σχεδόν τα μισά έθνη του κόσμου δεν διαθέτουν σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης. Μια έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για την Προσαρμογή εκτιμά ότι η δαπάνη 800 εκατομμυρίων δολαρίων για τέτοια συστήματα στις αναπτυσσόμενες χώρες θα απέτρεπε απώλειες ύψους έως και 16 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.