Η τραγική ζωή της Τζέιν Όστεν -Κακή σχέση με τη μητέρα, μακριά από τον έρωτα που ύμνησε

Για τον απλό αναγνώστη, μπορεί να φαίνεται ότι η Ώστεν – η συγγραφέας κλασικών έργων όπως το Περηφάνια και Προκατάληψη, η Έμμα και το Λογική και Ευαισθησία – έγραψε κυρίως για την αγωνία και την έκσταση του νεανικού έρωτα. Στην πραγματικότητα, τα σπινθηροβόλα και πνευματώδη μυθιστορήματά της εμβαθύνουν βαθιά στις αδικίες που ενυπήρχαν σε ένα οικονομικό σύστημα που ανάγκαζε τις γυναίκες σε μια στημένη και συχνά σκληρή αγορά γάμου.

Για κάθε απόλυτα ευτυχισμένη Ελίζαμπεθ Μπένετ και Ανν Έλιοτ, υπάρχει μια μις Μπέιτς και μια κυρία Πράις σαν λογοτεχνικές, προειδοποιητικές ιστορίες για το τι παθαίνουν οι γυναίκες αν α) αποτύχουν να παντρευτούν ή β) παντρευτούν τον λάθος άνδρα.

Μακριά από την αληθινή αγάπη

Η Ώστεν το έζησε αυτό από πρώτο χέρι. Είναι ειρωνικό το γεγονός ότι η συγγραφέας μερικών από τις πιο αγαπημένες ιστορίες αγάπης στην αγγλική γλώσσα δεν βρήκε ποτέ η ίδια την αληθινή αγάπη. Και το συγγραφικό της έργο ήταν γελοία υποτιμημένο κατά τη διάρκεια της ζωής της. Κανείς, βέβαια, δεν θα έβρισκε τη φήμη πιο αστεία ή πιο ώριμη για σάτιρα από εκείνη. Κρίμα για την ίδια και για τον αναγνωστικό κόσμο που δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να γράψει γι’ αυτό.

Photo: Wikimedia Commons

Ο θάνατος του πατέρα της κατέστρεψε τα οικονομικά της οικογένειας

Η Τζέιν Όστεν γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 1775, πέμπτο παιδί του Τζορτζ Όστεν, ενός κυρίου εφημέριου, και της Κασσάνδρας Λι, κόρης γαιοκτήμονα. Η παιδική της ηλικία ήταν μια πνευματικά δραστήρια παιδική ηλικία που είδε την ίδια και τα έξι αδέλφια της να ανεβάζουν ερασιτεχνικά θεατρικά έργα και να εκμεταλλεύονται πλήρως τη βιβλιοθήκη του πατέρα τους.

Ως έφηβη, η Τζέιν έγραφε εκτενώς, αστεία σκετς και ιστορίες για τη διασκέδαση της οικογένειάς της. Και τότε, το 1805, αφού είχε μετακομίσει η οικογένεια στο Μπαθ, ο Τζορτζ Όστεν πέθανε. Η οικογένεια Όστεν ρίχτηκε σε έναν κόσμο αβεβαιότητας.

Όπως επισημαίνει η Daily Beast, ο θάνατος του Τζορτζ Όστεν σήμαινε ότι οι δύο κόρες του, η Τζέιν και η Κασσάνδρα, στερήθηκαν το μοναδικό μέσο για να «κερδίσουν» τα προς το ζην – αυτό του καλού γάμου. Χωρίς προίκα από τον πατέρα τους, η Τζέιν και η Κασσάνδρα βρίσκονταν σε σαφώς μειονεκτικότερη θέση σε σχέση με άλλες νεαρές γυναίκες της τάξης τους.

Και επειδή θεωρούνταν ευγενείς γυναίκες, δεν τους επιτρεπόταν να βγουν έξω από το σπίτι για να εργαστούν. Η μόνη τους ελπίδα να αποκτήσουν οικονομική ασφάλεια ήταν να βρουν έναν κατάλληλο άντρα για να παντρευτούν, έναν άντρα που δεν θα τον απωθούσε η σχετική έλλειψη κοσμικού πλούτου.

Σε αυτές τις άθλιες συνθήκες και στο γεγονός ότι οι Βρετανίδες της εποχής εκείνης δεν επιτρεπόταν να κληρονομήσουν περιουσία, η Ώστιν βρήκε το πραγματικό της θέμα: Την απίστευτη πίεση που ένιωθαν οι γυναίκες να παντρευτούν και τις σχεδόν ανυπέρβλητες δυσκολίες που αντιμετώπιζαν όταν δεν τα κατάφερναν.

Δείτε το βίντεο με τη ζωή της

Η σχέση με τη μητέρα της δεν ήταν πάντα καλή

Στο συγγραφικό της έργο, η Τζέιν Ώστεν έκανε μια μελέτη των κακών μητέρων. Υπάρχει το παράδειγμα της κυρίας Μπένετ από το «Περηφάνια και προκατάληψη», μιας τσιριχτής και υποχόνδριας γυναίκας που είναι αποφασισμένη να παντρέψει τις κόρες της με τον πλειοδότη, και της κυρίας Μόρλαντ από το «Αββαείο του Νορθάνγκερ», η οποία είναι είτε πολύ απασχολημένη με τις οικιακές φροντίδες είτε πολύ νωθρή για να δει ότι η κόρη της, η Κάθριν, υποφέρει από τα βάσανα του πρώτου έρωτα.

Και ας μην ξεχνάμε την κυρία Πράις του Μάνσφιλντ Παρκ, η οποία στέλνει απρόσεκτα την κόρη της, Φάνι, να ζήσει με την πλούσια αδελφή της, χωρίς να σταματήσει ούτε στιγμή να σκεφτεί ότι μια τέτοια κίνηση μπορεί να καταδικάσει τη Φάνι σε μια ζωή δουλείας και δυστυχίας.

Με εξαίρεση την κυρία Ντάσγουντ στο «Λογική και ευαισθησία», οι μόνες πραγματικά καλές μητέρες στη μυθοπλασία της Ώστεν είναι οι νεκρές, γεγονός που έχει οδηγήσει αρκετούς μελετητές να εικάσουν τη σχέση που είχε η Ώστεν με τη δική της μητέρα, την Κασσάνδρα (που δεν πρέπει να συγχέεται με την ομώνυμη αδελφή της).

Κάποιοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η σχέση τους ήταν τεταμένη – ότι η κυρία Όστεν ήταν μια εγωίστρια υποχόνδρια και η Τζέιν ένας εύκολος στόχος της οργής της – και, σύμφωνα με τον Guardian, η κυρία Όστεν δεν ντράπηκε να πει στην κόρη της ότι δεν ήταν θαυμάστρια του Μάνσφιλντ Παρκ. Η μητέρα της έφτασε στο σημείο να αποκαλέσει τη Φάνι Πράις, την ηρωίδα του μυθιστορήματος, «ανούσια».

Με τέτοιες μητέρες, ποιος χρειάζεται κριτικούς;

Photo: Wikimedia Commons

Έγραψε για τον έρωτα αλλά δεν τον βρήκε ποτέ η ίδια

Τα μυθιστορήματα της Τζέιν Ώστεν τελειώνουν πάντα με το κορίτσι να βρίσκει τον άντρα. Η Λίζι βρίσκει τον Ντάρσι της, η Έλινορ τον Έντουαρντ της, η Μαριάν τον συνταγματάρχη της, η Ανν τον λοχαγό της, η Αικατερίνη τον Χένρι της, η Φάνι τον Έντμουντ της και η Έμμα τον Νάιτλι της.

Είναι μια από τις πιο θλιβερές ανατροπές της μοίρας (και η Ώστεν σαφώς λάτρευε μια καλή ανατροπή της πλοκής) το γεγονός ότι η συγγραφέας πίσω από μερικές από τις πιο εμβληματικές ιστορίες αγάπης στην αγγλική λογοτεχνία δεν πρωταγωνίστησε ποτέ η ίδια σε μια από αυτές.

Η Ώστεν, μια νεαρή γυναίκα με υψηλό φρόνημα και έντονη χορευτική ικανότητα, γνώρισε μερικά φλερτ στη ζωή της, το πιο σημαντικό με τον Τομ Λεφόι, «έναν άφραγκο Ιρλανδό δικηγόρο». Σύμφωνα με τον Independent, το ειδύλλιο έληξε επειδή ο Λεφόι δεν είχε άλλη επιλογή από το «να παντρευτεί γυναίκα με χρήματα».

Η Ώστεν ερωτεύτηκε ξανά στα τέλη της δεκαετίας των είκοσι, αυτή τη φορά με έναν υπουργό, τον οποίο είχε γνωρίσει ενώ ταξίδευε από το πατρικό της σπίτι στο Μπαθ. Ο άντρας πέθανε στη συνέχεια πριν προλάβουν να ξανασμίξουν.

Μια εποχή ανισοτήτων

Και τον Δεκέμβριο του 1802, η Ώστεν έλαβε τελικά πρόταση γάμου από τον αδελφό μιας πλούσιας φίλης της, τον Χάρις Μπιγκ-Γουίτερ. Στην αρχή, η Ώστεν δέχτηκε, ίσως επειδή ήξερε ότι αυτό θα έβγαζε την ίδια, την αδελφή και τη μητέρα της από τη φτώχεια. Την επόμενη μέρα, όμως, ανακάλεσε την αποδοχή της και έφυγε από την έπαυλη των Μπιγκ-Γουίτερ.

Ο θάνατος του Τζορτζ Ώστεν, του πατέρα της Τζέιν, ανέδειξε την ανισότητα που ενυπάρχει στο οικονομικό σύστημα της Αγγλίας της εποχής της Αντιβασιλείας. Ενώ τα μεγαλύτερα αδέλφια της Τζέιν, ο Έντουαρντ, ο Χένρι και ο Τζέιμς, ήταν ελεύθερα να κληρονομήσουν την περιουσία του Τζορτζ και να επιδιώξουν τη δική τους, η Τζέιν, η αδελφή της, η Κασσάνδρα, και η μητέρα τους εξαρτήθηκαν από την καλοσύνη των άλλων.

Τα αδέλφια της Τζέιν προσπάθησαν να βοηθήσουν, αλλά αυτά που έδιναν στις γυναίκες συχνά δεν ήταν αρκετά και οι κυρίες αναγκάζονταν να μετακινούνται από τόπο σε τόπο, μένοντας συχνά σε φίλους και συγγενείς. Έχοντας ήδη συνθέσει τα πρώτα προσχέδια του «Λογική και ευαισθησία», του «Περηφάνια και προκατάληψη» και του μυθιστορήματος που αργότερα θα γινόταν γνωστό ως «Αββαείο του Νορθάνγκερ», η συγγραφή της Τζέιν φαίνεται ότι σταμάτησε κατά τη διάρκεια αυτών των νομαδικών χρόνων.

Το σπίτι της Τζέιν Ώστεν / Photo: Wikimedia Commons

Το σπίτι της Τζέιν Ώστεν / Photo: Wikimedia Commons

Μια ζωή στην μετακίνηση

Η Κασσάνδρα και η μητέρα τους έζησαν σε τουλάχιστον επτά σπίτια μέσα σε τέσσερα χρόνια, εκ των οποίων τρία μόνο στο Μπαθ. Στο Σαουθάμπτον, ένα άγριο λιμάνι, οι τρεις ευγενικές κυρίες ήταν σχεδόν σίγουρα κοινωνοί των βίαιων και συχνά ανήθικων ατασθαλιών του Βασιλικού Ναυτικού και των πρώην κατάδικων που στρατολογούσαν για να γεμίσουν τα πλοία τους.

Οι λεπτομέρειες αυτών των ετών είναι ασαφείς. Ανεξάρτητα από αυτό, ο ενθουσιασμός δεν φαίνεται να τροφοδοτούσε το έργο της Τζέιν. Μόνο όταν οι γυναίκες της οικογένειας Ώστεν εγκαταστάθηκαν στο Chawton Cottage, στην ιδιοκτησία του μικρότερου αδελφού της Τζέιν, Φρανκ, στο Χαμσάιρ, η Τζέιν βρήκε ξανά τη φωνή της και άρχισε το σοβαρό έργο της αναθεώρησης και της υποβολής του έργου της προς δημοσίευση.

Ο αδερφός της, ο Τζορτζ, ήταν σε ίδρυμα

Η οικογένεια Όστεν έχει περιγραφεί ως δημιουργική, έξυπνη και, πάνω απ’ όλα, δεμένη και στοργική, αλλά τέτοιες περιγραφές αποσιωπούν το γεγονός ότι ένας από τους μεγαλύτερους αδελφούς της Τζέιν, ο Τζορτζ, γεννήθηκε ανάπηρος και σε νεαρή ηλικία στάλθηκε να ζήσει σε ένα αγρόκτημα μακριά από την οικογένεια. Σύμφωνα με μαρτυρίες είναι πιθανό ότι ούτε η Τζέιν, ούτε οι γονείς της, ούτε τα άλλα πέντε αδέλφια της μπήκαν ποτέ στον κόπο να επισκεφθούν τον Τζορτζ αφού τον έστειλαν μακριά.

Ο Τζορτζ, το δεύτερο παιδί των Όστεν, φαίνεται ότι ταλαιπωρούνταν από αυτό που στα γράμματα οι γονείς του αποκαλούν «κρίσεις», και ο πατέρας του άφησε να εννοηθεί ότι μπορεί να ήταν «διανοητικά ανεπαρκής».

Και ενώ ο Τζορτζ και η Κασσάνδρα έδειχναν δικαιολογημένα να ανησυχούν για την ευημερία του γιου τους όταν ήταν μωρό, μετά την απομάκρυνσή του από το οικογενειακό σπίτι στο Steventon Rectory – πιθανότατα σε ηλικία 13 ετών – δεν έτυχε ιδιαίτερης προσοχής από αυτούς ή τα αδέλφια του.

Η προσβολή του τραυματισμού, δεν εμφανίστηκε στη διαθήκη της μητέρας του. Ούτε αναφέρεται σε καμία από τις επιστολές της Τζέιν που έχουν διασωθεί.

Πέθανε σε ηλικία 71 ετών. Κανείς από την άμεση οικογένειά του δεν παρευρέθηκε στην κηδεία του.

Photo: Wikimedia Commons

Δεν αναγνωρίστηκε για το συγγραφικό της έργο μέχρι τον θάνατό της

Η Τζέιν Ώστεν άρχισε να γράφει όταν ήταν στην προεφηβεία ιστορίες, θεατρικά έργα και ποιήματα κυρίως για τη διασκέδαση της πολυμελούς οικογένειάς της. Έγραψε μάλιστα ένα μικρό μυθιστόρημα που παρωδούσε τη ρομαντική λογοτεχνία, με τίτλο «Αγάπη και φιλία», και, σύμφωνα με αυτή την επισκόπηση του πρώιμου έργου της, άλλα 26 έργα που καυτηρίαζαν τα πάντα, από την ιστορία της Αγγλίας μέχρι την αγάπη μιας μητέρας.

Αυτά τα έργα, που σήμερα αναφέρονται ως «Juvenilia» της Ώστεν, ήταν συχνά πολύ μικρά και ελαφριά, αλλά η ευστροφία και η φιλοδοξία τους φανερώνουν την εκλεπτυσμένη συγγραφέα που θα γινόταν η Τζέιν στη μετέπειτα ζωή της.