Σύμβουλος του Met κρατούσε 71 λεηλατημένες αρχαιότητες σπίτι της – Κάποιες ελληνικές

Η έκθεση ήταν μεγάλη, με σχεδόν 200 αρχαία αντικείμενα από όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων νεολιθικά μάρμαρα και επιβλητικά ρωμαϊκά χάλκινα, και ο τίτλος της, «Glories of the Past», ήταν κατάλληλα μεγαλοπρεπής.

«Δεν πρόκειται για τα αποθέματα ενός μεγάλου μουσείου», έγραψε ο Philippe de Montebello, τότε διευθυντής του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης, στην εισαγωγή του στην έκθεση του 1990, «αλλά, στην πραγματικότητα, για έναν πολύτιμο θησαυρό που συγκεντρώθηκε με αμείλικτη επιμονή, σύμφωνα με ένα πολύ προσωπικό όραμα».

Πράγματι, όλοι τους προέρχονταν από μία και μόνη ιδιωτική συλλογή που ανήκε στη Shelby White (Σέλμπι Γουάιτ) και τον σύζυγό της Leon Levy (Λεόν Λεβί), οι οποίοι σύντομα θα έπαιζαν ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στη ζωή του μουσείου.

Το γνώριζαν ότι αγόραζαν κλεμμένα;

Η Γουάιτ εκείνη τη χρονιά έγινε διαχειριστής του Met και αργότερα εντάχθηκε στην επιτροπή που συμβουλεύει το μουσείο σχετικά με τα έργα που θα αποκτήσει. Πιο συγκεκριμένα, αυτή και ο σύζυγός της έδωσαν στο Met 20 εκατομμύρια δολάρια, και το 2007, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Levy, το μουσείο άνοιξε μια νέα μνημειώδη γκαλερίγια την ελληνική και ρωμαϊκή τέχνη: Την αυλή Λέον Λεβί και Σέλμπι Γουάιτ.

Πρόσφατα όμως η συμπεριφορά του ζευγαριού ως συλλέκτη έχει προσελκύσει αυξημένο έλεγχο. Οι ερευνητές του γραφείου του εισαγγελέα του Μανχάταν έχουν απομακρύνει 71 λεηλατημένα αντικείμενα από το σπίτι της Γουάιτ τα τελευταία δύο χρόνια, αν και δεν έχουν υποδείξει ότι η ίδια ή ο σύζυγός της αγόρασαν εν γνώσει τους κλεμμένες αρχαιότητες.

Στην πραγματικότητα, οι ερευνητές θα ευχαριστούσαν αργότερα την 84χρονη Γουάιτ για τη συνεργασία της, καθώς τα αντικείμενα επιστράφηκαν σε πολλές χώρες, όπως η Υεμένη, η Τουρκία και η Ιταλία.

Αλλά τον Ιούνιο του 2021 εμφανίστηκαν, απροειδοποίητα, με ένταλμα έρευνας στο ευρύχωρο διαμέρισμά της στο Sutton Place στο Μανχάταν στις 6 π.μ.

Δείτε το βίντεο

Ένα σπίτι-μουσείο

Τα δωμάτια μέσα ήταν γεμάτα με αρχαιότητες, μερικές από τις οποίες είχαν αγοραστεί από εμπόρους που αργότερα θα κατηγορούνταν για διακίνηση παράνομων αντικειμένων. Πολλά εκτίθεντο σε γωνιές ή προθήκες και αναδεικνύονταν από φωτισμό που ενίσχυε την ελκυστικότητά τους.

«Είναι κυριολεκτικά ένα μουσείο», δήλωσε ο Matthew Bogdanos, επικεφαλής της Μονάδας Εμπορίας Αρχαιοτήτων του εισαγγελέα, η οποία επισκέφθηκε το διαμέρισμα αρκετές φορές.

Από το ίδιο το Met, οι ερευνητές κατάσχεσαν άλλες 17 αρχαιότητες που είχε δανείσει η Γουάιτ, υποστηρίζοντας ότι και αυτές είχαν κλαπεί. Ένα από αυτά, ένα κινεζικό επιτύμβιο τεχνούργημα, βρισκόταν στην αποθήκη του μουσείου για περισσότερα από 20 χρόνια, αλλά δεν είχε ποτέ εκτεθεί. Όταν οι ερευνητές άνοιξαν το κιβώτιό του, το τεχνούργημα ήταν ακόμη γεμάτο βρωμιά, μια σαφής ένδειξη, είπε ο Bogdanos, ότι είχε λεηλατηθεί.

Οι κατασχέσεις ήταν ένα σημαντικό πλήγμα για την Γουάιτ, όχι μόνο επειδή τα αντικείμενα είχαν αξία σχεδόν 69 εκατομμυρίων δολαρίων. Είναι μία από τις πιο διάσημες φιλάνθρωπες της γενιάς της, κάποια με αποδεδειγμένο ζήλο για τη διατήρηση των θησαυρών του παρελθόντος και την προώθηση της ευρύτερης κατανόησης του αρχαίου κόσμου. Αλλά οι επικριτές είπαν ότι «δεδομένης της θέσης της, βρήκαν τις πρακτικές συλλογής του ζευγαριού αφελείς ή απρόσεκτες».

«Δεν υπάρχει περίπτωση» δήλωσε η Ελίζαμπεθ Μάρλοου, διευθύντρια του προγράμματος μουσειακών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Colgate, «κάποιος στο επίπεδό της στην αγορά και στο βάθος της συλλογής της και στην εξέχουσα θέση της στο Met… δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος σε αυτό το επίπεδο να μην ήξερε ότι θα έπρεπε να ζητάει πράγματα όπως άδειες εξαγωγής».

Το μουσείο σε δύσκολη θέση

Οι πολλοί φίλοι και θαυμαστές της Γουάιτ απορρίπτουν την κριτική και ο δικηγόρος της τη χαρακτήρισε άδικη. Όμως, είναι μια δύσκολη στιγμή για το μουσείο, το οποίο βλέπει τη δική του συλλογή γεμάτη κατασχέσεις. Τις τελευταίες εβδομάδες, ακόμη και όταν το Met έκανε σημαντικές ανακοινώσεις για να διασφαλίσει ότι οι αρχαίες συλλογές του δεν περιλαμβάνουν άλλα λεηλατημένα αντικείμενα, η Γουάιτ συνέχισε να παίζει σημαντικό ρόλο στο μουσείο.

Συμμετέχει στις επιτροπές αποκτήσεων, κτηρίων και οικονομικών του, όπου, ως επίτιμη επίτροπος, δεν ψηφίζει πλέον, αλλά συμβουλεύει τις επιτροπές. Η συλλογή του μουσείου εξακολουθεί να είναι γεμάτη με δεκάδες αρχαιότητες που είτε του δώρισε είτε του δάνεισε.

Και μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, όταν το Met ανακοίνωσε τη νέα, αυστηρότερη πρωτοβουλία του για τις αρχαιότητες, η Γουάιτ διορίστηκε σε μια 12μελή ομάδα εργασίας των επιτρόπων που θα προσφέρει «την εμπειρία και τις συμβουλές της» για να συμβάλει στη διαμόρφωση των πρακτικών συλλογής και άλλων πολιτικών του μουσείου όσον αφορά τα θέματα πολιτιστικών αγαθών.

Αντιφατικά συναισθήματα

«Η Σέλμπι Γουάιτ είναι μια βαθιά γενναιόδωρη υποστηρίκτρια του Met», δήλωσε ο Max Hollein, ο διευθυντής του, απαντώντας σε σχετική ερώτηση τον περασμένο μήνα, «και είχε τεράστιο αντίκτυπο σε αυτό το μουσείο και σε πολλά άλλα ιδρύματα».

Τα αμερικανικά μουσεία επιβιώνουν σε μεγάλο βαθμό χάρη στην οικονομική υποστήριξη των διαχειριστών, αλλά ορισμένοι ειδικοί σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς θεωρούν προβληματική την αφοσίωση του μουσείου στην Γουάιτ.

«Αν διαλέξετε έναν διαχειριστή του οποίου η οικονομική γενναιοδωρία είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας, τότε καλώς» δήλωσε η Πάτι Γκέρστενμπλιθ, ειδικός σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς και καθηγήτρια στο Κολέγιο Νομικής του Πανεπιστημίου Ντεπόλ.

«Αλλά θα πρέπει ένας διαχειριστής να αποτελεί πρότυπο συμπεριφοράς όταν αφορά τον ίδιο τον σκοπό του μουσείου; Οι συλλεκτικές πρακτικές της δεν ταιριάζουν με το μοντέλο του πώς ένα μουσείο θα πρέπει να επιδιώκει τη γνώση και να διατηρεί το ιστορικό αρχείο».

Η Γουάιτ αρνήθηκε να δώσει συνέντευξη τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς ο δικηγόρος της, Peter A. Chavkin, απαντούσε σε ερωτήσεις εκ μέρους της. Σε δήλωσή του ανέφερε ότι η Γουάιτ και ο Λέβι είχαν αποκτήσει αντικείμενα «με καλή πίστη, σε δημόσιες δημοπρασίες και από εμπόρους που πίστευαν ότι ήταν αξιόπιστοι».

«Εάν ένα αντικείμενο της συλλογής της αποδεικνυόταν ότι είχε παρανόμως αφαιρεθεί από άλλους», δήλωσε ο Chavkin, «η Γουάιτ το επέστρεφε γρήγορα και οικειοθελώς στον νόμιμο τόπο προέλευσής του».

Όμως οι επικριτές λένε ότι η Γουάιτ φαίνεται να έχει κάνει ελάχιστα για να επανεξετάσει τα εκατοντάδες αντικείμενα που είχε στην κατοχή της τα χρόνια που αφότου οι άλλοτε έμπιστοι έμποροι με τους οποίους συνεργαζόταν με τον σύζυγό της κατηγορήθηκαν για χειρισμό παράνομων αντικειμένων.

Και η Ελλάδα στο παιχνίδι

«Αντ’ αυτού, τα κράτησε» δήλωσε ο Χρήστος Τσιρογιάννης, ιατροδικαστής αρχαιολόγος και επικεφαλής της έρευνας για παράνομες αρχαιότητες στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα, ο οποίος βοήθησε τους ερευνητές του Μανχάταν να ταυτοποιήσουν ορισμένα από τα αντικείμενα της Γουάιτ που κατασχέθηκαν πρόσφατα.

Το μουσείο, ομοίως, δεν φαίνεται να έχει κάνει πολλά για να επανεξετάσει τα αντικείμενα που είχε ή θα έπαιρνε από τη Γουάιτ μετά την επιστροφή πλήθους αντικειμένων της το 2008 στην Ιταλία και την Ελλάδα.

Το Met λέει ότι τώρα δίνει μεγαλύτερη προσοχή.

«Το Met έχει αναγνωρίσει δημόσια ότι οι νέες πληροφορίες που ήρθαν στο φως από τις διωκτικές αρχές και άλλους φορείς επιτάχυναν την απόφασή μας να αφιερώσουμε πρόσθετους πόρους στην έρευνα για την προέλευση» ανέφερε σε δήλωσή του ο Ken Weine, εκπρόσωπος του Met. Τα μέτρα που θεσπίστηκαν περιλαμβάνουν την απαίτηση τα νέα δάνεια αρχαιοτήτων να έχουν προέλευση από το 1970.

Πολλά συγχαρητήρια και επικρίσεις

Είναι δύσκολο να υπερεκτιμήσει κανείς τη συμβολή της Γουάιτ στις τέχνες και στη μελέτη των αρχαίων πολιτισμών. Αν και δεν είναι αρχαιολόγος στο επάγγελμα, ανέπτυξε πάθος για τη μελέτη της αρχαιότητας. Συγγραφέας που έχει επικεντρωθεί σε οικονομικά θέματα για έντυπα όπως το Forbes και οι New York Times, έχει επίσης κατά καιρούς γράψει για τη συλλογή και τη φιλανθρωπία της. Το βιβλίο της του 1992, «What Every Woman Should Know About Her Husband’s Money», είναι ένας οδηγός οικονομικής επιβίωσης που απευθύνεται σε γυναίκες αναγνώστριες.

Πέρα από τις συλλογές τους, η Γουάιτ και ο σύζυγός της, ένας πρωτοπόρος του hedge fund, χρηματοδότησαν ανασκαφές σε μια σημαντική τοποθεσία στο Ισραήλ. Η Γουάιτ πήγε η ίδια σε ανασκαφές και το ζευγάρι δημιούργησε ένα πρόγραμμα στο Χάρβαρντ για την υποστήριξη της δημοσίευσης αρχαιολογικών εργασιών.

Μετά τον θάνατο του συζύγου της, η Γουάιτ δημιούργησε ένα ίδρυμα στο όνομά του, το οποίο έχει κάνει σημαντικές δωρεές, μεταξύ άλλων, στο Μουσείο του Μπρούκλιν, στον Βοτανικό Κήπο της Νέας Υόρκης και στο Lincoln Center. Το 2006 έδωσε 200 εκατομμύρια δολάρια στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης για να βοηθήσει στη δημιουργία του Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Αρχαίου Κόσμου, το οποίο λειτουργεί σε ένα αρχοντικό που αγόρασε το ίδρυμά της κοντά στο Met.

Το 2017, σε κάτι σαν επιστέγασμα της αναγνώρισης, η Γουάιτ τιμήθηκε με το μετάλλιο Carnegie της φιλανθρωπίας. Στην αιτιολογική έκθεση σημειώνεται ότι «το πολύπλευρο εύρος της προσφοράς της εξελίσσεται διαρκώς».

Αλλά ακόμη και καθώς η ίδια και ο σύζυγός της έχτισαν μια φήμη για τη γενναιοδωρία τους, οι συλλογές τους προκάλεσαν επικρίσεις.

Επιστροφή αρχαιοτήτων στην Ελλάδα

Η Γουάιτ και ο Λέβι είχαν αρχίσει να συγκεντρώνουν την εκτεταμένη συλλογή τους με περισσότερες από 700 αρχαιότητες τη δεκαετία του 1970. Εκείνη την εποχή, για να περιορίσουν τη λεηλασία, οι χώρες είχαν αρχίσει να υιοθετούν κατευθυντήριες γραμμές που αποθάρρυναν το εμπόριο αντικειμένων που δεν είχαν ιστορικό ιδιοκτησίας που χρονολογείται τουλάχιστον από το 1970. Όμως θα περνούσε αρκετός χρόνος μέχρι τα μουσεία, οι έμποροι και οι ιδιώτες συλλέκτες να υιοθετήσουν πλήρως τη νέα πρακτική και οι Γουάιτ και Λέβι, όπως και πολλοί άλλοι, έπαιρναν αντικείμενα με περιορισμένη προέλευση.

Από το 1993, το ζευγάρι συμφώνησε να παραχωρήσει 16 αντικείμενα μετά από ισχυρισμούς ότι είχαν λεηλατηθεί από αρχαίο ρωμαϊκό χώρο στην Αγγλία. Το 2008, η Γουάιτ παρέδωσε 10 αντικείμενα στην Ιταλία και δύο στην Ελλάδα.

Οι Ιταλοί ερευνητές είχαν εντοπίσει αρκετά από αυτά στον Τζιάκομο Μέντιτσι, έναν Ιταλό που κατηγορήθηκε το 2004 για διακίνηση παράνομων αρχαιοτήτων, ενώ η Γουάιτ και ο σύζυγός της είχαν αγοράσει μερικά από τα ίδια αντικείμενα από τον Ρόμπιν Σάιμς, έναν διακεκριμένο Βρετανό έμπορο αρχαιοτήτων, ο οποίος αργότερα ενεπλάκη σε μια σειρά ερευνών για λεηλατημένα έργα τέχνης.

Ένα από τα επιστρεφόμενα αντικείμενα ήταν μια πολύ γνωστή αρχαιότητα, ένα αγγείο με σκηνές του Δία και του Ηρακλή, που αποδίδεται στον ζωγράφο Ευχαρίδη του πέμπτου αιώνα π.Χ.. Είχε αποτελέσει μέρος της έκθεσης «Glories of the Past» στο Met το 1990.

«Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι τόσα πολλά κομμάτια από εκείνη την έκθεση έχουν πλέον επιστρέψει στην Ιταλία, την Ελλάδα, την Τουρκία κ.ο.κ.» δήλωσε ο David Gill, αρχαιολόγος και συνεργάτης του Κέντρου Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Πανεπιστήμιο του Κεντ στην Αγγλία.

Παρ’ όλη την κατανόηση του αρχαίου κόσμου που είχε καλλιεργήσει η Γουάιτ, η φιλόδοξη συλλογή της αναστάτωσε ορισμένους αρχαιολόγους που πίστευαν ότι συνέβαλε στη δημιουργία μιας αγοράς που ενθάρρυνε τη λεηλασία. Όταν τα αντικείμενα αποσπάστηκαν από το αρχικό τους πλαίσιο, υπονομεύθηκε η ίδια η κατανόηση της αρχαιότητας που προσπαθούσε να αναπτύξει.

Το 2006, ένας καθηγητής του N.Y.U. παραιτήθηκε από το Κέντρο Αρχαίων Σπουδών του πανεπιστημίου για να διαμαρτυρηθεί για την ίδρυση του νέου μεταπτυχιακού ινστιτούτου αρχαίων σπουδών που χρηματοδοτήθηκε από την Γουάιτ.

Διαφωνίες και απομακρύνσεις

«Αυτό δεν είναι ένα μικρό ζήτημα που προκύπτει από μερικούς δυσαρεστημένους» δήλωσε τότε ο καθηγητής, Randall White. «Αυτό είναι κάτι που παλεύουμε καθημερινά για να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε το αρχαιολογικό αρχείο».

Αξιωματούχοι του Bryn Mawr College στην Πενσυλβάνια και του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι αποθάρρυναν τους υποτρόφους τους από το να δέχονται χρήματα από ένα αρχαιολογικό ταμείο που είχαν ιδρύσει οι Γουάιτ και Λεβί.

«Δεν θέλαμε να επικυρώσουμε τη φιλανθρωπία τους, όταν αυτή προέκυψε από τόση λεηλασία», δήλωσε ο James C. Wright, ομότιμος καθηγητής και πρώην πρόεδρος του τμήματος κλασικής και Εγγύς Ανατολής αρχαιολογίας στο Bryn Mawr.

Η Γουάιτ δεν αποθαρρύνθηκε από την κριτική. Αντιθέτως, υπερασπίστηκε την προσέγγισή της, σημειώνοντας σε δημοσιευμένα δοκίμια και συνεντεύξεις την έκταση στην οποία είχε εκθέσει τη συλλογή της, μια διαφάνεια που, όπως είπε, όχι μόνο διεύρυνε την κατανόηση του κοινού για την αρχαιότητα αλλά και εξέθεσε τα τεχνουργήματά της σε έλεγχο. «Δεν κρύβω πράγματα», δήλωσε στους Times το 2005. «Αν αποδειχθεί ότι υπάρχει κάτι που δεν έπρεπε να είχα αγοράσει, θα ενεργήσω κατάλληλα».

Αν και δεν την ενδιέφερε να συλλέγει κλεμμένα αντικείμενα, η Γουάιτ είπε ότι ήταν άδικο να εφαρμόζονται νέα πρότυπα σε αντικείμενα που αγοράστηκαν πριν από δεκαετίες, όταν ακόμη και τα μουσεία δεν απαιτούσαν πλήρη στοιχεία προέλευσης.

«Τη δεκαετία του ’90, υπήρχε συζήτηση για την προέλευση, αλλά αυτό σήμαινε διαφορετικά πράγματα» για διαφορετικούς ανθρώπους, δήλωσε η Γουάιτ στην εφημερίδα New York Sun σε συνέντευξή της το 2007. «Ακόμη και σήμερα, το τι θεωρείται αποδεκτή προέλευση είναι ασαφές και αλλάζει».

Δείτε το βίντεο

Μια νέα εποχή

Η Γουάιτ δεν είναι η μόνη που αντικείμενα από τη συλλογή της κατασχέθηκαν ως λεηλατημένα από τις αρχές. Άλλοι πλούσιοι συλλέκτες, όπως ο χρηματοδότης Μάικλ Στάινχαρντ, ο οποίος μοιραζόταν παρόμοιο ενδιαφέρον τόσο για τον αρχαίο κόσμο όσο και για την πολιτιστική φιλανθρωπία, έχουν αναγκαστεί να επιστρέψουν δεκάδες αντικείμενα.

Αλλά λίγοι είχαν τόσο κεντρικό ρόλο σε ένα αμερικανικό μουσείο σε μια εποχή που τα ιδρύματα αυτά αντιμετωπίζουν αυτό που ορισμένοι ειδικοί θα αποκαλούσαν εξελιγμένη κατανόηση για τις βέλτιστες πρακτικές συλλογής. Άλλοι θα το αποκαλούσαν αναμέτρηση.

«Η Σέλμπι Γουάιτ είναι μια μελετήτρια», δήλωσε ο Montebello, πρώην διευθυντής του Met, «η οποία αγόρασε αρχαιότητες με καλή πίστη από πραγματική αγάπη και γνώση της τέχνης και, το σημαντικότερο, δεν τις έκρυψε για την αποκλειστική της απόλαυση, αλλά τις μοιράστηκε με ένα ευρύ κοινό, δανείζοντας γενναιόδωρα σε εκθέσεις σε όλο τον κόσμο και παρουσιάζοντας τον πυρήνα της συλλογής της σε ατομική έκθεση στο Met».

Σημείωσε πόσο ανοιχτή ήταν η Γουάιτ στο να επιστρέψει αντικείμενα όταν προέκυπταν στοιχεία για την αμφισβητήσιμη προέλευσή τους.

Άλλοι ειδικοί, ωστόσο, επισημαίνουν τον μακροχρόνιο αγώνα που έδωσε η Τουρκία για την επιστροφή του πάνω μισού ενός μαρμάρινου αγάλματος που ονομάζεται «Κουρασμένος Ηρακλής», αφού το εντόπισε στην έκθεση «Glories of the Past» στο Met.

Ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες θεώρησαν ότι τα στοιχεία της Τουρκίας ήταν ισχυρά, αλλά η Γουάιτ, ο Λέβι και το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης, στους οποίους ανήκε από κοινού το άγαλμα, αντιδρούσαν στην επιστροφή. Το ζευγάρι υποστήριξε ότι το είχε αγοράσει καλόπιστα. Η Γουάιτ παρέδωσε την πλήρη κυριότητα στο μουσείο το 2004 και τελικά το άγαλμα επεστράφη στην Τουρκία το 2011.

Έπεφταν συνέχεια πάνω στα ονόματά τους

Στην περίπτωση των πιο πρόσφατων κατασχέσεων, οι ερευνητές δήλωσαν ότι το ενδιαφέρον τους για τη συλλογή της Γουάιτ αυξήθηκε όταν τα ονόματα της ίδιας και του Λεβί εμφανίζονταν συνεχώς στα βιβλία εμπόρων αρχαιοτήτων που είχαν τεθεί υπό έρευνα.

Μετά τις πιο πρόσφατες κατασχέσεις από το Met, το γραφείο του εισαγγελέα του Μανχάταν ανακοίνωσε ότι η έρευνά του για τη συλλογή της είχε ολοκληρωθεί. Ο Βοηθός Εισαγγελέα Bogdanos δήλωσε ότι η ομάδα του θα μπορούσε ακόμη να επιστρέψει για να εξετάσει άλλα αντικείμενα που κατέχει, αλλά ότι προς το παρόν δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι είναι προβληματικά.

«Αν αύριο κάποιος εμφανιστεί ή αν βρούμε κάποιον και μας δώσει στοιχεία, τότε θα επιστρέψουμε αμέσως» δήλωσε ο Bogdanos.

Για ορισμένους μελετητές, το πάθος της Γουάιτ για τη διατήρηση θησαυρών του παρελθόντος και αυτό που θεωρούν ως συλλεκτικά λάθη της είναι ένα μπερδεμένο μείγμα που γεννήθηκε από ένα ίσως ευγενές, αλλά λανθασμένο σύνολο παρορμήσεων.

Είναι σαφές από τα δοκίμια και τις συνεντεύξεις της Γουάιτ ότι θεωρεί τον συλλέκτη που φέρνει τις αρχαιότητες σε δημόσια θέα ως ένα είδος πρωταθλητή της διευρυμένης κατανόησης. Δεν είναι σαφές, είπαν οι μελετητές αυτοί, ότι αναγνωρίζει πόσο η αδηφάγος συλλογή μπορεί ταυτόχρονα να δώσει κίνητρα για λεηλασίες σε αρχαίους τόπους.

«Δε νομίζουμε ότι τα καλά έργα, η υποστήριξη του αρχαιολογικού έργου, αντισταθμίζουν τη ζημιά που προκάλεσε».

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στους nytimes.com