Ποιες χώρες δεν «αγγίζουν» οι αποφάσεις των ευρωπαϊκών δικαστηρίων – Η θέση της Ελλάδας

Σύμφωνα με έκθεση του Democracy Reporting International (DRI) και του European Implementation Network, αποκαλύπτεται το γεγονός ότι η μη εφαρμογή των αποφάσεων Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων -Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Δικαστήριο της ΕΕ- εξακολουθεί να αποτελεί συστημικό πρόβλημα στην ΕΕ.

Μόνο το 2022, το ΕΔΔΑ εξέδωσε 1.059 παραβιάσεις.

Περίπου το 40% των βασικών αποφάσεων του ΕΔΔΑ που αφορούν κράτη της ΕΕ τα τελευταία δέκα χρόνια δεν έχουν εφαρμοστεί. Κάθε μία από αυτές τις αποφάσεις σχετίζεται με ένα σημαντικό ή δομικό πρόβλημα στους νόμους ή τις πρακτικές των κρατών, συχνά με άμεσες συνέπειες για πολλούς πολίτες.

Η μη εφαρμογή των αποφάσεων του ΕΔΔΑ αποτελεί πρόβλημα σε όλη την ήπειρο, επισημαίνουν οι συντάκτες της έρευνας. Η Βουλγαρία, η Φινλανδία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Μάλτα, η Πολωνία και η Πορτογαλία έχουν όλες οι κορυφαίες αποφάσεις που εκκρεμούν για πάνω από πέντε χρόνια.

Στη Βουλγαρία, τη Φινλανδία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, την Πολωνία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και την Ισπανία, πάνω από το 50% των βασικών αποφάσεων των τελευταίων 10 ετών δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία απέτυχαν να εφαρμόσουν πάνω από 90 βασικές αποφάσεις.

Η Ουγγαρία αντιμετωπίζει ένα ιδιαίτερα σοβαρό πρόβλημα μη εφαρμογής, καθώς το 76% των κορυφαίων αποφάσεων του ΕΔΔΑ των τελευταίων 10 ετών αναμένουν εφαρμογή. Συνολικά, είναι αξιοσημείωτο ότι οι πρωταθλήτριες χώρες στη μη εφαμοργή των αποφάσεων είναι η Βουλγαρία, η Ουγγαρία και η Ιταλία.

Η Πολωνία και η Ρουμανία, είναι επίσης αυτές με πολύ ευρύτερα και συστημικά ζητήματα κράτους δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των επιθέσεων στην ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος και σε άλλους θεσμούς εποπτείας.

Τα τρικ κρατών να ξεφεύγουν από το Δικαστήριο της ΕΕ

Τα τελευταία χρόνια, με την ορατή πτώση της κατάστασης σχετικά με το κράτος δικαίου σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, το ΔΕΕ εστιάζεται όλο και περισσότερο σε ζητήματα κράτους δικαίου, και ιδιαίτερα σε μέτρα που αποσκοπούν στην αποδυνάμωση των ελέγχων στην κυβέρνηση.

Η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία έχουν αναδειχθεί ως οι χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό μη εφαρμοσμένων αποφάσεων αυτού του είδους.

Έχουν εμφανιστεί μερικές ανησυχητικές τάσεις: η άρνηση συμμόρφωσης με τις αποφάσεις του ΔΕΕ, σε συνδυασμό με μια ανοιχτή αμφισβήτηση της εξουσίας του ΔΕΕ, ψευδής συμμόρφωση, μέσω επιφανειακών αλλαγών που δεν αλλάζουν σημαντικά το status quo,

Επίσης καταγράφεται μερική συμμόρφωση, μέσω μέτρων που αντιμετωπίζουν μόνο τμήματα ευρύτερων συστημικών προβλημάτων και δεν αντιμετωπίζουν υποκείμενα ζητήματα.

Τέλος, παρατεταμένη αποτυχία να γίνουν θεσμικές ρυθμίσεις σύμφωνες με το δίκαιο της ΕΕ, παρά τις γενικές δηλώσεις δέσμευσης και αναγνώρισης της εξουσίας του ΔΕΕ.

Προβληματική η Ελλάδα

Σύμφωνα με την έκθεση, η χώρα μα έχει προβληματικό ιστορικό εφαρμογής του ΕΔΔΑ. Ενώ οι στατιστικές υποδεικνύουν μέτριο αριθμό εκκρεμών βασικών αποφάσεων, υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό κορυφαίων υποθέσεων που έχουν εκδοθεί από το Δικαστήριο του Στρασβούργου και οι οποίες εκκρεμούν ακόμη.

Επιπλέον, αυτές οι αποφάσεις εκκρεμούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Την 1η Ιανουαρίου 2023, η Ελλάδα είχε 27 βασικές αποφάσεις του ΕΔΔΑ σε εκκρεμότητα. Πρόκειται για βελτίωση σε σχέση με το 2022, καθώς στις αρχές του 2022 εκκρεμούσαν 34 κύριες αποφάσεις.

Μεταξύ των υποθέσεων που εκκρεμούν που αφορούν μέτρα για την αντιμετώπιση της αστυνομικής βίας και τη διεξαγωγή αποτελεσματικών ερευνών, είναι η εφαρμογή της απόφασης για την υπόθεση Σιδηρόπουλου και Παπακώστα κατά Ελλάδας.

Κατά μέσο όρο, ο χρόνος που εκκρεμούσε η εφαρμογή των κορυφαίων αποφάσεων ήταν έξι χρόνια και επτά μήνες, ο οποίος είναι επίσης σταθερός σε σύγκριση με το 2022 (όταν ο αριθμός ήταν έξι χρόνια και πέντε μήνες). Η παλαιότερη εκκρεμής απόφαση στην Ελλάδα είναι η «Σάτκα και λοιποί κατά Ελλάδος», η οποία εκκρεμεί από το 2003.

Η απόφαση αυτή αφορά παραβιάσεις του δικαιώματος ιδιοκτησίας, λόγω παρεμπόδισης της χρήσης γης δυνάμει διαδοχικών νομοθετημάτων, χωρίς απαλλοτρίωση.

Το ποσοστό κορυφαίων αποφάσεων κατά της Ελλάδας από τα τελευταία 10 χρόνια που παρέμεναν σε εκκρεμότητα ήταν 34%, σχεδόν σταθερό σε σύγκριση με τις αρχές του 2022 (όταν το ποσοστό ήταν 35%). Αυτό είναι ένα σημαντικό ποσοστό, ελαφρώς χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ του 40%.

Την τελευταία διετία, η Επιτροπή Υπουργών τερμάτισε την εποπτεία 26 κορυφαίων δικαστικών αποφάσεων στην Ελλάδα, θεωρώντας ότι είχαν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα για την υλοποίηση αυτών των υποθέσεων.

Μία από τις υποθέσεις που εφαρμόστηκαν το 2022 ήταν η υπόθεση του μετανάστη Σακίρ εναντίον της Ελλάδας. Αυτό καταδεικνύει ότι, αν και η Ελλάδα έχει προβληματικό συνολικό ιστορικό, συνεργάζεται με τη διαδικασία εφαρμογής του ΕΔΔΑ, καταλήγει η έκθεση για τη χώρας μας.