Καύσωνες και κλιματική αλλαγή – Το ζοφερό μέλλον της ανθρωπότητας

Ο πλανήτης φλέγεται και οι πολίτες σε κάθε γωνιά της γης αποδεικνύονται απροετοίμαστοι να αντιμετωπίσουν την επέλαση αυτού του σαρωτικού καύσωνα διαρκείας.

Στις ΗΠΑ το ένα τρίτο των Αμερικανών – πάνω από 113 εκατομμύρια άτομα – υπάγονται σε κάποιο πρόγραμμα συμβουλευτικής για την αντιμετώπιση των υψηλών θερμοκρασιών, σύμφωνα με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία.

Είναι μια αναμενόμενη εξέλιξ,η όταν ο υδράργυρος έχει κολλήσει στους άνω 37 βαθμούς Κελσίου για περισσότερες από 27 συνεχόμενες μέρες, σπάζοντας το τελευταίο σχετικό ρεκόρ του 1994.

Θερμοκρασίες στο κόκκινο

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η ζέστη έγραψε ιστορία, αφού ανέβηκε κατά 0.9 βαθμούς Κελσίου από τα ύψη που είχε χτυπήσει το 1940, ενώ ανάλογες ιστορίες υψηλών θερμοκρασιών, κρατικής αμηχανίας και αυξανόμενου φόβου μεταξύ των πολιτών μεταδίδονται από τη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία.

Στην Ευρώπη τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα, καθώς όπως σημειώνει το BBC, οι πολίτες της μόλις επέζησαν του πιο θερμού Ιουνίου όλων των εποχών και καλούνται να τα βγάλουν πέρα με έναν ακόμα πιο ζεστό Ιούλιο, που θα δώσει τη σκυτάλη σε έναν παρόμοιο Αύγουστο γεμάτο ακραία γεγονότα, που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και την απρόσεκτη ανθρώπινη δραστηριότητα.

«Δεν πρέπει να εκπλησσόμαστε καθόλου με τις υψηλές παγκόσμιες θερμοκρασίες», λέει στο βρετανικό δίκτυο ο κλιματολόγος Ρίτσαρντ Μπετς.

Η ένοχη σχέση με την κλιματική αλλαγή

«Όλο αυτό το κακό είναι μια σαφής υπενθύμιση αυτού που γνωρίζουμε εδώ και καιρό και πρόκειται να δούμε ακόμα πιο ακραίες καταστάσεις μέχρι να σταματήσουμε να παράγουμε συνεχώς περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα», προσθέτει ο ίδιος.

Οι τέσσερις τρόποι με τους οποίους η κλιματική αλλαγή συνδέεται με τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι οι εξής:

Πιο ζεστοί, μεγαλύτερης διάρκειας καύσωνες

Ακόμη και μια μικρή αύξηση στις μέσες θερμοκρασίες κάνει μεγάλη διαφορά. Αυτό συμβαίνει γιατί ολόκληρη η κατανομή των ημερήσιων θερμοκρασιών μετατοπίζεται σε θερμότερα επίπεδα, καθιστώντας τις θερμότερες μέρες πιο πιθανές και περισσότερο ακραίες.

Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν προσομοιώσεις στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές για να διαπιστώσουν, αν τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν γίνει πιο πιθανά λόγω της υπερθέρμανσης, που προκαλεί η ανθρώπινη δραστηριότητα.

Για παράδειγμα, το κύμα καύσωνα που έσπασε ρεκόρ στην Ισπανία, την Πορτογαλία και τη βορειοδυτική Αφρική τον Απρίλιο κατέστη 100 φορές περισσότερο πιθανό εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Δίκτυο Καιρού (WWA).

Η υπερθέρμανση του πλανήτη

Παρότι είναι νωρίς για τους επιστήμονες να πουν με βεβαιότητα αν οι συνεχιζόμενοι καύσωνες του Ιουλίου σε πολλά μέρη της Ευρώπης, στις νοτιοδυτικές ΗΠΑ και στην Κίνα οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, δεν χωρεί αμφιβολία κατά τους ίδιους ότι αυτά τα ακραία συμβάντα συνδέονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν συνδυάζονται με φυσικά καιρικά μοτίβα σαν τα συστήματα υψηλής πίεσης και το Ελ Νίνιο.

Για παράδειγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν τους 40 βαθμούς Κελσίου για πρώτη φορά τον περασμένο Ιούλιο, εξέλιξη που θα ήταν σχεδόν απίθανη χωρίς την κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με το WWA.

«Θόλοι θερμότητας» και αεροχείμαρροι

Οι καύσωνες επίσης έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και είναι πιο έντονοι λόγω των «θόλων θερμότητας» ένα ατμοσφαιρικό φαινόμενο που αποτελείται από μάζες ξηρού και θερμού αέρα που εμφανίζονται και εγκαθίσταται σε μια περιοχή για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι μάζες του θερμού-ξηρού αέρα ακινητοποιούνται πάνω από αυτή την περιοχή δημιουργώντας ένα είδος θόλου, που διατηρεί τη θερμότητα στην επιφάνεια της.

Δεν πρόκειται για ένα καινούργιο φαινόμενο, αλλά τα τελευταία χρόνια η μεγάλη συχνότητα της εμφάνισης του θεωρείται απόρροια της κλιματικής αλλαγής. Οι επιστήμονες συνδέουν την εμφάνιση του θερμικού θόλου με τις θερμοκρασίες των ωκεανών και το φαινόμενο του θαλάσσιου καύσωνα.

Μια σχετική θεωρία αναφέρει ότι οι υψηλότερες θερμοκρασίες στην Αρκτική – που έχει θερμανθεί περισσότερο από τέσσερις φορές πιο γρήγορα από τον παγκόσμιο μέσο όρο – προκαλούν επιβράδυνση των ισχυρών ανέμων, που ονομάζονται αεροχείμαρροι (jet stream), και αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης θόλων θερμότητας.

Ξηρασίες χωρίς τέλος

Η σύνδεση της κλιματικής αλλαγής και των μεμονωμένων ξηρασιών είναι δύσκολη. Κι αυτό γιατί η διαθεσιμότητα του νερού δεν εξαρτάται μόνο από τη θερμοκρασία και τις βροχοπτώσεις.

Ωστόσο οι μεγαλύτεροι και πιο έντονοι καύσωνες μπορούν να επιδεινώσουν την ξηρασία στεγνώνοντας κυριολεκτικά τα εδάφη σε κάθε γωνιά της γης. Ο αέρας από πάνω τους στη συνέχεια θερμαίνεται πιο γρήγορα, οδηγώντας σε περισσότερο έντονη ζέστη. Η ζήτηση νερού από τους ανθρώπους και τη γεωργία σε ζεστές καιρικές συνθήκες ασκεί ακόμη μεγαλύτερη πίεση στην παροχή νερού.

Σε πολλές περιοχές της Ανατολικής Αφρικής, η συνεχιζόμενη ξηρασία έχει αφήσει εκτεθειμένους περισσότερους από 20 εκατομμύρια ανθρώπους στον κίνδυνο να μείνουν χωρίς ούτε τη βασική τροφή. Και η αλήθεια είναι ότι η κλιματική αλλαγή έκανε αυτή την ξηρασία πάνω από 100 φορές πιο πιθανή, σύμφωνα και πάλι με το WWA.

Ένας κόσμος ζωσμένος στις φλόγες

Οι πυρκαγιές εκδηλώνονται φυσικά ή με ανθρώπινη παρέμβαση σε πολλά μέρη του κόσμου. Είναι δύσκολο να καταλήξουν οι επιστήμονες αν η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει αύξηση των πυρκαγιών, επειδή εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες, όπως οι αλλαγές στη χρήση γης.

Ορισμένες περιοχές – όπως οι δυτικές ΗΠΑ – έχουν καταγράψει μια αύξηση της έκτασης τους, που κάηκε από πυρκαγιές, αλλά οι παγκόσμιες σχετικές τάσεις είναι περισσότερο περίπλοκες. Ωστόσο, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η κλιματική αλλαγή καθιστά πιο πιθανές τις καιρικές συνθήκες που απαιτούνται για την εκδήλωση δασικών πυρκαγιών.

Η ακραία και μακροχρόνια ζέστη αντλεί όλο και περισσότερη υγρασία από το έδαφος και τη βλάστηση. Αυτές οι ξηρές συνθήκες παρέχουν το «καύσιμο» για πυρκαγιές, οι οποίες μπορούν να εξαπλωθούν με απίστευτη ταχύτητα, ιδιαίτερα εάν οι άνεμοι είναι ισχυροί, όπως συμβαίνει τις τελευταίες μέρες στην Ελλάδα.

Ακραίες βροχοπτώσεις

Όσο πιο ζεστός γίνεται ο κόσμος, τόσο περισσότερη υγρασία μπορεί να κρατήσει η ατμόσφαιρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα περισσότερα σταγονίδια και πιο έντονες βροχοπτώσεις, μερικές φορές για μικρότερο χρονικό διάστημα και πάνω από μικρότερη περιοχή.

Το 2022, το Πακιστάν έζησε τον πιο υγρό Ιούλιο και Αύγουστο που έχει καταγραφεί στην ιστορία του, που προκάλεσαν καταστροφικές πλημμύρες, οι οποίες έπληξαν περισσότερους από 33 εκατομμύρια ανθρώπους. Είναι πολύ πιθανό η κλιματική αλλαγή να έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη, σύμφωνα με το WWA, αλλά μπορεί να ενεπλάκησαν και άλλα φυσικά καιρικά μοτίβα, όπως είναι οι μουσώνες.

Οι ακραίες βροχοπτώσεις και οι πλημμύρες σάρωσαν επίσης και άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Δυτικής Αφρικής μεταξύ του Μαΐου και του Οκτωβρίου 2022, και τη Νέα Ζηλανδία τον Φεβρουάριο του 2023. Παρότι οι επιστήμονες δεν μπορούν να πουν με σιγουριά ότι προκλήθηκαν από την κλιματική αλλαγή, σημειώνουν ότι οι πλημμύρες συνάδουν απόλυτα με τις αλλαγές που αναμένουν σε έναν κόσμο που δεν σταματά να θερμαίνεται συνεχώς.