Το φαινόμενο των νεκρών γυναικών της Σιουδάδ Χουάρες – «Μια όαση τρόμου σε μια έρημο πλήξης»

«Η ελπίδα μου είναι να σε βρω», γράφει κάτω από τις φωτογραφίες της Ivonne και της Iriana. Παρατίθεται ένα τηλέφωνο για στοιχεία σχετικά με την τύχη τους. Το σημείωμα είναι κολλημένο σε ένα φανάρι, δίπλα από το συνοριακό πέρασμα Paso del Norte, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένας ροζ ξύλινος σταυρός έχει ανεγερθεί: «Ούτε μία ακόμη! Δικαιοσύνη για όλα τα θύματα των γυναικοκτονιών», λέει. Μπροστά του, οχήματα με πινακίδες Texan μπλοκάρουν την κεντρική Avenida Benito Juárez.

Κάθε μέρα, Αμερικανοί από την πόλη του Ελ Πάσο έρχονται για θεραπεία στα σύγχρονα νοσοκομεία της πόλης και για να ψωνίσουν. Το Ελ Πάσο, κρυμμένο πίσω από υψηλούς μεταλλικούς φράχτες, είναι επίσης ο προορισμός εκατοντάδων μεταναστών που αναζητούν σκιά στο κέντρο της Χουάρες.

Αϊτινοί, Κουβανοί, κάτοικοι της Βενεζουέλας και της Ονδούρας διασχίζουν με τα πόδια την έρημο του βόρειου Μεξικού με σκοπό να προσπαθήσουν να περάσουν τα σύνορα παράνομα, σύντομα.

Μόνο θραύσματα οστών βρέθηκαν από την Εσμεράλδα

Ο José Luis Castillo κρατάει ένα ροζ πανό: «Μην με ξεχνάς» γράφει και συνοδεύεται από μια φωτογραφία ενός στρογγυλοπρόσωπου κοριτσιού με μακριά μαύρα μαλλιά. Στις 19 Μαΐου 2009, η Εσμεράλδα, τότε 14 ετών, εξαφανίστηκε ανάμεσα στα πολυσύχναστα σοκάκια του κέντρου της πόλης. Από τότε, ο μικρόσωμος άντρας με τα λυπημένα μάτια ψάχνει την κόρη του.

«Τον Φεβρουάριο του 2022 έφτασε μια επιστολή από τις αρχές που μας ενημέρωνε ότι η Εσμεράλδα θα ανακηρυσσόταν επίσημα νεκρή και ότι η έρευνα θα σταματούσε», λέει ο 62χρονος. Δεν επρόκειτο να το δεχθεί.

Για τις αρχές, ένα θραύσμα οστού 10 εκατοστών που βρέθηκε στις αρχές του 2013 ήταν αρκετό. Το αποτέλεσμα της ανάλυσης του DNA ήρθε δύο χρόνια αργότερα, επιβεβαιώνοντας ότι ήταν ένα θραύσμα της δεξιάς κνήμης της Εσμεράλδας. Αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για τον πατέρα της.

«Ένα ανθρώπινο σώμα αποτελείται από περισσότερα από 200 οστά. Πού είναι τα υπόλοιπα;»

Από το 2008, οστά που μέχρι στιγμής έχουν αποδοθεί σε 25 γυναίκες βρέθηκαν στο Arroyo El Navajo, μια ξερή κοίτη ποταμού στην έρημο νοτιοανατολικά της Χουάρες. Η Εσμεράλδα είναι το μόνο θύμα από το οποίο βρέθηκε μόνο ένα θραύσμα οστού.

Ο Castillo και όσοι έσπευσαν να τον βοηθήσουν σήκωσαν κάθε πέτρα σε ακτίνα 10 χιλιομέτρων. Λέει ότι βρήκαν 66 ανθρώπινα οστά. Αλλά κανέν από την Εσμεράλδα. Το σώμα της είτε είχε παρασυρθεί από άγρια ζώα είτε είχε πλυθεί από τη βροχή, του είπαν οι αρχές. Ο Castillo παρέμενε καχύποπτος.

Όλα ξεκίνησαν από δύο δολοφονημένες κοπέλες

Στις 23 Ιανουαρίου 1993, η 13χρονη Alma Chavira Farel βρέθηκε στην πόλη Σιουδάδ Χουάρες. Την κακοποίησαν και μετά την στραγγάλισαν. Δύο ημέρες αργότερα, η Angélica Luna Villalobos βρέθηκε με ένα ηλεκτρικό καλώδιο δεμένο γύρω από το λαιμό της. Η 16χρονη ήταν έξι μηνών έγκυος.

Οι δύο δολοφονίες θεωρούνται η αρχή του φαινομένου «muertas de Juárez», των νεκρών γυναικών της Χουάρες.

Οι υποθέσεις άρχισαν να συσσωρεύονται — ωστόσο οι Αρχές τις υποβάθμισαν, αναφέροντας ότι τα θύματα εμπλέκονται σε ναρκωτικά και πορνεία. Αλλά όταν τα πτώματα οκτώ γυναικών βρέθηκαν σε μία πρώην φάρμα βαμβακιού, τον Νοέμβριο του 2001, η ιστορία έκανε το γύρο του κόσμου.

Το 2004, ο Χιλιανός συγγραφέας Roberto Bolaño δημοσίευσε το μυθιστόρημά του «2666», στο οποίο περιγράφει με λεπτομέρεια μια σειρά δολοφονιών γυναικών στη φανταστική πόλη της Σάντα Τερέζα στο βόρειο Μεξικό. Προλόγισε το δύσπεπτο έργο με ένα στίχο του Μπωντλαίρ από «Τα Άνθη του Κακού»: «Μια όαση τρόμου σε μια έρημο πλήξης».

Με την άφιξη των μεταναστών εργατών, οι φτωχές γειτονιές επεκτείνονται

Ήταν ξεκάθαρο σε όλους εδώ ότι η Σάντα Τερέζα του «2666» ήταν στην πραγματικότητα η Χουάρες, εφόσον είναι το όνομα της συνοριακής διέλευσης για το Νέο Μεξικό, λέει ο δημοσιογράφος Marco Antonio López Romero.

Η βία στη Χουάρες είναι μέρος της ύπαρξής της. Στον πόλεμο των ναρκεμπόρων, μεταξύ του καρτέλ Σιναλόα και του καρτέλ Χουάρες, οι μετανάστες πέφτουν θύματα απαγωγής, ληστεύονται και θάβονται στην έρημο -άνθρωποι χωρίς δικαιώματα.

Οι εργάτες φτάνουν εδώ από όλο το Μεξικό για να κατασκευάσουν αγαθά για την αμερικανική αγορά με χαμηλούς μισθούς στις maquiladoras (μακιλαντόρα), τις τοπικές μονάδες συναρμολόγησης.

Με την έκρηξη των μακιλαντόρα, νέες ζώνες φτώχειας είχαν ωθηθεί έξω στην έρημο από τη δεκαετία του 1990 και μετά. Τα κορίτσια και οι γυναίκες που ζούσαν σε αυτές τις καλύβες ήταν εύκολη λεία και πολλές εξαφανίστηκαν στο δρόμο προς το σπίτι από τη δουλειά.

«Η Χουάρες αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα και χωρίς λογική» εξηγεί ο δημοσιογράφος Romero. Τι κάνουν η αστυνομία και ο στρατός; «Κάνουν τους ανθρώπους να εξαφανίζονται, να δολοφονούνται, να βασανίζονται και να κακοποιούνται» απαντάει.

Ο Romero μετέτρεψε τις έρευνές του σε βιβλίο το 2018. Οι υποθέσεις που περιγράφονται εκεί άρχισαν να συμβαίνουν το 2008, τονίζει. Εκείνη την εποχή, η οικονομική κρίση των ΗΠΑ κατέστρεψε δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στη Χουάρες.

Την ίδια στιγμή, ο Πρόεδρος Φελίπε Καλδερόν κήρυξε πόλεμο κατά των ναρκωτικών, ξεκινώντας μια ατέλειωτη πορεία βίας στο Μεξικό. Με 2.650 δολοφονίες, η Χουάρες ήταν η πιο θανατηφόρα πόλη στη χώρα το 2009 και το 2010, με 3.111 δολοφονίες, ήταν η πιο επικίνδυνη πόλη στον κόσμο.

Ανενεργοί πολιτικοί

Ο Romero δεν σκέφτεται πολύ τους πολιτικούς. Λέει ότι είναι εναντίον των ξύλινων, ροζ σταυρών που στήθηκαν ως σύμβολα των δολοφονιών γυναικών. Θα προτιμούσε να υπάρχει ομαλότητα, προσθέτει. «Ονόμασαν το στάδιο μπέιζμπολ «Juárez vive» (Η ζωή του Χουάρες)», λέει, «ενώ οι κάτοικοι πεθαίνουν».

Ο Romero, επίσης, έχει τίτλο τον πρόλογο του βιβλίου του στο ύφος του Μπωντλαίρ: «Στις όχθες αυτού του ποταμού της τραγωδίας υπάρχει μια όαση ατιμωρησίας».

Το τελευταίο κεφάλαιο αφηγείται την ιστορία των δολοφονημένων δημοσιογράφων. Είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Σε εθνικό επίπεδο, 14 δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν μέσα στο 2022. Φοβάται; Ναι, η έρευνά του στην πόλη Λα Κασέτα, φωτίζει τις συμμορίες που μεταφέρουν ναρκωτικά και μετανάστες πέρα από τα σύνορα.

«Ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι με παρακολουθούν» λέει.

Η πόλη Λα Κασέτα έχει ένα συνοριακό πέρασμα από το οποίο Αμερικανοί άντρες έρχονται να επισκεφθούν τους οίκους ανοχής με Μεξικανές. Η Norma Andrade της οργάνωσης γυναικών Nuestras Hijas de Regreso a Casa (Είθε οι κόρες μας να επιστρέψουν στην πατρίδα) λέει ότι ένα κορίτσι που είχε απαχθεί στη Χουάρες ανακαλύφθηκε κάποτε εκεί. Αλλά το κορίτσι δεν τόλμησε να ξεφύγει. Μέρες αργότερα βρέθηκε το πτώμα της.

«Είμαστε προϊόντα μίας χρήσης εδώ, στα σύνορα»

Η 62χρονος Αντράντε θυμάται να περπατάει στο στον δρόμο για το σχολείο μόνος της όταν ήταν παιδί. Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η ασφάλεια είχε τελειώσει.

Τα κορίτσια εξαφανίστηκαν, «όλα τους τύπου λεπτή Morena, 13 έως 18 ετών, μακριά μαύρα μαλλιά.»

Όπως η κόρη της, η Αλεχάντρα. Στις 14 Φεβρουαρίου του 2001, η 17χρονη δεν επέστρεψε στο σπίτι από τη δουλειά της στη μακιλαντόρα, όπου κέρδιζε χρήματα για τις σπουδές της στη δημοσιογραφία.

Επτά ημέρες αργότερα, βρέθηκε το σώμα της Αλεχάντρα. Είχε στραγγαλιστεί και το κρανίο της είχε συντριβεί. Το DNA τριών ατόμων βρέθηκε σε δείγματα αίματος και σπέρματος.

Αλλά η έρευνα ήταν αργή. Η θέση της Αλεχάντρα στη μακιλαντόρα, καλύφθηκε μια μέρα αργότερα, λέει η Αντράντε. «Είμαστε προϊόντα μίας χρήσης εδώ, στα σύνορα».

Μαζί με άλλες μητέρες, η Αντράντε ίδρυσε την οργάνωση Nuestras Hijas. Πήγαν στο Αμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ενάντια στην ανενεργή μεξικανική δικαιοσύνη. Οι δικαστές εκεί συμφώνησαν ότι το μεξικανικό κράτος δεν εκπλήρωνε τις υποχρεώσεις του για τη διερεύνηση αυτών των υποθέσεων.

Το 2008, η Αντράντε έμαθε ότι το DNA των τριών ατόμων που δολοφόνησαν την κόρη της συγκρίθηκε με στοιχεία από άλλες υποθέσεις. Το DNA ενός ατόμου ταίριαζε σε δείγματα που ανακαλύφθηκαν σε άλλα τέσσερα σώματα.

Δείτε το βίντεο

Το κουβάρι των δολοφονιών

Όταν η σορός ενός δολοφονημένου υπαλλήλου της εισαγγελίας εξετάστηκε στις αρχές του 2010, οι αρχές βρήκαν κάτι: Το DNA του βασανιστή της Αλεχάντρα θα πρέπει να ανήκει σε άνδρα συγγενή αυτού του δολοφονημένου άνδρα. Αλλά μετά η έρευνα σταμάτησε. Και ξεκίνησαν οι απειλές και οι δολοφονίες: Πέντε ακτιβιστές έχασαν τη ζωή τους, άλλοι έφυγαν. Αλλά η Νόρμα Αντράντε έμεινε.

Το Δεκέμβριο του 2011, πέντε σφαίρες την χτύπησαν. Η μία κόλλησε μερικές ίντσες από την καρδιά της, οι άλλες έκαναν κομμάτια τον ώμο της, το ένα χέρι και το ένα χέρι. Η κυβέρνηση την έθεσε υπό αστυνομική προστασία και την έκρυψε σε ένα σπίτι στο νότιο τμήμα της Πόλης του Μεξικού.

Σήμερα, δύο τεράστιες σιδερένιες σχάρες πρέπει να ξεκλειδωθούν πριν εισέλθουν στο γραφείο της στην Πόλη του Μεξικού. Εκεί συνεργάζεται στον αγώνα της με την κόρη της Αλεχάντρα, την Τζέιντ, την οποία μεγάλωσε, καθώς και με τον Κέιλεμπ, τον γιο της Αλεχάντρα.

«Άνθρωποι σκοτώνουν γιατί μπορούν να τη γλιτώσουν»

Η Αντράντε είναι εξαντλημένη. Έχει ζητήσει τη βοήθεια όλων των προέδρων των τελευταίων 20 ετών στον εντοπισμό των γυναικών και των δραστών. Ωστόσο, αναφέρει, δεν υπήρχε ενδιαφέρον. Αντ’ αυτού, τα στοιχεία «κατασκευάζονται» για να ενοχοποιήσουν αθώους ανθρώπους, όπως λέει.